Mdb-nin qərb qrupu ölkələri

 

3 

vardır. Çernobıl AES-də baş verən qəza ölkə iqtisadiyyatəna çox böyük 

zərər vurmuşdur.  

Metallurgiya  kompleksi  yerli  dəmir    filizləri  və  kömür  əsasında  inkişaf 

edir.  İri  mərkəzləri  Donbas  (kömür  hasilatı),  Azov  sahili  (nəqliyyata 

yaxınlıq) və Dnepryanı (filiz mərkəzi). 

 

Maşınqayırma  metal  tutumlu  və  əmək  tutumlu  sahələrlə  təmsil 

olunub.  Ağır  maşınqayırma  Donbasda,  Xarkovda,  dəqiq  maşınqayırma 

Ukraynanın  qərb  və  cənub  mərkəzlərində,  şəkər  çuğunduru  yığan 

maşınlar  Ternopolda,  traktorlar  Xarkovda,  avtomobillər  Lvovda, 

Zaporojyedə, Lutskda yerləşir. Gəmiqayırma Xerson və Nikolayevdədir.  

 

Kimya  sənayesi  inkişaf  etmişdir.  Güclü  yeyinti  sənayesinə 

malikdir,  yerli  k/t  məhsullarını  emal  edən-unüyütmə,  şəkər,  bitki  yağı, 

ə

t-süd  və  meyvə  konservləri  və  s.  istehsal  olunur.  Bu  müəssisələr  k/t 

rayonlarında  yerləşirlər.  Tikinti  materialları  sənayesi  yüksək  səviyyədə 

inkişaf etdirilir, zəngin xammala əsaslanır.  

 

Kənd  təsərrüfatı.  Burada  həm  bitkiçilik  və  həm  də  heyvandarlıq 

sahələri  yaxşı  inkişaf  etdirilmişdir.  Əkin  yerlərinin  yarısından  çoxunu 

dənli bitkilər tutur. Buğda əkinləri geniş yayılıb. 2006-cı ildə ölkədə 32 

mln ton taxıl istehsal olunmuşdur.  

 

Şə

kər  çuğunduru  becərilməsinə  və  şəkər  tozu  istehsalına  görə 

dünyada  qabaqcıl  yerlərdə  durur-22 mln.  t.  şəkər  çuğunduru,  2,6  mln.t. 

şə

kər  tozu    istehsal  edir  (2006-cı  il).  Əsas  əkinləri  meşə-çöl  və  qismən 

də  çöl  zonalarında  yerləşir.  Heyvandarlıq  əsasən  südlük-ətlik 

istiqamətdə və donuzçuluq, quşçuluq, qoyunçuluq və b. inkişaf etdirilir. 

Zakarpatye və cənub rayonları meyvəçlik  və üzümçülük yerləşir.  

 

Nəqliyyatın  bütün  sahələri  inkişaf  etmişdir.  Odessa,  Xerson 

Maiyipul kimi limanları vardır.  

 

Xarici  əlaqələri  inkişaf  edibdir.  Azərbaycana  ixracının  həcmi  465 

mln dollar, idxalının həcmi 292 mln dol.  

 

 

 

Moldaviya Respublikası  

Sahəsi 33,7 mln, əhalisi 3,9 mln. nəfərdir. Paytaxtı Kişniyevdir. 

Coğrafi  mövqeyi  əlverişlidir.  Qara  dənizə  yaxın  yerləşir.  Onun 

ə

razisində  Dnesyanı  münaqişə  zonası  vardır.  GUAM-a  daxildir. 

İ

xtisaslaşmış  sahələri  üzüm,  tərəvəz,  texniki  bitkilər,  yeyinti 

sənayesidir (xüsusilə, şərabçılıq və meyvə konserv)  

 

Təbii  şəraiti  və  ehtiyatları.  Kənd  təsərrüfatı  üçün  əlverişli  təbii 

şə

raitə malikdir. Heç bir iri yeraltı sərvəti yoxdur.  

Ə

halisi. Əhalisinin sayı ildə (2006) 8,8 min nəfər azalır. Miqrasiya 

saldosu-34  min  nəfərdir.  Respublika  əhalisinin  65%-dən  çoxunu 

Bu derslik behruzmelikov.com saytindan yuklenmisdir

---

 

4 

moldavanlar, qalanını ruslar, ukraynalılar, qaqauzlar (türkdilli xalqlardı) 

təşkil edirlər. Əhalisinin orta  sıxlığı çox yüksəkdir-hər km

2

-116 nəfər.  

Təsərrüfatı.  Moldaviyanın  təsərrüfatının  əsasını  aqrar-sənaye 

kompleksi  təşkil  edir.  K/t-da  üstün  yeri  bitkiçilik  tutur,  onun  aqrar 

sahələri  üzümçülük-şərabçılıq,  meyvə-tərəvəz  konservi,  aqrar-sənaye 

kompleksidir 

(ASK). 

Üzümçülük-şərabçılıq 

mərkəzi-Kodrlarda, 

tərəvəzçilik 

Dnestr 

subasarlarında, 

meyvəçilik 

hər 

yerində 

yayılmışdır,əsas dənli bitkisi  buğda və qarığdalıdır. Meşə-çöl zonasında 

şə

kər çuğunduru becərilir. Öz tələbatını taxılla tam ödəyir. Heyvandarlıq 

ş

imalı  və  mərkəzində  südlük-ətlik  və  donuzçuluq,  cənubunda 

qoyunçuluqdur.  

ASK-si  tərkibində  müxtəlif  maşınqayırma  (bağçılıq  traktorları, 

soyuducular,  yeyinti  avadanlıqları)  sahələri  inkişaf  etdirilmişdir.  İstilik 

və su elektirik stansiyaları fəaliyyət göstərir.  

İ

qtisadi  əlaqələri  inkişaf  edir.  Azərbaycana  məhsullar  ixracının 

həcmi 9,8  mln dol. idxalının həcmi 108 min dol.  

                             

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Bu derslik behruzmelikov.com saytindan yuklenmisdir

---

 

5 

                            MDB-nin Qafqaz qrupu ölkələri . 

Bu  qrupa  3  Cənubi  Qafqaz  respublikası  Azərbaycan,  Gürcüsatn  və  Ermənistan 

daxildir . 

 

 

 

GÜRCÜSTAN RESPUBLİKASI. 

Sahəsi  69.7  min  km

2

  ,  əhalisi  4.4  mln  nəfərdir  .  (2006)  .  Paytaxtı  Tibilisi 

şə

həridir. Prezidentli respublikadır. İndi Baş nazir idarəçidir. 9 dairə və  1 regiona 

bölünür . 

 

Coğrafi mövqeyinin əlverişli olması : Cənubi Qafqazda  yerləşməsi , Qara 

dənizə  çıxışının  olması  və  Azərbaycan  neft-qaz  mənbəyinə  yaxın  yerləşməsi. 

Gürcüstanın  Azərbaycanla  sərhədlərinin  uzunluğu  471  km-dır.  Avropaya,  Şimali 

Atlantika  İttifaqına  can  atır.  2008-ci  ildə  Cənubi  Asetiya  və  Abxaziya  ilə  bağlı 

Rusiyanın  təcavüzünə  məruz  qaldı.  Gürcüstana  məxsus  olan  bu  bölgələrin 

ə

razilərini tutan Rusiya onların müstəqilliyini tanıyıbdır. Bu da ciddi narazılıqlara 

və  ziddiyyətlərə  səbə  olmuşdur.  Avropa  birliyi  Gürcüstanın  ərazi  bütövlüyünü 

dəstəkləyir.  Həmin  Birlik  ölkələrini  Azərbaycan  və  Xəzər  hövzəsi  ilə  birləşdirən 

yollar  Gürcüstandan  keçir.  Azərbaycanın  neft-qaz  kəmərləri  ,  TRASEKA  –a 

dəhlizi Gürcüstanın ərazisindən keçir. Gürcüstan Azərbaycanın strateji tərəfdaşıdır. 

Onun ərazisində 300 mindən çox azərbaycanlı yaşayır. İxtisaslaşmış sahələri : çay , 

sitrus meyvəçiliyi , şərabçılıq , kurort-turizmdir. 

Təbii  şəraiti  və  ehtiyatları  .  Dağlıq  ölkədir,  dağarası  düzənliklərin-  Kolxida  , 

qaxet  və  Kartili  düzlərinin  əhəmiyyəti  böyükdür.  Ölkə  əhalisi  və  təsərrüfatı  bu 

düzənlikdə  cəmləşibdir.  Subtropik  iqlim  zonasında  yerləşir  ,  qərbi  çox,  şərqi  az 

yağıntı alır. 

Təbii ehtiyatları manqan filizləri , mis , boz kömür, mineral sular , kurort turizm və 

b. 

Ə

halisi  .  Təbii  artımı aşağıdır.  2000-2003-cü illərdə  təbii artımı  olmayıb  ,  əksinə 

azalma  gedibdir.  2004-cü  ildən  sonra  əhali  artımı  müşahidə  olunur  .Miqrasiya 

saldosu  menfidir.  2000-2004 –cü illərdə onin  ərazisini 151  min nəfər  tərk edib, o 

cümlədən  azərbaycanlılar.  Əsas  yaşayanların  90%-ə  qədərinin  gürcülər,  yerdə 

qalanlarını azərbaycanlılar (sayca 2-ci-dir.) , ermənilər və digər xalqalr təşkil edir. 

Ə

hali əsasən dağətəyi və düzən ərazilərdə yerləşir. 

Təsərrüfatı.  Gürcüstanın  hazırki  iqtisadi  durumu  ağırdır.  Köhnə  müəssisələrin 

çoxu işləmir. İqtisadi inkişafı xarici yardımlardan çox asılıdır. Azərbaycan neftinin 

və  qazının  tranzitindən  xeyli  qazanc  götürür.  Ətrafli  islahatlar  həyata  keçirilibdir 

.Torpaq  islahatı  əsasında  qeyri  millətlər,  o  cümlədən  azərbaycanlılar  torpaq  ala 

bilməyibdir. 

Təsərrüfat  tərkibində  ilk  növbədə  k/t  məhsullarının  emalı  sahələri  :  çayçılıq  , 

tütünçülük, şərabçılıq inkişaf edibdir. 

Hasilat  sənayesi  –manqan  (Çiatura),  mis,  polimetal  hasilatı  əhəmiyyətli  yer 

tuturdu.  Digər  sahələr  və  k/t  zəif  inkişaf  edibdir  .  Rustavi  şəhərində  tikilmiş 

metalurgiya  kombinatı  Daşkəsən  filizləri  əsasında  işləyirdi  ,  hazırda  fəaliyyətini 

Bu derslik behruzmelikov.com saytindan yuklenmisdir

---