1
MDB-nin Mərkəzi Asiya ölkələrinin iqtisadi coğrafiyası.
Qazaxıstan Sahəsi 2,7 mln. km
2
, əhalisi 15,4 mln nəfərdir.
Paytaxtı Astana şəhəridir.
Tərkibinə: Qazaxıstan, Özbəkistan, Türmənistan, Qırğızıstan (türk
dilli ölkədir) və Tacikistan (fars dilli ) daxildir.
İ
xtisaslaşmış
təsərrüfat
sahələri-neft
qaz
hasilatı,
ə
lvan
metallurgiya, taxılçılıqdır.
Təbii şəraiti müxtəlifdir. Şimaldan cənuba kontinentallığı artır.
Meşə-çöl, çöl, yarımsəhra və səhra zonaları əvəzlənirlər. Kənd
təsərrüfatı bu zonalar üzrə ixtisaslaşır. Kömür, neft-qaz, əlvan metallar
və s. vardır.
Ə
halisinin yarıdan çoxunun qeyri millətlər təşkil edir. Ölkənin
yeni paytaxtı astana şəhəridir. İri şəhərləri Almata, Qaraqanda,
Petropavlost və b.
Təsərrüfatı. Yanacaq-energetikaya kömür, neft-qaz hasilatı
daxildir. Ölkə sənayesinin 40%-ni yanacaq-energetika verir. Kömür
hasilatı Qaraqanda və Ekibastuzda, neft-qaz hasilat Tengiz, Manqıstan
və Xəzər sektorunda aparılır. İldə 65 mln t. neft və 26 mlrd. m
3
qaz
hasil olunur. Neft gəmi bərələri vasitəsilə Bakıya və oradan xaricə ixrac
olnur. Özündə neft emalı zavodlar fəaliyyət göstərir. Çoxlu istilik
elektirik stansiyaları (əksəriyyəti kömürlə işləyir) vardır. Qara
metallurgiyanın kömür və dəmir filizi bazası zəngindir. Əlvan
metallurgiyanın müxtəlif sahələri inkişaf etdirilib. Əsas yeri mis-sink
sənayesi tutur. Mərkəzi və Şərqi Qazaxıstanda yerləşir. Neft-qaz və
ə
lvan metallurgiya xarici şirkətlərin əlindədir.
Kənd təsərrüfatında əsas yeri taxılçılıq (şimalında), pambıqçılıq
(cənubunda) və otlaq heyvandarlıq, xüsusilə qoyunçuluq və atçılıq tutur
(ölkənin hər yerində yayılıb). Ölkədə 16,5 mln t. taxıl yığılır.
Nəqliyyatında dəmir, avtomobil, boru kəmər və dəniz nəqliyyatı
inkişaf edibdir. Aran Azərbaycanla əlaqə saxlayan ən böyük limanıdır.
İ
xracat məhsulları-neft, qaz əlvan metallar, taxıl, kömür və b.
İ
dxalatı maşın və texnika.ş istehlak malları, kənd təsərrüfatı
məhsullarıdır. Azərbaycanla intensiv əlaqələri vardır.
Özbəkistan
Sahəsi 447 min km
2
, əhalisi 27 mln nəfərdir.Paytaxtı Daşkənd
şə
həridir.
Bu derslik behruzmelikov.com
saytindan yuklenmisdir
2
Orta Asiyada yerləşir. İxtisaslaşmış sahələri pambıqçılıq, ipəkçilik,
qaragül qoyunçuluğudur. Əlvan metallurgiya-qızıl, neft-qaz sənayesidir.
Təbii ehtiyatları. Geniş düzən ərazilər və dağ arası vadilərə
malikdir, Fərqanə kimi iri dağarası vadi onun ərazisindədir. Çoxlu günəş
istiliyi alır, yağıntı az düşür, suvarma əkinçiliyi inkişaf edib. Aral
gölünün quruması ona problemlər yaradır.
Təbi ehtiyatları əlvan metallar, qızıl (dünyada 5-ci yeri tutur),
neft-qaz və b. ibarətdir.
Ə
halisi sürətlə artır. Qara-qalpaq MV vardır. Vadilərində əhali çox
sıxdır. İri şəhərləri-Daşkənd, Səmərqənd, Fərqanə və b.
Təsərrüfatı. İslahatlar zəif aparılır. Sənayesində əsas yeri yanacaq-
energetiika,əlvan metalurgiya, k/t maşınqayırması (pambıqyığan
kombayınlar) və minik avtomobiləri istehsalı, yeyinti sənayesi və b.
tutur.
Neft-qaz ölkənin mərkəz rayonlarında hasil olnur. 60 mlrd. m
3
qaz
hasil edir. İstilik və su elektrik stansiyaları fəaliyyət göstərir. Qızıl
hasilatı Muruntavda aparılır. Çoxlu mineral gübrələr istehsal olunur.
Maşınqayırma Daşkənd və Səmərqənddə yerləşir. Fərqanə vadisndə
yerləşən Asaka ş. Deyvo markalı avtomobillər yığan zavod fəaliyyət
göstərir.
Kənd təsərrüfatının əsasını pambıqçılıq aqrar sənaye kompleksi
təşkil edirş Bu kompleksə pambıqçılıq istehsalı-emalı-pambıq mahlıcı-
çiyiddən yağ istehsalı-pambıq parça istehsalı-k/t maşınları-minaral
gübrələr istehsalı və b. daxildirlər, ildə 3,6 mln. t. pambıq istehsal edir.
Nəqliyyatında dəmir, avtomobil və boru kəmər nəqliyyat növləri
inkişaf edib.
İ
xracatı qızıl, təbii qaz, pambıq, k/t maşınları, qaragül dərisi, mnik
maşınları və b. İdxalı müxtəlif maşın və avadanlıqlardır. Azərbaycanla
ticarəti zəifdir.
Türkmənistan
Sahəsi 488 min km
2
, əhalisi 6,7 mln nəfərdir. Paytaxtı Aşqabatdır.
Xəzər d ilə Azərbaycana qonşu ölkədir. Hələlik Xəzərin bölgüsü
aparılmayıbdır. Son illər demokratik dəyərlər nisbətən genişlənir.
Coğrafi mövqeyi əlverişlidir. İxracat sahələri neft-qaz və pambıqçılıqdır.
Təbii ehtiyatları. Səhralar geniş sahə tutur Kənd təsərrüfatı
suvarmaya əsaslanır, Qara-Qum kanalı ölkəni şərqdən qərbə kəsib keçir.
Ə
n böyük təbii ehtiyatları qaz və neftdir. Təbii qazın proqnoz
ehtiyatları təxminən 23 mlrd. m
3
, neft 12 mlrd. t-dur. Hazırda onun 144
Bu derslik behruzmelikov.com saytindan yuklenmisdir