Microsoft Word A. Haciyev verstka doc

 

60

Uzaxdan baxarsın – yeşil təpəli, 

Yaxına gedərsin, gülli-çiçəkli, 

Qarşında dururdi gəlin ləçəkli. 

Qarli-buzli dağlar haxlıma gəldi. 

 

Dərənin ədrəfi yem-yeşil xali, 

Çıxanda gəzməyə görükməz ardi, 

Gəzərdi içində avisi, kurdi, 

Çamli-namudli meşə haxlıma gəldi. 

 

Yazın ortasında xarmanlar dolar, 

Küsənlər barışur, toy-bayram olar, 

Güzə yaxın meyvələrin döşrular, 

Pantasi, furuci  haxlıma gəldi. 

 

 

III. Aşiğin nəvəsi şair İlim Şahzadayevin babasi 

Məhəmməd Səfili haqqinda  xatirələri 

 

27. “Aşıq Molla Məhəmməd Səfili (Pulateli Kuşolar-

dan Yusifzadə) haqqında nəvəsi, şair, mədəniyyət işçisi İlim 

Şahzadayevin söylədikləri 34. 

Dəyərli oxuyucularım, Sizin hüzurunuza elə bir tarixi 

şəxsiyyətin həyat və yaradıcılığı haqqında məlumat vermax 

istiyerim ki, hansı ki, o şəxsiyyətin sağ vaxtında biz Axısxa 

türkləri onun saz çalıb dastanlar söyləməsindən, bağlamalar 

demasından, toy və şənliklərimizi yola vermasında, koşma-

larıni və s. eşidarax istifadə etmişux. Biz elə  zənn etmişux 

ki, onun hər hanqi bir məclisindən alduğumuz zövq, mənəvi 

qida bizim üçün əbədi bir zövq, mənəvi qida oliyer. Və ki-

yamatacan da davam edacax. Onun uçün babalarımız de-

mişlər ya «san sayduğun say, gör fələk nə sayiyer». Gerçek-

dən də bu fani dünya öz sözüni dedi və bizlərə dünyanın kaç 

bucax olduğuni göstərdi. Biz Axısxa türkləri nəyinki gör-

---

 

61

kəmli şəxsiyyətlərimizi, eyni zamanda tüm Axısxay əlimiz-

dən çıxartmaqla əbədi də olmasa (Allah etməsin) hələ ki alt-

miş yildur həsrətini çeka-çeka gəliyerux. Vətənsizlux nə de-

max olduğunu düşünürsax bu heç də sadəcə toprax yitürmax 

yox, eyni zamanda bir millətə – millət olarax hava-su kimi 

lazım olan bütün atributlari yitürmax demaxdur ki, bu da nə 

demax olduğuni bu həyati yaşiyanlardan və fərkinə yetenlər-

dən soruşmax, öqrənmax yetərlidur, çünki «yükün ağırluğu-

ni çekan bülür». 

Rus şovinizmi öz bədxah siyasətini həyata keçürtmax 

üçün bütün kanallardan istsfadə etmişdur. İllah da özünə sa-

dik olan erməniləri məharətlə, ustaluxla kullanmışdur və ya 

kullanmaxdadur. Sovetlər birluği kurulandan sonra demişlər 

ki, bu kuruluşun əqrar sektoruni inkişaf etdürmax üçün kol-

xozsuz-sovxozsuz yaşiyamaz, mütlax lazımdur.  Əbilə ba-

xanda qoy ey yani. Bütün Gürcüstanda  olduği kimi Axısxa 

vilayətində  də kolxozlar-sovxozlar kurulmaya başladi. Bu 

kuruluşun tərkibində zoraklux, kəsd etmax, kəsb etmax, 

sürgün, həbs, kulak, pantürkizm, panislamizm və s. kimi bə-

hanələr, şərləmələr var idi ki, bunlari irəli sürərək irəldə gə-

lənləri, varliləri, söz sahablari, aydınlari, xocalari və s. ara-

dan götürmax və savadsız və ya muti bir kütlə ilə kolxozlar-

sovxozlar kurmax və istəduği məcraya düzəltmax kimi yol-

lardan faydalanarax xalki, milləti hər zaman korxi, baski al-

tında saxlamaynan millətimizi firavan yaşatmax yox da, ək-

sinə hökümətin avucuna baxmax, eyni zamanda əllərindən 

alınduği topraxların, öküzlərin, malların, deqirmanların, to-

xumların və s. həsrətini çeka-çeka gün görmaxdan (gün gör-

max, yaşamax saysax) başka bişe dəqülidi. O zamanki 

(1936) Adiqön rayonunun birinci katibi Radixan idi. (Türki-

yədən gəlmiş Radikyan familyali bir erməni). O, KQB-nin 

cəsusu idi35. Ona görə də KQB-nin cəsusları tərəfindən ku-

rulmiş  bəzi tələlərdən xəbəri olmiyan savadsız  millət, tez-

tez Türkiyənin sınırında atışmalara məruz kalurdilər. Geri 

---

 

62

kaçanlari da təqib edərək sudsuz-məhkəməsiz Axısxada olan 

Altun kalaya doldururdilər36. Nəticədə ruslar, Axısxa türk-

ləri Türkiyəyə keçərkən sınırda güllələnmişlər deyə hər yerə 

car çəkərdilər. 

1936-1937-ci yillərdə kolxozlar-sovxozlar kuriyerux 

deyə  hər bəhanəylə bu kuruluşun öqünə  çıxmax istiyənləri 

məhv ediyerdilər. Əllərindən şəxsi mülklərinin alınması hər 

halda bu kimi hərəkətləri normal kabul edəmiyendilər. Ona 

görə də Vətənlərini tərk etmax məcburiyyətində kaliyerdilər. 

Bu millət bir Türkiyəyə yox, eyni zamanda Azərbaycana, 

Bakiya da köç ediyerdilər. Əbilə baxanda bu millət salt  köç 

etmiş. 1813-1828-1829-1900-və s. 

Dəyərli oxuyucular. Bən sizə bir el aşıği haqqında mə-

lumat vermax istiyerim. Göriyersiz ki, bir başa onun həyati 

və şəxsiyyəti şaqqında söylamaxdan isə daha çox siyasi hə-

yatdan, siyasi kuruluşdan və siyasi yönətmədən söz açiye-

rux. Ona görə  də bu mövzu çox geniş bir mövzu olmasına 

rəğmən bizi daha çox maraxlanduran bir mövzuya müraciət 

etmax ey olmazmi? Yaradanın, toprağının, millətinin fədaisi 

olan bu el aşıği kimdir? Çox təssüflər olsun ki, onun haq-

qında özünə  məxsus  əlimizdə tam məlumat olmamasına 

rəğmən az da olsa məlumat var. Ona görə çox təssüflər 

olsun diyerim ki, bu el aşığini tam öqrənə biləcəvuxmi? 

Əgər öqrənə bilsax var ya bu insanın bütün xüsusiyyətləri 

yüzə çıxduxca, görəcəvux ki, nəyinki sırada bir insan, aşıx, 

xoca və s. o, eyni zamanda Axısxa türklərinin Yunus İmrə-

sidur. Hakkın camalına aşiq olanidur. 

Gürcüstan cümhürriyyəti, Axısxa vilayəti Adiqön r-

nun Pulate kövündə (bəzi deyilənlərə görə 1872-ci yildə, ya 

da 1882-ci yildə) dünyaya göz açan el aşıği Aşıx Məmməd 

Səfili (Kuşolardan Yusüfzadə) yaşaduği Axısxa vilayətində 

böyümüş  və bir xocanın yanında tam oxumamış, çocuxlux 

yaşlarından şerlər yazmaya başlamişdur. Onun babasi Yüsüf 

dədəy: «niya mədrəsəyə getmiyen, oxusana» diyanda kiçik 

---