272
Siz kimsiniz, “general Əli bəy?”
Tanıtma:
Qasımov Əlövsət Zöhrab oğlu, 1961 - ci ildə
Ermənistanın Vedi rayonunun Yengicə kəndində anadan
olub. 1988-ci ildə ermənilər tərəfindən öz doğma yurd-
yuvalarından qovularaq Tərtər rayonunun Bəyimsarov
kəndində məskunlaşıblar.
- Əli bəy, Sizin haqqınızda çox eşitmişəm. Müharibənin ilk
günlərində, yəni 1988- ci ili nəzərdə tuturam, özünü müdafiə
üçün kənd cavanlarından ibarət könüllü dəstələr
yaradılmasına başçılıq etmisiniz. Bildiyimizə görə, o vaxtlar
Vahid mərkəzdən idarə olunmayan bəzi könüllü dəstələr
kortəbii şəkildə, qeyri-ciddi, intizamsız formada fəaliyyət
göstərirdilər. Sizin yaratdığınız dəstələrdə necə, nizam-
intizam qaydalarına əməl edilirdimi?
-
Düz deyirsiniz, Camal müəllim, o vaxtlar kim gəldi özü
üçün kiçik silahlı dəstələr yaradırdı. Bəzi dəstələrin məqsəd və
niyyətləri heç də torpağı qorumaq, Vətəni müdafiə etmək
deyildi. Nəsə, belə dəstələr artıq hamıya məlumdur. Onlardan
heç danışmağa dəyməz, çünki o cür adamlar millətimizə
ləkədir. Bizim könüllü dəstələr isə zərurətdən yaranmışdı. Belə
ki, erməni yaraqlıları tez-tez kəndlərə hücum edir, mal-qaranı
yığışdırıb aparır, adamları isə girov götürürdülər.
O zaman
kəndimizin müadfiəsi üçün 15 nəfər milis işçisi ayrılmışdı.
Əlbəttə, yaxşı silahlanmış erməni yaraqlılarının qarşısında bu,
çox cüzi bir qüvvə idi. Ona görə də mən Aydın Qasımovun
məsləhəti ilə /Ədliyyə Nazirliyi Məhkəmə Qərarlarının İcrası
Baş İdarəsinin rəisi, general-mayor Aydın Qasımov nəzərdə
tutulur-C.Z/ kənd cavanlarından 85 nəfər seçərək
özünümüdafiə dəstəsi yaratdım. Bir müddət onlara silahı
söküb-yığmağı öyrətdim. Hədəfə nişan alma qaydalarını
273
öyrətdim. Sonralar bu dəstə erməni dığalarına qan uddurdu.
Mən həmin uşaqlarla 1989-cu ildən 1993- cü ilin avqust ayına
kimi ermənilərə qarşı necə lazımdır döyüşmüşəm. 1993-cü ilin
avqust ayında Ağdərə bölgəsində Akop-Komari kəndi uğrunda
gedən döyüşlərdə böyrəyimdən yaralandım. Məni Goranboyun
hospitalına gətirdilər. Orada həkimlər böyrəyimin birini
çıxartdılar və 45 gün müalicə olundum. Hospitalda müalicə
olunduğum zamanda döyüşçü dostlarımdan xəbər tuturdum.
Kimin şəhid olması, kimin yaralanması, kimin sağ qalması
barədə məlumat əldə edirdim.
- Əli bəy, necə oldu ki, Siz naməlum şəhidləri
müəyyənləşdirdiniz, özü də 950 nəfər şəhidi?
- Hospitalda müalicə olunduğum vaxt döyüş zonasında çoxlu
meyit gətirdilər və onların hamısını naməlum əsgər adıyla
Tərtər qəbiristanlığında basdırdılar. Mən bunun düzgün
olmadığını özlüyümdə müəyyən etdim. Çünki sabahısı gün
ölənlərin valideynləri öz övladlarını axtaracaqdılar. Ona görə
də mən gizlicə gecələr həmin şəhidləri qəbirdən çıxarıb onların
bir-bir əlamətlərini özümçün qeyd edirdim, şəklini çəkib ayrı
yerdə cərgə ilə basdırırdım və qəbirlərinin üstünə də nişangah
qoyurdum. Bu yolla onların naməlum adı altında dəfn etdikləri
87 şəhidin şəxsiyyətini müəyyənləşdirdim.
- Bəs necə oldu ki, özünüzü “general Əli bəy” adlandırdınız?
- Mən bu işimi davam etdirdim. Döyüş mövqeyində həlak
olmuş şəhidlərimizi oradan çıxarıb
yenə əlamətlərini və
şəxsiyyətlərini müəyyən etdikdən sonra Tərtər
qəbiristanlığında dəfn edirdim. Uşaqlardan birisi bunu bir dəfə
görüb mənə: “Səndə əsl general ürəyi var”, dedi. Bu sözdən
sonra özümü “general Əli bəy” adlandırmağa başladım. Bəzən
döyüş mövqeyində qalmış meyidləri götürmək lazım gəlirdi.
274
Kimə müraciət edirdimsə, əhəmiyyət vermirdilər. Ona görə də
RİH başçısına zəng edib əmr edirdim: “Danışan general Əli
bəydir! Şəhidləri bükmək üçün təcili polietilen və maşın
göndərin!” Əlbəttə, maşının hara göndərilməsinin dəqiq
ünvanını deyirdim.
Sağ olsunlar ki, general Əli bəyin əmrini
dərhal yerinə yetirirdilər. Bu yolla Şəki, Ağsu, Yevlax,
Mingəçevir, Qazax, Masallı, Lənkəran, Göyçay, Astara və
digər rayon İHB-na zəng edib yaralıları və şəhidləri lazımi
ünvanlarına çatdırılması üçün maşın göndərmələrini tələb
edirdim. Beləliklə, 20 dəfədən çox rayon komissarlığına,
Respublika Hərbi Komissarlığına, Müdafiə Nazirliyinə zəng
edib onlardan şəhidləri bükmək üçün polietilen, tabut, maşın və
ya vertolyot göndərmələrini tələb etmişəm. Bütün əmrlərim də
yerinə yetirilirdi. Bu yolla mən hərbi hissəyə 39
ton benzin
qənaət etdim. Bəzən elə olurdu ki, döyüş mövqeyindən
meyitləri götürmək mümkün olmurdu. O vaxt Naxçıvanda
Heydər Əliyevlə görüşəndə mənə “gecə görən” binokl
vermişdilər. Gecəykən meyitləri döyüş mövqeyindən
çıxarılmasında bunun köməyi çox oldu.
- Bildiyimizə görə, ermənilər meyitlərlə də amansız rəftar
edirdilər, onları eybəcər hala salmışdılar ki, əsgərlərimizdə
vahimə yaratsınlar, onların döyüş əzmini hər vasitə ilə
qırmağa çalışsınlar.
- Tamamilə doğru deyirsiniz. Onlar meyitlərimizi eybəcər hala
salırdılar; kimisinin qolunu, kimisinin qıçlarını, kimisinin
başını kəsir, gözlərini çıxarırdılar,
kimisinin dərisini
soyurdular. Çox vaxt isə meyitlərin altına mina qoyurdular ki,
götürəndə partlasın. Açığını deyim ki, ilk dəfə döyüşə girən
əsgərlər meyitləri bu halda görəndə “Ay dədə, bizi də bu günə
qoyacaqlar”,- deyə bəziləri döyüş mövqeyindən qaçmağa
məcbur olurdular. Buna görə də təzə əsgərlər bu dəhşətli
mənzərələri görməsinlər deyə meyitləri bacardıqca tez döyüş
