Filologiya məsələləri, 2017
170
speak? Ümumi sual cümlələrinin müasir dövrdəki quruluşu isə ancaq
1750-ci ildən sonra formalaşmağa başlamışdır (10, 269).
“Do” köməkçi felindən danışarkən Kroch məsələnin funksional
izahını verməyə çalışmışdır. O qeyd edir ki, cümlədə işlənən “do”
dinləyiciyə mübtəda və tamamlığı fərqləndirməyə kömək edir. O,
“V+NP+NP” modelli cümlə ilə “ Do+NP+V+NP”modelli cümləni
fərqləndirir. Kroch fikrini bununla əsaslandırır ki, ikinci modeldəki
“do” sözünün köməyi ilə ondan sonra işlənən birinci NP-in mübtəda
olmasını söyləmək çətin deyildir ( 6,72).
Müəllif öz araşdırmasında beş cümlə tipinin həm qədim, həm də
müasir dövrdəki strukturlarını fərqləndirmiş və diqqəti də “do” köməkçi
felinin işlənməsinə yönəltmişdir. O, bu cümlə tiplərinə nəqli inkar
(negative declarative), sual inkar (negative question), təsdiqdə olan
təsirli sual (positive question transitive), təsdiqdə olan təsirsiz sual
(positive question intransitive) və təsdiqdə olan “wh-obyekt” suallarını
(positive wh-object) aid etmişdir.
Bundan başqa “do” sözü nəinki köməkçi fel kimi sual
cümlələrinin yaranmasında, həmçinin fel əvəzləyicisi kimi nəqli
cümlələrdə də istifadə edilmişdir. “Do” sözünün bu mənada işlənməsi
əsas fel olmadan işlənən modal və köməkçi fellər kimi, cümlədə
xəbərin yerini də boş qala bilməyəcəyini göstərmişdir. İngilis dilinin
tarixində diqqəti cəlb edən məsələlərdən biri də müəyyən dəyişikliklərə
məruz qalmış inkarlıq olmuşdur. Qədim ingilis dilinin sintaksisindən
məlum olduğu kimi o dövrdə inkar cümlələrinin yaranmasında iki və
daha çox inkarlıq bildirən elementdən istifadə olunurdu. “Ne” ədatı
qədim dövrdə beon (to be), habban (to have), willan (to want), witan
(to know) kimi fellərlə birləşib cümlədə inkarlığı bildirmək üçün
işlənirdi: ne+isnis; ne+waes
naes; ne+waeron
naeron; ne+
hadde nadde; ne+had nad və s.Qədim ingilis dilinin sonlarına yaxın
başqa qüvvətləndirici inkar ədatı naht (noht) inkar cümlələrinin
düzəldilməsində istifadə olunmağa başlayır (4,96).
ƏDƏBİYYAT
1. Musayev O.İ. İngilis dilinin qrammatikası. Bakı: Maarif,1996.
2. Abdulrahimov E.H. The ABC of the history of the English
language. Baku: Mütərcim, 2005.
3. İlyish B.A. History of the English Language. Leningrad,1973.
Filologiya məsələləri, 2017
171
S.GOUSSEYNOVA
THE CHANGES IN THE COMMUNICATIVE TYPES OF THE
SENTENCE IN THE COURSE OF THE HISTORICAL
DEVELOPMENT OF THE ENGLISH
SUMMARY
The article focuses on the changes in the communicative types of
the sentence throughout the development of the English language.The
content of the article comprises the following problems: -the changes
happened in the structure of the declarative sentences; -the use of the
analytical forms in the formation of the negative and interrogative
sentences; the formation of the imperative and exclamatory sentences in
the course of the historical development of the English language, etc.
Here is presented different examples from old, Middle and
Modern English literature in order to interpret this theme. The article is
also devoted some kinds of verbs in simple and compround sentences,their
role and significance in morphological system analisis the construction of a
sentences and phrase in context of praramatically prononciation.
С.ГУСЕЙНОВА
ТРАНСФОРМАЦИЯ В СТРУКТУРЕ СИНТАКСИСЕ В ДРЕВНЕЙ
И СРЕДНЕЙ АНГЛИЙСКОГО ЯЗЫКА
РЕЗЮМЕ
В статье рассматривается трансформация в синтактическом
структуре в средней и древней английского языка,их типология на
современном этапе,взаимосвязь родственных языков и коммуника-
тивные формы синтаксиса и их употребление на современном этапе. В
статье также анализируется история языковые и культурные связи
английского языка с другими Западноевропейскими языками а также
рассматривается в древнем английского языка синтактические
трансформация в составе предложений и его всесторонные развития в
историческом этапе. В статье также рассматривается основные
трансформация в структуре синтаксисе в простых и сложных
предложениях в древней и средней эпохах в Англии и анализируется с
современным синнтаксисом Английского языка.В данной статье
рассматривается также конструкция предложения и фразы в древней и
средней эпохах Английского языка в контекстах прагьатических
пропозициях.
Rəyçi: Nuriyyə Rzayeva
Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru,dosent
Filologiya məsələləri, 2017
172
f.e.n., baş müəl.KADIYEVA SEVDA
Azərbaycan dili və nitq mədəniyyəti kafedrası
Azərbaycan Tibb Universiteti
TİBB UNİVERSİTETİ TƏLƏBƏLƏRİNİN NİTQDƏKİ QÜSURLARI
VƏ ONLARIN ARADAN QALDIRILMASI YOLLARI
Ключевые слова: речь, недостаток, слово, студент, врач, внимание,
значение
Açar sözləri: nitq, qüsur, söz, tələbə, həkim, diqqət, əhəmiyyət
Keywords: speech, defect, word, student, doctor, attention, mean
Məlumdur ki, qədim dövrlərdən insanlararası əlaqələr nitqin köməyi
ilə mümkün olurdu. Hələ o vaxtlardan nitqə böyük diqqət və əhəmiyyət
verilirdi.
Nitq vərdişləri insanlara nəsillikçə keçmir, o birdən-birə də peydə
olmur. Bu vərdişlərə insan tədricən yiyələnir. Nitq bacarıqlarına yiyələnmək
bütün peşə sahibləri və hamı üçün vacibdir.Gözəl danışığa, sözdən düzgün
və yerində işlətmək bacarığına malik olmaq, əsasən, tibb işçiləri üçün çox
vacib bir amildir.
Məlumdur ki, heç bir peşə tibb kimi həyatla sıx əlaqədə deyil.
İnsanlar öz həyatlarını, uşaqlarını, doğmalarını həkimlərə etibar edir.
Həkimlik peşəsi daxili etik mədəniyyət tələb edir, həkimin hər işlətdiyi
sözün böyük əhəmiyyəti var və söz möcüzələr yaradan mühüm vasitələrdən
biridir.Sözün köməyi ilə xəstəyə yaxşılaşması ümidini vermək, bəzi hallarda
ürəkləndirmək olar. Həkim tərəfindən bacarıqla deyilən söz terapevtik
əhəmiyyətli vasitə kimi ola bilər və xəstənin vəziyyətinin yaxşılaşmasına,
inamının möhkəmləndirilməsinə doğru apara bilər. Nahaq yerə deməyiblər
ki, “söz həm məlhəmdir, həm də yara”. V.M.Bexterev həkimin xəstələrlə
ünsiyyətə böyük əhəmiyyət verərək deyirdi: “Əgər həkimlə söhbətdən sonra
xəstənin halı yaxşılaşmasa, deməli o, həkim deyil”.
Həkimin, ümumiyyətlə, tibb işçilərinin nitqində diqqətini əsasən nəyə
yönəltmək lazımdır? İlk növbədə - səsin intonasiyasına (tonuna). Həkimin
intonasiyası həmişə mülayim olmalıdır. Öz xeyirxah təbəssümü və baxışı ilə
həkim xəstəyə, sanki, çatdırmalıdır ki, “mən sənə kömək etmək
istəyirəm”.Tibb işçilərinin nitqində kəskin, sərt sözlərə və ifadələrə yol
verilməməlidir. Onlar öz sözləri və jestləri ilə xəstələrdə özlərinə qarşı inam
yaratmalıdırlar.
Tibb işçilərinin nitqində əsas keyfiyyətlərdən biri – nitqin aydınlığı,
sadəliyi və asan başa düşülməsidir. Xəstə isə öz şikayətlərini bildirərək əmin
Dostları ilə paylaş: |