Filologiya məsələləri, 2017
53
ЗАУР ГАДЖИЕВ
ЛИНГВИСТИЧЕСКИЙ МЕТОД В ПРОИЗВЕДЕНИИ
«МУГНИЛ-ЛАБИБ АН КУТУБИЛ-ЕАРИБ» ИБН ХИШАМА
АЛЬ-АНСАРИ
РЕЗЮМЕ
В арабской грамматической науке произведение Ибн Хишама
аль-Ансари
«Мугнил-лабиб
ан
кутубил-еариб»
является
энциклопедическим лингвистическим произведением охватывающие в
себе оригинальных суждений и положений которых были
неизвестными до XIV века. Произведение кратко известно как
«Мугнил-лабиб». В этом произведении автор вообще отказался от
заголовок. Он просто собрал их в одно место и расставил в алфавитной
порядке. Ибн Хишам в этом произведении сказал о той или иной
служебных частях речи, и собрал в одно место разных, беспорядочных
положений, последовательно рассмотрел точки зрения ученых,
предпочел той или иной, или же не одобрил никого, отказав от их
мнений, выдвигал свою точку зрения, утверждал это суждения с
многочисленными примерами.
ZAUR HAJIYEV
A LINGUISTIC METHOD IN THE “MUGNIL-LABIB
AN KUTUBIL-AARIB”
SUMMARY
Ibn Hisham al-Ansari’s “Mugnil-labib an kutubil-aarib” work is an
encyclopaedic linguistic work covering a lot of original views and
propositions that didn’t existin the 14
th
century. The work is briefly named
“Mugnil-labib”. The author generally refused and didn’t use the headings in
this work. He simply collected them and ranked in alphabetical order.
Besides, Ibn Hisham spoke about the parts of speech. He collected different
and scattered views on this topic, analyzed the scholars’ thoughts, either
preferred some of them, or rejected them, expressed his own views and
maintained his opinions in many examples. According to Ibn Hisham’s
explanation, it is clear that this part of speech is a common one and it can be
used as a front postposition, conjunction, intensifying modal word and
intransitive additional element.
Rəyçi: Laura Orucova
Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru
Filologiya məsələləri, 2017
54
ÜLVİYYƏ HACIYEVA
Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru
ADPU
AZƏRBAYCAN VƏ İNGİLİS DİLLƏRİNDƏ LEKSİK BƏDİİ
TƏSVİR VASİTƏLƏRİ
Açar sözlər: bədii əsər, məfhum, satira, nitq, spesifik, məcazi məna
Ключевые слова: художественное произведение, концепция, сатира,
речь, специфический, переносное значение
Key words: literary work, notion, satire, speech, specific, transferred
meaning
Metafora yunan sözü (metaphorá) olub bir şeyə uyğun xas əlamət və
ya keyfiyyətin başqa bir əşya üzərinə köçürülməsinə deyilir. Məs.:
Ah, Bakı, doğma Bakı, deyə düşündüm, mən səndə tapdığım ulduzumu
itirdim, nakam ilk məhəbbətə vida etdim [1, 97]
Memory is a crazy woman that hoards colored rags and throws away
food; The skies of his future began to darken.
Şəxsləndirmə yunan sözü olub (πρoσωπoπoιτα) bir şey və ya
təsəvvürü insan halına qoymaqdır. Bu zaman heyvanlar, bitkilər, maddi
varlıqlar və abstrakt məfhumlar insan kimi göstərilir. Məs.:
Şəhərin nəbzi burada döyünürdü, sanki şəhərin şah damarı idi.
Nəhayət, bir axşam uğultu kəsildi;
The ship began to creak and protest as it struggled against the rising
sea; My dog pranced around like a beauty queen.
Canlandırma və ya şəxsləndirmə yunan sözü olub (ánthrōpos)
söyləmək qabiliyyətinə malik olmayan şeylərə nitq vermək, yəni onları insan
kimi danışdırmaqdır. Əsasən göy cisimləri, bitki və heyvanat aləmi
nitqləndirilir, bu zaman onların daxili aləmi açılır. Məs.:
Ay üzümə yenə güldü... Tez açıldı qaş-qabağı.
İşıqlandı səhər kimi xəyalımın söz otağı. (S.Vurğun);
Siçan bəy Tık-tık xanımı görcək: “Tık-tık xanım hara gedirsən belə?”.
A lion fell in love with beautiful maiden and proposed marriage to her
parents;
Metonimiya yunan sözü olub (metōnymía) bir sözün başqa bir sözlə
əvəz olunması deməkdir, metonimiya bənzəyiş əsasında yox, bir-birindən
fərqli olan əşya və ya hadisələrin qarşılaşdırılması üzrə yaranır. Məs.:
Gözəl bacısının dediklərini bu qulağından alıb, o qulağına verirdi.
The orders came directly from the White House; I am fond of Dickens.
Filologiya məsələləri, 2017
55
Sinekdoxa yunan sözü olub (synekdochē) kəmiyyət əlaməti əsasında
bir əşyanın o birinin üzərinə keçməsi nəticəsində mümkün olur. Hissənin
külli, küllün hissəni əvəz etməsi sinekdoxanın spesifik cəhətidir. Məs.:
Tacirlərimiz sonyalara bənd olacaqmış,
Bədbəxt tükəzbanları neylərdin, ilahi?! (M.Ə.Sabir)
If I had some wheel, I’d put on my best threads and ask for Jane’s hand
in marriage; White-collar criminals.
Kinayə (ironiya, rişxənd) yunan sözü olub (eirōneía) bədii ədəbiyyatda
bir fikri müstəqim yox, örtülü yollarla – işarələrlə ifadə etməyə deyilir ki,
burada əsas şərtlərdən biri kinayədir. Bu termin çox zaman ironiya da adlanır
[10]. Məs.:
Olsun də. Guya ki, məktəbi qurtaranda mənə ağzi ilə quş tutacaq; Xi...
xi... xi... Bəli, ölülər elə bilirlər ki, dirilər halva yeyir. (S.Rəhimov).
The food was so delicious I took it home for my dog;
The owner of a butcher shop is a vegetarian!
Latin sözü olan yumor (humour) gülüşü satira gülüşünə nisbətən
yumşaqdır. Yumorda satiradakı kimi öldürücü qüvvə hiss olunmur. Yumor
gülüşünün məqsədi islahdır. C.Məmmədquluzadənin əsərlərində yumor
xüsusilə müşahidə olunur. Məs.:
Əvvəlcə məni döymək üçün atamın beynini dolduran, döymək
istəyəndə də əlindən alan anamı başa düşə bilmirəm [2];
“Doctor, when my hand gets better, will I be able to play the piano?”
“Of course” doctor said . “That’s great. I could never play piano before!”.
Sarkazm (təriz) yunan sözü olub (sarkasmos) kinayənin ən yüksək
şəklinə deyilir. Əgər yazıçı kinayədə qarşısındakı şəxsin, hadisənin
çatışmayan cəhətlərini lağa qoymaqla islah etmək istəyirsə, tərizdə tənqid
hədəfinə öldürücü zərbə endirib, ifşa edir [3, 246]. Məs.:
Dilbər – Gülüş can, diliniz çox iti deyilmi?
Gülüş – Bağışlayınız, təzəcə itilətdirmişəm, çarxdan indi gəlmişdir.
Dilbər – Deyirəm axı... Ancaq gözləyiniz, daşa toxundurmayasınız.
Gülüş – Qorxusu yoxdur... Sınamışam, daşdan keçir, ancaq bircə dana
gönünə işləmir, batmır ki, batmır. (C.Cabbarlı)
Do you really think this country is going to elect a black guy from the
south side of Chicago with a funny name to be president of the US?
(B.Obama);
Satira latın sözü olub (satur) da ədəbiyyatda şiddətli, ifşaedici və acı
gülüşdür. Satira yazıçının qəzəblə, bütün nifrətilə bu və ya başqa hadisəni
qələmə aldığı, acı gülüşə tutduğu, hər hansı ictimai zümrəyə və ya mənfi bir
adətə nifrətini acı gülüş yolu ilə verdiyi zaman yaranır. Məs.:
Kərəmov. Mənə toxunublar, Mirzə Hüseyn. Aslanı yaralayıblar. Aslan
yaralananda neyləyir, bilirsənmi, Mirzə Hüseyn?
Dostları ilə paylaş: |