Mətnlərin nəşrə hazırlanması problemləri Vüsalə Musalı
Yüklə 2,9 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ensiklopediyalarda eyni tipli məqalələrin sxemləri.
- Biblioqrafiya.
Vüsalə Musalı. Mətnlərin nəşrə hazırlanması problemləri 145 Məsələn: «sitat» (Salman Mümtaz. Azərbaycan ədəbiyyatının qaynaqları. 1981, s. 4) Sitatın əvvəlində və axırında üç nöqtə yalnız o halda qoyulur ki, sitat gətirilən mətn cümlənin bir hissəsi olsun və sitatın mətni ilə məqalənin mətni arasında məntiqi əlaqə prinsipi pozulmasın. Sitatda mənbənin mətni ixtisarla verilirsə, bu ixtisarların yeri mütləq üç nöqtə ilə göstərilməlidir. Ensiklopediyalarda eyni tipli məqalələrin sxemləri. Ensik- lopediyalarda dövlətlər haqqında məlumatlar aĢağıdakı Ģəkildə ve- rilir: Ümumi məlumat Dövlət quruluĢu Fiziki coğrafiyası Ġqtisadiyyatı Əhali Tarixi oçerk Partiyalar, həmkarlar ittifaqı Silahlı qüvvələr Səhiyyə Maarif Mətbuat, radio, televiziya Elm və elmi idarələr Ədəbiyyat Təsviri sənət və memarlıq Musiqi Teatr Kino Biblioqrafiya 145 . ġəhərlər haqqında yazılan məqalələr, onların böyüklüyündən və əhəmiyyətindən asılı olaraq, müxtəlf sxemlər əsasında yazılır. Məqalədə Ģəhərin adı, hansı ölkədə olması, əgər adı dəyiĢdiril- miĢsə, keçmiĢ adı göstərilməli, nə zaman, kimin Ģərəfinə və ya nə 145 Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası redaktorları üçün metodik göstəriĢlər. – Bakı: ASE BaĢ redaksiya, 1967, s. 27. Vüsalə Musalı. Mətnlərin nəşrə hazırlanması problemləri 146 münasibətlə dəyiĢdirildiyi qeyd olunmalıdır. Məqalədə Ģəhərin in- zibati əhəmiyyəti, coğrafi mövqeyi, ən mühüm memarlıq və hey- kəltəraĢlıq abidələri haqqında məlumat verilir. Dövri mətbuat haqqında yazılan məqalələrdə orqanın adı, nəĢrin xarakteri (qəzet, jurnal, bülleten və s.), hansı ölkədə və Ģə- hərdə, hansı dildə nəĢr olunması, hansı təĢkilatın orqanı olması, si- yasi və ya elmi istiqaməti, hansı ildən iĢıq üzü görməsi qısa tarixi yer alır. Elmlər və ya fənlər haqqında yazılan məqalələrdə elmin mövzusu və elmlər sistemində tutduğu yer, baĢqa elmlərlə əlaqə- dar olan cəhətləri, elmin əsas bölmələri, tarixi, inkiĢaf mərhələləri, ən görkəmli nümayəndələri, istiqamət və cərəyanları, böyük elmi kəĢf və nailiyyətlər, müasir dövrdə elmdə tətbiq olunan əsas me- todlar və elmin gələcək inkiĢafının əsas təmayülü qeyd olunmalı və ədəbiyyat öz əksini tapmalıdır. Ensiklopediyalarda verilən tərcümeyi-hal məqalələrində əsas soraq məlumatı aĢağıdakı cəhətləri əhatə etməlidir: xadimin tərcümeyi-halına aid mühüm məlumat: onun ictimai-siyasi və ya elmi görüĢünü göstərən baĢlıca cəhətlər; onun yaradıcılıq yolunun əsas cəhətləri. Kiçik məqalələrdə material aĢağıdakı sxem əsasında verilir: tərif, tərcümeyi-halın əsas faktları, xadimin baĢlıca əsərləri, onun haqqında yazılan əsərlər. Ensiklopediyalarda tərcümeyi-hal məqaləsinin adı xadimin soyadı ilə baĢlamalıdır. Biblioqrafiya. Ensiklopediyalarda verilən məqalələrdə oxu- cuya geniĢ soraq məlumatı verməkdə biblioqrafiyanın oynadığı rol böyükdür. Məqalənin mövzusunu təĢkil edən məsələyə dair bib- lioqrafiya, adətən, mətndən sonra verilir. Tərcümeyi-hal və icmal məqalələrində, kompleks və bəzi baĢqa məqalələrdə biblioqrafiya mətnin daxilində də verilə bilər. Vüsalə Musalı. Mətnlərin nəşrə hazırlanması problemləri 147 Biblioqrafiyasız gedən bir sıra məqalələrdə biblioqrafiya ilə verilən ümumiləĢdirici məqalələrə müraciət etməsi oxucuya tövsi- yə olunmalıdır. Məsələn: bax: Səfəvilər məqaləsinə və onun sonundakı ədəbiyyata. Bu və ya baĢqa məqalədə verilən biblioqrafiyanın xarakterini və həcmini sahə redaksiyası müəyyən edir. Məqalənin mövzusun- dan, əhəmiyyətindən və həcmindən asılı olaraq, mətndən sonra ve- rilən biblioqrafiyada təqribən 1-5 əsərin, kompleks, icmal və prob- lem məqalələrində 3-10 əsərin, ayrı-ayrı hallarda isə daha çox əsərin adı çəkilə bilər. Mətndən sonra verilən biblioqrafiya. Ensiklopediyalardakı məqalələrin biblioqrafiyasında, bir qayda olaraq, az əsər adı veril- diyi üçün ədəbiyyatı düzgün seçməyin böyük əhəmiyyəti var. Belə ki, müəyyən məsələyə dair ən qiymətli ədəbiyyat göstərilməlidir. Tərcümeyi-hal məqalələrindən sonra ən zəruri hallarda mə- qalənin həsr olunduğu xadimin əsərləri külliyyatının və ya seçil- miĢ əsərləri məcmuəsinin adı həm əslində olduğu kimi, həm də Azərbaycan dilində göstərilir. Bundan baĢqa həmin xadim haq- qında yazılmıĢ ən yaxĢı əsərlər də mətndən sonra verilir. ġərq dillərində nəĢr edilən əsərlərdən yalnız latın və ərəb hərfləri ilə çap olunmuĢ əsərlərin adı məqalə mətnindən sonra biblioqrafiyada əslində olduğu kimi və Azərbaycan dilində trans- kripsiyası ilə yazılır. Biblioqrafiya məqalənin quruluĢu və məzmununa uyğun ol- malıdır. Məqalədə bəhs edilən ümumi məsələlərə aid kitab əvvəlcə göstərilir, sonra isə xüsusi məsələlərə aid kitabların adı çəkilir. Mətn daxilində verilən biblioqrafiya. Tərcümeyi-hal məqalə- lərində mətn daxilində verilən biblioqrafiyada müəllifin baĢlıca əsərləri mütləq göstərilməlidir. Məqalədən sonra verilən biblioqrafiya oxucunun, onu ma- raqlandıran əsəri asanlıqla və tez tapmasını təmin etməlidir. Yüklə 2,9 Kb. Dostları ilə paylaş:
|