Mелиораtив щидроэеолоэийанын
Yüklə 6,75 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Məntəqə 6.
- Məntəqə 7.
- Məntəqə 9.
66 QEYD: B 1 , B 2 , B 3 - kollektorun yer səthində-, su səthində- və dibində eni, m ; h - kollektorda su layının qalınlığı, m ; H - yer səthindən kollektorda suyun səviyyəsinə qədər olan məsafə, m. I və II məntəqələr arasında kollektorda suyun sürətini azaltmaq üçün betondan səviyyəendirən qurğu tikilmişdir. Bu qurğunun gələcəkdə kollektorun morfometrik ölçülərinin təyi- ni üçün hidrometrik məntəqə kimi də istifadəsi məqsədə- uyğundur. III məntəqə Salyan rayonunun Qızılağac kəndinin əra- zisində, Bakı – Astara dəmir yolunun yanında yerləşir. Məntəqə dənizdən 30,4 və Araz çayından 81,3 km məsafədədir. II - III məntəqələr arasındakı məsafə 22,2 km – dir. Bu məsafədə BMMK – nun məcrasına Muğan – Salyan sutullayıcı sistemin- dən 52,33 m 3 /san (minerallaşma dərəcəsi 2,67 q/l , kimyəvi tərkibi sulfatlı – xlorlu – maqneziumlu – natriumlu) və Şimali Akuşa kollektorundan 2,82 m 3 /san (minerallaşma dərəcəsi 3,91 q/l, kimyəvi tərkibi sulfatlı – xlorlu – maqneziumlu – natriumlu) su daxil olur. III məntəqədə BMMK - nun sərfi 65,36 m 3 /san, bila- vasitə kollektorun özünün sərfi 10,21 m 3 /san - dir. Suyun mi- nerallaşma dərəcəsi 3,77 – 3,81 q/l , kimyəvi tərkibi sulfatlı – xlorlu – maqneziumlu – natriumludur. Burada kollektorun vahid uzunluğuna 0,46 m 3 /san su sərfi uyğun gəlir. IV məntəqə Neftçala rayonunun Sarıqamış kəndinin əra- zisində yerləşir, dənizdən 5,3 km, Araz çayından 106, 4 km məsafədədir. III – IV məntəqələr arasındakı məsafə 25,2 km – dir. Bu məsafədə BMMK – nun məcrasına Salyan rayonunun ərazisindən Kürətrafı və Cənub – Şərqi kollektorların suları daxil olur (sərfi 1,94 m 3 /san, minerallaşma dərəcəsi 3,57-4,32 q/l olmaqla sulfatlı – xlorlu – maqneziumlu – natriumlu tərkib- lidir). Kollektorun bu məntəqədə sərfi 73,83 m 3 /san - dir. Bunun- la belə, bilavasitə məntəqədə kollektorun sərfi 6,53 m 3 /san, mi- nerallaşma dərəcəsi 3,48 q/l, suyun kimyəvi tərkibi sulfatlı – xlorlu – maqneziumlu – natriumludur. 67 Bu məsafədə kollektorun hər km uzunluğuna 0,26 m 3 /san su sərfi uyğundur. Deməli, kollektorun hər km uzunluğuna I məntəqədə 0,78 , II məntəqədə 0,32 , III məntəqədə 0,46 m 3 /san sərf düşür və IV məntəqəyə kimi bu rəqəm 3 dəfə azalır. IV məntəqə suvarılmayan, demək olar ki, drenajın ən zəif inkişaf etdiyi zonada yerləşir. Burada, digər məntəqələrdə oduğu kimi, hidrometrik məntəqənin hidroloji ölçülərinin təyin edilməsi buradan keçən drenaj sularının miqdarını çox çətinliklə təyin etməyə imkan verir. Məntəqədə drenaj sula- rının sürəti 0,32 m /san, canlı en kəsik sahəsi 231 m 2 ol- maqla, sərfi 78,83 m 3 /san - dir. Kollektorun sağ sahilində suva- rılan, sol sahilində isə şoran torpaqlar yerləşir. Hər iki halda torpaqların meliorativ vəziyyətini öyrənmək məqsədilə əl ilə quyular qazılmış, laborator analizlər üçün su və süxur nümu- nələri götürülmüşdür. Qeyd edildiyi kimi, BMMK – nun tam istismara veril- məsindən sonra ərazinin hidrogeoloji - meliorativ şəraitində əsaslı dəyişikliklər müşahidə olunacaqdır. Bu dəyişikliklərin isti- qamətini müəyyən etmək üçün BMMK – nun ətrafında rejim– müşahidə quyularının qazılması və hidrometrik məntəqələrin qurulması zəruridir. Aparılan tədqiqatlar zamanı kollektor boyunca hidrogeo- loji – meliorativ vəziyyət nəzərə alınmaqla 4 zona ayrılmış və hər zonada bir köndələn (eninə) xətt (rus: поперечник) qurul- muşdur. Texniki imkanların olmadığını nəzərə alaraq, hər kön- dələn (eninə) xətdə əl ilə 4 müşahidə quyusu qazılmış, təzyiq- li suların rejıminin öyrəinlməsi üçün isə arxiv materialla- rından istifadə edilmişdir. Məntəqə 5. Mingəçevir su anbarı ilə kollektorun İncə- çayla kəsişdiyi yerdədir, uzunluğu 20 km, sahəsi 21 min ha - dır (sərhədləri - sağdan Yuxarı Qarabağ kanalı, soldan Kür ça- 68 yı). Yevlax rayonunun İsmailabad kəndinin sahəsindədir, ətra- fı suvarılan torpaqlardır. Məntəqə 6. Kollektorun Tərtərçayla kəsişdiyi yerdədir, uzunluğu 18 km, sahəsi 28 min hektardır. Bərdə rayonunun Körpü kəndinin sahəsində yerləşir, ətrafı suvarılır. Məntəqə 7. Kollektorun Xaçınçayla kəsişdiyi yerdədir, uzunluğu 37 km, sahəsi 38 min hektardır. Bərdə rayonunun Körpü kəndinin sahəsində yerləşir, ətrafı suvarılır. Məntəqə 8. Kollektorun Qarqarçayla kəsişdiyi yerdədir, uzunluğu 27 km, sahəsi 38 min hektardır. Ağcabədi rayonunun Səplik kəndinin sahəsində yerləşir, ətrafı suvarılır. Məntəqə 9. Kollektorun Araz çayı ilə kəsişdiyi hissə- dədir, uzunluğu 80 km, sahəsi 55 min hektardır. Saatlı rayo- nunun Hacı Qasımlı kəndinin sahəsində yerləşir, ətrafı xam torpaqlardır. Kollektorun Mil-Qarabağ düzənliyi üzrə uzunluğu 182 km, əhatə etdiyi sahə isə 175 min ha – dır. Bütün məntəqələrdə kollektorun və qrunt sularının reji- mini öyrənmək məqsədilə kollektordan 50, 250, 750 və 1750 m məsafədə dörd müşahidə quyusu qazılmışdır. 5,6,7 saylı məntəqələr - suvarılan, 8, 9 saylı məntəqələr isə suvarılmayan, xam torpaqlarda yerləşir. Müşahidə məntə- qələrində aparılmış stasionar müşahidələr nəticəsində müəyyən edilmişdir ki, kollektorda su səviyyəsinin orta qiyməti il ər- zində 3,03-4,42 m (məntəqə 5-9) arasında dəyişmişdir. Bütün məntəqələrdə qrunt suyu səviyyəsinin yatım dərinliyi kollek- tordan uzaqlaşdıqca azalır. Eyni zamanda hidravlik mailliyin qiymətinin də 0,006 – 0,008 arasında dəyişdiyi müəyyən edil- mişdir. Suyun yatım dərinliyinin təhlili təsdiq etmişdir ki, kol- lektora qrunt suları əsasən 300-500 m məsafədən daxil olur. Qrunt sularının yatım dərinliyi isə 5-ci məntəqədə 1,65-3,39 m; 6-cı məntəqədə 1,73-3,72 m; 7-ci məntəqədə 2,27 – 4,04 m; 8- ci məntəqədə 2,29 – 4,65 m; 9-cu məntəqədə isə 2,27- 4,81 m Yüklə 6,75 Mb. Dostları ilə paylaş:
|