MəŞrutə İNQİlabi iLLƏRİNDƏ demokratiK ƏNƏNƏLƏRİn formalaşmasi 1905-1911
Yüklə 1,08 Mb. Pdf görüntüsü
|
[Skriv text] www.achiq.info
12 böyük cürətimiz o oldu ki, açıq ana dilindən yazmaqdan biz usanmadıq» dahiyanə kəlamını Əliqulu Səfərova da aid etmək olar. Birinci nömrədə «Xitab beqələm və müqəddimə» sərlövhəli baş məqalədə nəzm və nəsrlə dərginin məram və proqramı ifadə edilirdi. Sonra Hacı Baba imzası ilə «Ey vətəni-mehriban» şeri verilmişdi. Üçüncü səhifədə ölkədə və qonşu ölkələrdən: London, İstanbul, Bakı, Naxçıvan, Miyana, Xorasan, Tehrandan xə- bərlər verilirdi. Dörd və beşinci səhifələr karikaturalarla bəzədilmişdi. Yeddinci səhifədə Hacı Babanın imzası ilə «Molla Nəsrəddin»ə cavab yazısı getmişdir. «Azərbaycan» dərgisində illüstrasiyaları Hüseyn Behzad Müsəvvirzadə çəkirdi. «Azərbaycan» dərgisinin 6 sayında dərc olunmuş yazıda xalqı bir növ uyğusundan ayıldıb, siyasi dərs verirdi: «Cənab Hacı Baba, bir gün evdə oturmuşdum. Azərbaycan ruznaməsini gətirdilər. Vaqeədə əvvələn müqəddəs ziyarətdəki biz Azərbaycan üçün bir mayeyi-iftixardır çox şad oldum. Məşrutənin əvvəlinci şüunatından (bəyanatından – P.M.) birisi məclisi şurayi-milidir. Onun da əvvəlinci bəyanatından birisi məsuliyyəti vüziradir. Bunların hamısı ondan ötrüdür ki, bundan sonra millət hamısı asudə olsun və xarici bizlərə əl tapmasın və onda dəxi möhtac olmayaq daha bundan sonra heç bir bədfitrət kargüzarlıq verə bilməz ki, erkək it kimi dişi qurda rəfiq olub bir-bir qoyunları qurda verə, daha bundan sonra Məsudi mülk kimi xalq namusunu pula satan və füqaranın ruzisini həbs edən rəis divanınxana olub gündə 7 tümən rüşvət alıb daşları, qumları biz biçarə millətə çörək əvəzinə yedirə bilməz» [70,1907,№ 6,2]. Dərgidə siyasi xarakter daşıyan karikaturalar az deyildi. «Azərbaycan»ın ikinci sayının birinci səhifəsində Hacı Mirzə Ağasının şəkli təsvir olunmuşdu. Əksin aşağısında onun dili ilə bu sözlər yazılmışdı: «Şor suyun nə qabiliyyəti və keyfiyyəti var ki, vaxtımı ona sərf edim». Burada Xəzər dənizindən söhbət gedirdi. Hacı Mirzə Ağasının timsalında Rusiyanın Xəzər dənizi ilə bağlı iddialarına qarşı heç bir müqavimət göstərməyən yüksək rütbəli məmurların etinasızlığı və dövlət əhəmiyyətli məsələlərə barmaqarası baxması kəskin tənqid olunurdu. Dördüncü sayının birinci səhifəsində Mirzə Əli Əkbər xan Atabəyin dizi üstündə İranın xəritəsini tutub orada əli ilə Azərbaycan əyalətini göstərərək dediyi sözlər əks olunub: «Əslən mənim ürəyim Azərbaycana bağlı deyil, gələcəkdə bu vilayəti kəsib atmaq lazımdır». Digər bir karikaturada qoyun sürüsünün içinə düşmüş canavar və uzaqdan bu mənzərəni görən iki nəfər göstərilir. Şəklin aşağısında yazılıb: «Ay, haray, canavar qoyun sürüsünün axırına çıxdı». Yaxınlıqda sürünün çobanı elə dərin yuxuya gedib ki, onu heç top-tüfənglə də oyatmaq mümkün deyil. Karikaturada obrazlı şəkildə canavarın simasında ölkənin təbii sərvətlərini amansızcasına istismar edən yadellilərə, çobanın simasında isə ölkəni idarə edə bilməyən başçıya işarə edilir – şah və onun sarayı tənqid olunurdu. Dərginin hər səhifəsində belə mənalı şəkillərə rast gəlmək olardı. Onu xalq arasında populyarlaşdıran bu cür rəngarəng şəkillərlə bərabər, həm də yerli şairlər tərəfindən yazılmış duzlu-məzəli şeirlər idi. Qəzetdə Azərbaycan türkcəsində çap olunmuş şeirlər Təbrizdə dildən-dilə gəzir, hətta uşaqlar da həmin şeirləri əzbər bilirdilər. «Molla Nəsrəddin» jurnalının nəsr nümunələrində Mirzə Cəlil və Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin, şeir parçalarında isə M.Ə.Sabir və Əli Nəzminin təsiri aydın hiss olunurdu. Sabirin şeirlərinin ruhu cənublu şairlərə çox doğma idi. Sabirə nəzirə, cavab və təqlid şəklində də yazılan bu şeirlərin müəllifinin adı gizli saxlanırdı. Dərgidə Seyid Rza Sərraf, Əbdülhüseyn Xazin kimi şairlərin iştirakı şübhəsiz idi. Həmid Məmmədzadə onların sırasına Ləli və Mirzə Əli Möcüz kimi şairləri də daxil edirdi.
[Skriv text] www.achiq.info
13 «Azərbaycan» dərgisində dərc olunmuş şeirlərdə M.Ə.Sabirin təsiri aydın duyulur:
Sabirin «Hə, de görüm, nə oldu bəs, ay balam, iddialərin» misrasından ilham alan Cənubi Azərbaycan şairi eyni vəzn və üslubda şairə cavab şəklində yazırdı: Hə, görüsən, yerindədi birbə bir iddiamızı, Gör necə müstəcab edib tanrı bizim duamızı, Verdi kəmali-lütf ilə mətləbü müddəamızı, İndi necə, Molla əmu, mən deyən oldu, olmadı? Jurnalın 5-ci sayında dərc olunan felyetonun ana xəttini Sabirin məşhur bir şeri təşkil edir: «İstirahətə məşğul olan üləmamız da Rəştdə, Təbriz və İsfahanda binayi-müxalifət qoyub və milləti-islama heç bir qismi himayələri yoxdur:
Yeri gəlmişkən Sabirin haqqında söhbət açdığımız «Millət necə tarac olur-olsun, nə işim var» misrası ilə başlayan bu şeiri «Hikmət» qəzetinin redaktoru Mirzə Mehdi xan tərəfindən fars dilinə tərcümə edilib «Azərbaycan»da çap olunmuşdur. Jurnalın ikinci sayında şair Sərrafın Sabiranə üslubda «Çətin xahiş» adlı şeiri dərc olunub. Öz millətini Şərqin «ölümdən də betər» uyğusundan oyatmaq istəyən şair xalqı hərəkətdə olmağa, qurub-yaratmağa, tərəqqiyə səsləyir:
Yüklə 1,08 Mb. Dostları ilə paylaş:
|