Мцгяддимя
Yüklə 0,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Aytən Quliyeva
Anar – 75
47 ki , vəfat eləmişdi” (5,116). Bu bayram isə digərlərindən fərqlənir. Ailənin bütün üzvləri, de mək olar ki, evdədir. Ana yeni il axşamı övladları ilə birlikdə ol duğu üçün sevinclidir. İlin son gecəsidir. Həmidə xala mətbəx- də plov hazırlayır. Əri Qəzənfərin ölümündən sonra ailə ilk dəfə idi ki, yeni ili bir yerdə keçirəcəkdi. Ana stol açmışdı. Tofiqin yoldaşları da onlar
la birlikdə olacaqdı. Amma axşam ailə üzvlərinin hərəsi bir ye rə dəvət alır. Məlum olur ki, Rüstəm nişanlısından incidiyi, Leyla isə məktəbdə təşkil olunacaq tədbirin proqramına salınma- dığı üçün evdədi. İlk öncə Tofiq evdən getməli olur. Onun sinif yoldaşları ata- anası bütün gecəni evdə olmayacaq bir yoldaşlarıgildə yığışmağı qərara alırlar. Tofiq bundan məyus olur, utanıb-çəkinərək vəziy- yəti anasına danışır. Həmidə xala oğlunu başa düşür, onun ürə- yini qırmaq istəmir və icazə verir ki, Tofiq yeni ili yoldaşları ilə birlikdə ürəyincə qarşılasın. Tofiq gedəndən sonra Gülarə həyat yol
daşı Süleyman və yaşyarımlıq oğlu ilə anasını təbrikə gəlir. Ürəyi bütün övladlarını bayram axşamı birlikdə görmək arzusu ilə çırpınan ana düşünür: “Əgər Gülarəgil onca dəqiqə əvvəl gəl- səydi, o elə xəyal edə bilərdi ki, bu yeni il gecəsi bütün ailə evdə ola caqdır. Nə yaxşı olardı! Hətta, sonra Tofiq getsəydi də, onun ge dəcəyi məlum olmamışdan bir neçə dəqiqə əvvəl, Həmidə xa- la nə sevinərdi! Hayıf ki, Gülarəgil Tofiq gedəndən sonra gəldi” (5,118). Lakin ana nın ümidləri boşa çıxır, Gülarə oğlu Vaqifi ona tap
şırıb həyat yoldaşı ilə dəvət aldığı qonaqlığa gedir. Həmidə xala bu dəfə Rüstəmin kefsiz olduğunu görür, mətlə- bi anlayır, oğlunu nişanlısına zəng vurmağa təhrik edir. Telefon da nışığından aydın olur ki, nişanlısı onu evlərinə dəvət edir. Rüs təmin anasını evdə tək qoymağa ürəyi gəlmir, bunu başa dü- şən ana oğlunu cəsarətləndirir, getməsini istəyir. Rüstəm də get- dik
dən sonra Həmidə xala ilin son gecəsini tənha keçirməli olur. Burada yazıçı ananı televizor diktoru ilə, telefon şəbəkəsinin məlumat xidməti ilə danışdırmaqla tənhalığın dərinliyinə enir,
Aytən Quliyeva
48 onun bütün mahiyyətini ortaya çıxarır. Anar tənhalığın faciəsini aç maq, onu yox etmək, özündən qovmaq üçün Həmidə xalanın mənəvi aləmini işıqlandırır. Psixoloji vəziyyətin ən son, gərgin məqamı Həmidə xalanın həyat yoldaşı Qəzənfərin səsinə qulaq as ması olur. O, ilk əvvəl bu addımı atmaqdan qorxur. Lakin cə- sa rətini toplamağı bacarır, siyirməni açıb lenti çıxarır, maqnito- fo nu işə salıb dinləməyə başlayır. “Bir gün olacaq mən olmaya- ca ğam. Bax sənə bircə əmanətim bu uşaqlardır. Ömür vəfa elə- sə, hamısını özüm böyüdüb başa çatdıracağam. Yox, işdi... Onda bax, bunları sənə tapşırıram... Demirəm ki, hamısına ali təhsil ver. Demir əm ki, hamısını doktor elə, injiner elə, amma adam olsunlar. Yax şı adam olsunlar. Sonra, Həmidə, bir gün gələcək, hamısı böyüyəcək, boya- başa çatacaq və yuvasından qanadlanan quşlar kimi bir-bir uçub ge dəcəklər. Bax, onda onlara vəfasız demə ha! Onu bil ki, hara getsələr, hansı ailəyə düşsələr, hansı mühitə düşsələr, səndən və məndən nə isə aparacaqlar, necə ki, biz də bir- birimizlə görüşəndə hərəmiz öz ata-babalarımızdan nə isə gətirmişdik... Adamlar hamısı nəsil-nəsil bir-birlərinə bir şey ve- rir
lər. O işi ki, biri başlayır, amma qurtara bilmir, o iş itmir, bat- mır, sonrakı nəslə qalır, o işi sonra gələnlər tamamlayırlar. ...Biz, Həmidə, mən biləni, yaxşı yaşamışıq, əlimizin zəhmətiylə çö rək qazanmışıq. Qoy bizim həyatımızda yaxşı nə olubsa, uşaqlarımız özləriynən öz təzə həyatlarına, təzə nəsillərə apar- sınlar. Həyat da elə budur da”(5,127). Bu sözlər vasitəsilə Qə- zənfərin aydın, sadə, nikbin həyat fəlsəfəsini görürük. Bu sözlər Həmidə xalanın həyata, övladlarına olan inamını qaytarır. Bu epizod bizə C. Məmmədquluzadənin məşhur “Anamın ki tabı” dramından bir hissəni xatırladır. Bu əsərdə də yalnızlığa qa pılan, övladları tərəfindən tərk edildiyini düşünən Zəhrabəyim ananın təsəllisi vəfat etmiş ərinin yazdığı bir parça kağız olur. “Yer, göy, aylar və ulduzlar göylərdə seyr edib gəzə-gəzə genə əvvəl axır günün başına dolanırlar; çünki bunlar hamısı qədim, əzəl gündən qopub ayrılmış parçalardır. Mən etiqad edirəm ki, Anar – 75
49 mənim də balalarım dünyada hər yanı gəzib dolansalar da, genə əvvəl-axır anaları Zəhranın ətrafına gərək dolanalar”(62,475). Hər iki əsər öz əxlaqi məzmunu ilə zirvədə dayanır. Həmidə xala ərinin səs yazısını eşidərək, elə bil ki, hər şeyi ye nidən öz axarında qəbul edir, mənən rahatlıq tapır, tənhalıq va himəsindən qurtulub adi həyata qayıdır. Övladları ayrı-ayrı məclislərdə olsalar da, aldıqları düzgün tərbiyə nəticəsində zəng vuraraq analarını təbrik edirlər. Bütün bu situasiyalarda oxucu mənən təmiz, zəngin əxlaqi düşüncəyə malik bir azəri ailəsi gö- rür. Hekayə daşıdığı tərbiyəvi səciyyə etibarilə oxucu qəlbinə yol tapır. Bu hekayə nəinki Azərbaycanda, dünyanın bir çox ölkələrin- də, o cümlədən Türkiyə ədəbi mühitində maraqla qarşılanmışdır. Çağdaş Türk ədəbi tənqidinin görkəmli nümayəndələrindən biri Fatma Özkan “Türk kültürü” dərgisində “Keçən ilin son gecə- si”ni türk dilinə çevirmişdir. Ədib özü bu barədə yazır: “60–cı il lərə qədər hekayələrimi heç bir mətbu orqana təqdim etməmiş- dim. Atam da məsləhət görmürdü. Yalnız 60-cı ildə iki hekayə- mi jurnala təqdim etməyə icazə verdi. “Azərbaycan” jurnalının 60- cı il dekabr nömrəsində jurnalın o vaxtkı redaktoru Əbülhə- sən iki hekayəmi dərc etdi: “Keçən ilin son gecəsi” və “Bayram həsrətində” hekayələrimi. Maraqlıdır ki, o zaman görkəmli yazı- çımız Əbülhəsənin diqqətini çəkmiş bu iki hekayə məhz bu gün müa
sirimiz Türkiyənin elm adamlarından biri olan Fatma Özka- nın da marağına səbəb olmuşdur”(33,186). Bu əsər üzrə yazılmış pyes uzun illər teatr səhnəmizin bəzəyi- nə çevrilmişdir. “İstedadlı gənc nasir Anarın tamaşaya qoyulan “Ke çən ilin son gecəsi” pyesi diqqəti cəlb edir. Dramaturgiya sa həsində ilk dəfə qələmini sınayan Anarın həmin pyesi teatr ic- ti maiyyətimizdə maraq oyatmışdır. Bu hər şeydən əvvəl, onun cəsarətli və maraqlı axtarışlar aparması, dünya dramaturgiyası ya radıcılıq ənənələrinə qarşı laqeyd qalmaması ilə əlaqədardır. Onun dramatik üslubu bizdə bədbinlik yox, həyata məhəbbət his si oyadır, düşündürür, mənən yüksəlməyə vadar edir”(4). Yüklə 0,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|