Mdb-nin qərb qrupu ölkələri

 

5 

alüminium sənayesi yaradılıb. Tursunzadə ş. yerləşir. Gəncə alüminium 

zavodundan  gil-torpaq  alır.  Müxtəlif  hasilat,  yeyinti  və  sənaye  sahələri  

inkişaf  etdirilibdir.  Tacikistan  nadir  metal-stronsiya  istehsalına  görə 

MDB-də aparıcı yer tutur. Nurek və b. SES-ləri fəaliyyət göstərirlər.  

Kənd təsərrüfatı. Ərazisində yararlı torpaqlar azdır. İslahatlar zəif 

aparılır. K/t əsas yeri bitkiçilik tutur. Suvarmaya əsaslanan pambıqçılıq, 

bağçılıq,  bağçılıq    yayılmışdır.  Dəmyə  torpaqlarda  taxılçılıqinkişaf 

etmişdir. Qoyunçuluq, maldarlıq, ipəkçilik inkişaf etdirilib.  

Ə

sas nəqliyyatı avtomobildir, dəmir yol nəqliyyatı zəifdir.  

İxracatında əsas yeri alüminum, nazik lifli pambıq və b.  

İdxalında müxtəlif sənaye məhsulları, maşın və texnikadır.  

 

 

  

Bu derslik behruzmelikov.com saytindan yuklenmisdir

---

MÜHAZİRƏ 

Litva Respublikası 

 

   

Ə

razisi 65.2 min kv km , əhalisi 37 mln nəfərdir.Ərazisinin və əhalisinin sayına 

görə 

Pribaltikada 

1-ci 

yer 

tutur.Dövlət 

quruluşu 

respublikadır,başçı 

prezidentdir,qanunverici  orqan  parlamentdir.İnzibati  cəhətdən  dairələrə  və 

bələdiyyələrə bölünür. 

   Coğrafi  mövqeyi  olduqca  əlverişlidir.Baltik  dənizinin  donmayan  hissəsində  və 

Kurşskiy  körfəzi  sahillərində  yerləşir.Elə  burada  onun  Klaypeda  limanı 

salınır.Əhatə  edən  ölkələri  Latviya,Belarusiya  ,  Polşa  və  RF,Kalininqrad 

vilayətidir.(keçmiş Kösberq).RF-nin bu vilayətə çıxış dəhlizi Litvanın ərazisindən 

keçir.Liman salmaq üçün körfəzlərdən və çay ağızlarından istifadə olunur. 

      Səth  quruluşu  buzlaşmanın  əmələ  gətirdiyi  təpəli  düzənliklərdən  ibarətdir,çox 

sayda  moren  gölləri  vardır.Turizm  üçün  belə göllər  böyük  maraq  doğurur.Ərazisi 

çoxlu yağıntı alır. 

      Təbii ehtiyatlarla kasıbdır.Çoxlu su ehtiyatları var.Torpaqları kənd təsərrüfatı 

üçün  daha  əlverişlidir.Daha  çox  günəş  istiliyi  alır.Ən  geniş  yayılan  təbii  ehtiyatı 

torfdur,orta Litva yüksəkliyində yerləşir.Tikinti materialları yayılıb,dəniz sahilində 

kəhrəba var. 

     Əhalisi.Litva xalqı feodalizm dövründə böyük Litva knyazlığı yaratmışdır.İllər 

boyu  Ruslarla  vuruşmuşlar.1927-ci  ildən  sonar  müstəqil  olur,1939-cu  ildə  SSRİ 

tərəfindən işğal olunur,1991-ci ildən sonar müstəqillik əldə edir. 

     Hazırda  ölkədə  təbii  artım  çox  aşağı  səviyyədədir.Buradan  çoxlu 

ruslar,beloruslar  və  başqa  qeyri  millətlər  köçüb  getmişlər.Əhalisinin  82%-ə 

qədərini 

litvalılar 

təşkil 

edir.Qeyri 

millətlərdən 

burada 

polyaklar,yəhudilər,ruslar,ukraynalılar  və  həmdə  Krımdan  gəlmiş  türkdilli 

karaimlər  yaşayır.İndizmi  dininə  qulluq  edirlər.Milli  məsələni  düzgün  həll 

etdilər.Ölkədə  vətəndaşlıq  haqqında  qəbul  edilmiş  “sıfır  variantı”  qanununa  görə 

etnik  mənsubiyyətindən  asılı  olmayaraq  burada  məskunlaşmış  bütün  xalqlara 

vətəndaşlıq  hüququ  verildi.Çox  zəngin  tarixi  abidələri  var.Keçmişdə  SSRİ 

məkanında “Trakay qəsri” yerləşir. 

     Əhalisinin 

68%-indən 

çoxu 

şə

hərlərdə 

yaşayır.Vilnyus(570 

min),Kannas,Klaypeda,Paneveja  və  b  çoxsayda  kiçik  şəhərləri  vardır.Paytaxtı 

ölkənin daxilində yerləşir.Burada 3 tip kənd məskənləri yaranıb:1)kənd,2)xutor və 

3)kənd  qəsəbələri  .  Əhalisinin  orta  sıxlığı  57  nəfər  km²-dir.Ən  yüksək  yaşayış 

şə

raiti  yaradılıb.Çoxlu  ali  və  özəl  məktəblər  var.Baltik  dil  qrupuna  aiddir,latviya 

dilinə yaxındır. 

    Təsərrüfatının tərkibi və  ərazi  təşkili.Müstəqilliyin  ilk vaxtlarında ölkə dərin 

böhran  keçirib.Əsas  səbəbi  iqtisadi  əlaqələrinin  yaranması  olmuşdur.Dərin 

islahatlar  keçirilir,dövlət  mülkiyyəti  və  torpaqları  özəlləşdirilməsi  işləri 

aparılır.Yüksək  zəhmətkeşliyi  və  təcrübəsi  olan  əhali  öz  iqtisadiyyatını  yenidən 

qurur.Dövlət  tərəfindən  köklü  tədbirlər  həyata  keçirilir.Xarici  banklar  ölkənin 

iqtisadi  inkişafında  mühüm  və  fəal  rol  oynayır.Çoxlu  xarici  investorlar  cəlb 

Bu derslik behruzmelikov.com saytindan yuklenmisdir

---

olunubdur.AİZ-lər  yaradılır.Qərbdən  yeni  texnologiya,Rusiyadan  xammal  və 

Litvadan əmək ehtiyatları prinsipi ölkə iqtisadiyyatına güclü təkan verir. 

     Yanacaq-energetika  kompleksi-  xaricdən  gətirilən  neft-qaza,yerli  torfa  və  su 

enerjisinə əsaslanır.Xaricdən aldığı neft əsasında Mejeyk yayda neft emalı zavodu 

fəaliyyət  göstərir.Onun  ərazisində  fəaliyyət  göstərən  neft  terminalı  Rusiya  neftini 

ixrac edir.Lakin son illər Rusiya ilə münasibətlərin gərginləşməsi onun neft emalı 

müəssisəsini  çətin  vəziyyətə  salıb.Onun  zavodları  yalnız  Rusiyadan  alınan  neft 

markalarına  hesablanıbdır.Litvada  “İqnalin”  AES-i  DRES,SES-lər  fəaliyyət 

göstərirlər.Özünü tam təmin edir. 

     Maşınqayırma 

aparıcı 

yer 

tutur.Az 

metal 

tutumlu 

sahələri 

cihazqayırma,dəzgahqayırma,hesablayıcı  maşınlar,məişət  texnikası,televizor  və  s 

inkiçaf etdirilib.İri şəhərlərdə yerləşir.Yeni mikroavtobuslar işə salınıbdı. 

     Kimya  və  neft-kimya  sənaye  xaricdən  gətirilən  xammala  əsaslanır.Əsas  yeri 

mineral  gübrələr,süni  liflər  və  məişət  kimyası  tutur.Qedaynyay  fosfor,İonavada 

azot  gübrələri,Kannırda  süni  liflər  istehsal  olunur.Ağac  emalı  sənayesi  köhnə 

sahələrdəndi.Əsasən ofis mebel dəstləri istehsal edir.Coğrafiyası genişdi. 

     Yüngül  sənaye  –ölkə  sənayesində  öz  strukturunu  saxlayıb.Toxuculuq  və 

tikiş,gön-dəri sənayesi güclü inkişaf edib.Bu sahənin ən iri müəssisələri Panevejis 

və Vilniyada yerli kətan parça istehsalı üstünlük təşkil edir.ASK-də ölkənin torpaq 

fondunun 61%i k/t yararlı torpaqlar tutur. 

 

 

 

                   

Mühazirəçi:Həsənov Tapdiq 

 

                   Tərtibçi:Musayeva Günay 

 

 

 

 

MÜHAZİRƏ 

LATVİYA 

 

Sahəsi  63,7  min  km²-dir.əhalisi  2,4  mln  əhalisi  var.Paytaxtı  Riqadır.Dövlət 

quruluşu  Respublikadır.Başçısı  prezident,qaunverici  orqanı  –Seymdir.Yüksək 

demokratik  dəyəri  olan  ölkədir.İnzibati  cəhətdən  rayonlara  bölünür.Coğrafi 

mövqeyi əlverişlidir,Baltik dənizi və Riqa körfəzi suları ilə əhatələnir.Körfəz qışda 

donur.Klayneda və Ventpilsdə gəmiçilik mövsümü il boyu davam edir.Dənizsahili 

mövqe  tutması  əlaqələrin  inkişafına  müsbət  təsir  göstərir.Tranzit  daşınmalarda 

iştirak edir.Quruda Estoniya,Litva,Belarusiya və Rusiya ilə sərhəddir.Ərazisi təpəli 

düzənliklərdən  ibarətdir.Buzlaşmadan  sonra  yaranan  relyef  əsas  yer  tutur.Çoxlu 

golləri  var.Çoxlu  yaöınti  alır,iqlim  şəraiti  k/t  üçün  əlverişlidir.Valun  daşlardan 

təmizləmə işləri aparılır. 

     Əsas 

təbii 

sərvətləri 

torf,müxtəlif 

tikinti 

materialları 

və 

su 

ehtiyatlarıdır.Rekreasiya  ehtiyatları  çox  əhəmiyyətlidir.Dəniz  sahilinin  narın 

qumları  burada  çox  böyük  kurort  turizm  kompleksinin  yaranmasına  səbəb 

olmuşdur.1991-ci  ildə  Rusiya  tərkibindən  çıxıb  müstəqil  dövlət  yaratdı,1940-cı 

Bu derslik behruzmelikov.com saytindan yuklenmisdir

---