Merkez laboratuvari

1.5.ÖRNEK KABUL RET KRİTERLERİ

1.5.1.Kabul Kriterleri

1. Örneklerin otomasyon girişi yapılmış ve barkotlu olması gereklidir.

2. Örnekler belirlenen çalışma saatleri içerisinde kabul edilir.

1. 
   Saat 16:00’a kadar kabul edilen testler (Rutin biyokimya, hormon, hemogram, idrar tetkikleri)
   
2. 
   Sürekli (7/24) kabul edilen testler (acil parametreleri)
   
3. 
   Salı- Perşembe günü çalışılan test (HbA1c)
   
4. 
   Ayda bir (ay sonunda) çalışılan edilen testler (Lityum)
   

3. Kan örnekleri vakumlu sistemle doğru tüplere alınmalı, EDTA ve Na Sitratlı tüpler (hemogram, koagülasyon ve sedimentasyon) nazikçe 4-5 kez altüst edilmelidir. Ayrıca içindeki pıhtılaşma faktörünün etkisini artırmak için sarı kapaklı tüpler de nazikçe 4-5 kez alt üst edilmelidir.

4. Sıvı veya kan vermede kullanılan bir damar ve setten kan alınmamalıdır. Mecbur kalınırsa infüzyona 10-20 dk. ara verilip örnek alınabilir. Diğer kol tercih nedeni olmalıdır.

5. Biyokimya testleri için 8-12 saatlik açlık kanı alınmalıdır. En ideal olanı 12 saatlik açlıktan sonra alınan kandır.

6. Biyokimya ve hormon testleri için kan sarı kapaklı jelli tüplere kan alınır.

7. Hemogram için kan mor kapaklı, sedimantasyon için ise siyah kapaklı tüplere alınır.

8. Biyokimya tetkikleri için venöz kan tercih edilir. Kan alma bölgesi alkolle silindikten sonra alkolün kuruması beklenmelidir, çünkü alkol kalıntıları hemolize neden olarak test sonuçlarının geçersiz olmasına yol açabilir. Turnike en fazla 1 dk. uygulanmalıdır. 3 dk dan sonra belirgin değişiklikler oluşmaya başlar.

9.Vene girilmeden önce yumruk açılıp kapatılmamalıdır çünkü bu hareket plazmada bazı parametrelerin konsantrasyonlarının geçici artışına sebep olur (Potasyum, fosfat, laktat, iyonize Ca gibi).

10. Kanlar en geç 2 saat içinde laboratuara ulaştırılmalıdır. Nakil esnasında tüplerin çalkalanmadan ve dik olarak taşınmasına dikkat edilmelidir.

11. İdrar biyokimya analizi için alınan örnek miktarı en az 5 ml olmalıdır. Daha az miktardaki örnekler kabul edilemez.

12. İdrar örnekleri alındıktan en geç yarım saat sonra laboratuara ulaştırılmalıdır.

13. Acil tetkik istemlerinde ön tanı ve hekim kaşesi bulunmalı ve sadece acil testler istenmelidir. Aksi halde gelen numuneler rutin çalışmaya girmeyecektir.

1.5.2.Ret Kriterleri

1. 2 saatten uzun süre bekletilmiş numuneler biyokimya tetkiklerinde yanlış sonuçlara sebep olduğundan (kan glukoz düzeyi saatte 10 mg/dL düşer vb.) kabul edilemez.

2. Otomasyon girişi yapılmamış barkotsuz örnekler (kan, idrar vs.) test için kabul edilmez.

3. Çalışma saatleri dışında alınmış örnekler kabul edilmez.

4. Gross hemolizli örnekler, çalışılan günde alınmayan örnekler, otomasyona numune ve test seçimi yanlış girilen örnekler, çalışılan saatlerde laboratuara ulaşmayan örnekler reddedilir.

5. HbA1c için uygun tüpe alınmayan örnekler reddedilir.

6. Hemogram, sedimantasyon ve HbA1c tüpleri işaretli yerlere kadar doldurulmazsa numuneler laboratuar tarafından kabul edilmeyecektir.

7. Hemogram, sedimentasyon ve HbA1c testleri için gönderilen pıhtılaşmış kanların notu bilgisayara girilip bu numuneler çalışılmayacaktır.

8. Uygunsuz tüplerde gönderilen numunelerin kaydı laboratuar tarafından tutulup kanlar kabul edilmeyecektir.

1.6.ANALİTİK EVRE

Analizlere başlamadan önce cihazların kontrolü ve “internal kalite kontrol” çalışmaları gerçekleştirilir. Sonuçlar kabul edilebilir değerlerde ise hasta örnekleri çalışılmaya başlanır. Sonuçlar “geçersiz” olarak değerlendirilirse çalışma başlatılmaz ve ilgili prosedürler gerçekleştirilir. Cihazlar tamamladığı analizlerin sonuçlarını otomatik olarak LİS’e gönderir. LİS de hastaların tüm sonuçları toplanır, bu sonuçlar değerlendirilir, uygun bulunan sonuçlar onaylanır. Onaylanmayan testler yeniden çalışılır. LİS bağlantısı olmayan cihazlarla çalışılan testler ve cihazlarla çalışılmayan testlerin analiz sonuçları manuel olarak LİS’e girilip onaylanır. Acil örnekler rutinden ayrı olarak hemen çalışılır ve analiz sonuçları bekletilmeden onaylanır. Panik Değer Listesine ait bir test sonucu bulunursa, önce analiz tekrarlanır. Tekrar sonuçları da panik değer listesinde ise testi isteyen klinisyenle görüşülüp hastanın kliniği hakkında daha fazla bilgi alınır, test sonucu hastanın kliniği ile örtüşüyorsa sonuç onaylanır. Hastanın kliniği ile örtüşmüyorsa analiz süreci gözden geçirilir hata kaynağı aranır, hastadan yeni örnek alınarak analiz tekrarlanır.

Üyesi olduğumuz dış kalite kontrol programının belirlediği takvim günlerinde program dahilinde olan testler için eksternal kalite kontrol serumları hasta testleriyle birlikte çalışılır.

1.7.PANİK DEĞERLER LİSTESİ

Test	Birim	Alt Limit	Üst Limit	Açıklama
Kan Gazları
pH		7.2	7.6	Arteriyel, kapiller
PCO2	mm Hg	20	70	Arteriyel, kapiller
PO2	mm Hg	40	—	Arteriyel
PO2 (çocuk)	mm Hg	45	125	Arteriyel
PO2 (yenidoğan)	mm Hg	35	90	Arteriyel
Biyokimya
Albumin (çocuk)	g/dL	1.7	6.8	Serum veya plazma
Bilirubin (yenidoğan)	mg/dL	—	15	Serum veya plazma
Kalsiyum	mg/dL	6.0	13	Serum veya plazma
Kalsiyum (çocuk)	mg/dL	6.5	12.7	Serum veya plazma
Klor	mmol/L	80	120	Serum veya plazma
Kreatinin	mg/dL	—	5.0	Serum veya plazma
Kreatinin (çocuk)	mg/dL	—	3.8	Serum veya plazma
Glukoz	mg/dL	40	450	Serum veya plazma
Glukoz (çocuk)	mg/dL	46	445	Serum veya plazma
Glukoz (yenidoğan)	mg/dL	30	325	Serum veya plazma
Glukoz, BOS	mg/dL	40	200	BOS
Glukoz, BOS (çocuk)	mg/dL	31	—	BOS
Magnezyum	mg/dL	1.0	4.7	Serum veya plazma
Troponin I	ng/mL		0,50	Serum veya plazma
Fosfor	mg/dL	1.0	8.9	Serum veya plazma
Potasyum	mmol/L	2.8	6.2	Serum veya plazma
Potasyum (yenidoğan)	mmol/L	2.8	7.8	Serum veya plazma
Protein (çocuk)	g/dL	3.4	9.5	Serum veya plazma
Protein, BOS (çocuk)	mg/dL	—	188	BOS
Sodyum	mmol/L	120	160	Serum veya plazma
BUN	mg/dL	—	80	Serum veya plazma
BUN (çocuk)	mg/dL	—	55	Serum veya plazma
Ürik asit	mg/dL	—	13	Serum veya plazma
Ürik asit (çocuk)	mg/dL	—	12	Serum veya plazma
Hematoloji
Hematokrit
Yetişkin	%	20	60	Yalnız ilk sonuç bildirilir
Yenidoğan	%	33	71
Hemoglobin
Yetişkin	g/dL	7	20	Yalnız ilk sonuç bildirilir
Yenidoğan	g/dL	10	22
WBC
Yetişkin	∞103/μL	2.0	30	Yalnız ilk sonuç bildirilir
Çocuk	∞103/μL	2.0	43
Trombosit	∞103/μL	40	1000
İlaç Düzeyleri
Test	Birim	Terapotik Aralık	Toksisite Sınırı	Açıklama
Fenitoin	μg/mL	10-20	>20	Serum veya plazma
Fenobarbital	μg/mL	10-40	>40	Serum veya plazma
Valproik Asit	μg/mL	50-100	>100	Serum veya plazma
Karbamazepin	μg/mL	4-12	>15	Serum veya plazma
Lityum	mEq/L	0,5-1,2	>2	Serum veya plazma
Tam İdrar Tahlili	İdrarda kuvvetli (+++) glukoz ve keton varlığı

Etil alkolün kan alkol konsantrasyonlarına (BAC) bağlı olarak ortaya çıkan MSS etkileri
BAC (mg/dL)	Kişideki davranış değişiklikleri ve klinik bulgular
10-50	Düşüncede açıklık, kendine güven, atılganlık, konuşkanlık, iyimserlik (0,5 PROMİL = 50 mg/dL - YASAL SINIR)
50-100	Serebellar ve motor hareketlerde hafif bozulma, yüksek komplike iradeli fonksiyonlarda bozulma, fazla konuşma, gülme, hafif duygusallaşma
100-150	Hareketlerde uyumsuzluk; konuşma, yürüme bozukluğu, huzursuzluk
150-200	Belirgin sarhoşluk, amaca yönelik koordine hareketlerin belirgin olarak yapılamaması, ataksiler, mide bulantısı
200-300	Retiküler aktive edici sistem hareketlerinde bozulma, kusma, baş dönmesi ı, kan basıncı düşmesi, solunum bozulması, konfüzyon-amnezi, komaya yakın dönem
300-350	Kusmaya bağlı aspirasyon tehlikesi, stupor, koma
>350	Solunum yüzeyel, düzensiz; kalp atımı alınmaz, kan basıncında ileri derecede düşme; solunum depresyonuna bağlı olarak yavaş yavaş gelişen ölüm

Panik değerler saptandığında izlenecek yol;

1. 
   BU DEĞERLER TESPİT EDİLDİĞİNDE ACİLEN İLGİLİ BİRİMİN HEMŞİRESİNE ÇALIŞAN KİŞİ TARAFINDAN BİLDİRİLECEK
   
2. 
   Örneğin geldiği klinik veya poliklinik kayıt edilecek
   
3. 
   Örneği alan kişinin adı, soyadı, hastanın adı,soyadı, hastanın protokol numarası, örneğin geliş tarih ve saati, yapılan testler ve sonuçları, hasta ile ilgili bilgi verilen kişinin adı-soyadı(ilgili servis hemşiresi veya doktor) raporlanacaktır.
   
4. 
   Hasta sonuçları teyit etmek için tekrarlanacaktır.
   

1. 
   
   
2. 
   
   
3. 
   
   
4.