MəHƏMMƏd füzuli

307 
 
Və  əgər məlaləti-baği-ədimül-fəraq dəf'inə sakini-külbeyi-əhzan olmaq 
murad olunsa, bu iştiyaq istilasından dili-şəm' suzan və cigəri-pərvanə büryan 
görünüb rövzənləri ahi-sərd çəkməkdə  və divariarı  gərdi-küdurət tökməkdədir. 
Göz hüzurunuzda olan təməttö'ləri uyxuda görməyə qane'dir, əmma giryeyi-
biixtiyar uyxuya mane'dir və xatirə müşahidəniz təxəyyüldə hasildir, əmma nə 
hasil, təxəyyül edib təhəmmül etmək müşküldür. 
 
 
 
QİT'Ə 
 
Gər şərhi-qəm eyləsəm, ona payan yox,  
V'ər səbr həm eyləsəm, ona dərman yox.  
Çün təcrübə eylədim vüsalindən qeyr,  
Ənduhi-fəraq dərdinə dərman yox. 
 
Təvəqqe ki, mətləi-lətaifi-rəbbani və  məşriqi-əvatifi-sübhanidən  şümusi-
vəsaili rəf i-zülməti-fəraq və biduri-vəsaiti-iqtibasi-ənvari-dəf i-iştiyaq tülu' və 
zühur edincə bu nəhci-qədim və caddeyi-müstəqim üzərinə  qədəmi-hiramət və 
qələmi-şəfqət sabitü sayir olub əbvabi-təfəqqüd məsdud və  əsbabi-təzəkkür 
məfqud buyurulmaya (Baqi - dövlət müstədam və iqbal bərdəvam bad bərəbbi 
ibad). 
  

---

308 
 
BAYƏZİD ÇƏLƏBİYƏ MƏKTUB 
 
Ətəni kitabün bəl riyazün münəvvərün. Lə-qəd zadəni min novrihin-nuru-fil-
bəsəri. Misalün bi hüsnil ehtimami müsəvvərün  əla-əltəfil-əlvahi-fi  əhsənis-
süvəri. Süturün kə-əflakin işarətüha'-şühubi. Xütutün kə-əc'sannin ibarətüha əz-
zəhrü. Fə-fi külli nəsrin minhu kənzün minəl-müna. Və fi külli nəzmin minhü 
iqdün minəd-dürəri. Səhifətün imhəvət fiha fünunü'l-ma'arifi və hədiqətün unş'ət 
minha qüsunül-avarifi, mürəttəbətün bi təvşihis-sənayi kəl-beytü-mə'muri və 
müzəyyənətün bi-tərşihi'1-bədaye'i k'ər-rovzi'1-məm-turi, vərrədə vurudüha hida 
iqən'n-nəvaziri və  həllət bibülümihə's səmmrətü fi'z-zəma'iri. Təəlləmə minha 
sü'ü-l amali və zalə və tərənnəmə fiha lisanü'1-hal və'lməqali
1
 
 
Baz əbri səbzeyi-pəjmürdeyira ab dad.  
Növbahari xari-xüşkira güli-sirab dad.  
Didei-dovlət zi xabi-naümidi gəşt baz. 
Dəsti-himmət qufli-əbvabi-əməlra tab dad.  
Qasidi aməd mühibbani-qədimü'l əhdra,  
Bəhri-təcdidi-səfa peyğami-əz əhbab dad.
2
 
 
 
 
  
Mücəddədən cəvahiri-nükati-şekvəəngizi-inayətməzmun və  zəvahiri-lüğati-
şikayətamizi-şəfqətməkmunun  ədvieyi-ətibba kibi təlxtə'm və rahətfəza və 
                                                            
1
 
Tərcüməsi: Mənə bir məktub, bəlkə də çiçəkli bir bağça gəldi. Onun çiçəkləri gözümün nurunu 
artırdı. O, ən lətif lövhələr üzərinə diqqətlə ən gözəl bir şəkildə təsvir edilmiş rəsm kimi bir misaldır. 
Onun sətirləri, işarələri şəhablar kimi olan fələklərə bənzəyir. Yazılan budaqlar, ibarələri də çiçəklər 
kimidir. Onun hər nəsri arzular xəzinəsidir. Bütün nəzmlərində inci danələri vardır. O, mə'rifət 
fənnlərini ehtiva edən bir səhifə, bilik budaqlarının yetişdiyi bir bağçadır. Beytül-mə'mur kimi 
sənətlər bəzəyilə bəzənmiş və yağmurla islanmış bir bağça kimi bədiələr tərşiyilə süslənmişdir. Onun 
gəlişi göz bağçalarını çiçəkləndirdi. Onun gəlməsilə qəlblərdə meyvələr hasil oldu. Ondan pis 
əməllər kədərləndi və zail oldular. O, bağçada hal və qal dili tərənnüm etdi. 
2
 Tərcüməsi: 
Yenə bir bulud pəjmürdə bir səbzəni suladı. 
Bir növbahar qurumuş bir tikanda gül bitirdi. 
Dövlət gözü ümidsizlik yuxusundan oyandı, 
Himmət əli aməl qapılarının qıfılını açdı. 
Əski dostlardan bir qasid gəldi, 
Dostluğumuzun səfasını yeniləmək üçün dostdan 
bir xəbər gətirdi. 
 

---

309 
 
peymaneyi-səhba kimi cigərsuz və dilgüşa ki, əvaniyi-nəzm və nəsrə mövzu' və 
əyyadi-həddü həsrə mövdu' olunub təriqi-tə'dibi-ərbabi-qəflət və  səbili-tənbihi-
əshabi-heyrət-dən irsal olunmuş.  İsal olunduqda can istiqbali-idraki-dəqaiqinə 
azim və cinan istehsali əsrari-həqaiqinə cazim olub, mütaliə  və müşahidə-dən 
sonra dideyi-can məfhumundan mənzərəi-canan qılub məşami-cinani 
mərqumundan istişmami-rayihəyi-canan etdi. Əmma 
əksəri-hikayəti 
şikayətnümunə  və övfəri-kitabəti kinayətgunə olmağın qəzali-xəyal mərati' və 
mərabia'i-işarati şərifində həmləi-şahini-şika-yətdən lərzən və tairi-xatir səhari və 
bərari ibarəti-lətifindən sədməi-üqabi itabdən gürizan olub, lisani-hal və zəbani-
məal ilə tərənnüm və təkəllüm etdilər ki: 
 
BEYT: 
 
Çe bəd kərdim, ya Rəb, əz çe ru rəncidə yar əz ma,  
Çe vaqe şod, çera bər daşt çeşmi-e'ribar əz ma.
1
 
 
Həmana bir qaç gün insidadi-türüqi-tərəddüd manei-irsal və izbari-təvəddüd 
inqita'i-sübuli-təsadür və  təvarüd qət'i-isali-asari-təfəqqüd olmaqla qübarsudi-
sineyi-mir'ati-zəmirinizə  rəngi-küdurət yetirib surəti-məhəbbət məhv olmuş  və 
sərsəri-fəsad e'tiqadi-gülşəni-xatiri-münirinizə  xələl verüb, rəngi-gülbərgi-
məvəddət solmuş. 
 
Məkon-məkon ki, nikuməhzəran çenin nəkonənd.
2
 
 
Həqqa ki, əgər nəfsi-nəfis təriqi-bərqi fənada müntəfi olsa, mevqidi-
vücudumdan iltihabi-niyrani-həqiqət intifa' bulmaz və əgər rişteyi-rabiteyi-canü 
tən və silsileyi-əlaqeyi-ruhü bədən münhəl və münqəte' olsa riqbeyi-iradətim 
ribkeyi-itaətdən xaric olmaz. 
 
Gər bər kənəm dil əz to vü bər darəm əz to mehr,  
An mehr bər ke əfkənəm, an del koca bərəm.
3
 
 
                                                            
1
 Tərcüməsi: Ya Rəb, biz nə etdik ki, sevgili bizdən incidi, 
                      Nə oldu ki, bizə qiymət verməyib gözündən saldı? 
2
 Bunu etmə ki, yaxşı insanlar belə şey etməzlər 
3
 Əgər mən səndən könlümü alsam və məhəbbətimi kəssəm,  
   Könlü kimə bağlayacağam və ya sevgini kimə verəcəyəm? 
 
 

---