Microsoft Word aliyeva gulsen docx
Yüklə 0,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1.2. Sı ğortanın mahiyy əti v ə prinsipl əri
13
Azərbaycan sığorta bazarının gələcək inkişafı üçün sığortanın icbari növləri üzrə qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi ,sığorta şirkətləri üçün ixtisaslı aktuariləri hazırlanmasının təmin edilməsi, sığorta məsələlərində əhalinin maarifləndirilməsinin , eləcə də, sığorta xidmətləri üzrə istehlakçıların hüquqlarının müdafiəsinin təmin edilməsi nəzərdə tutulmuşdur. Ümumiyyətlə, Azərbaycanda sığorta biznesi nikbin qiymətləndirilir . Ümid edilir ki, bu sahədə aparılan islahatlar nəticəsində sığorta bazarı yaxın illərdə respublika iqtisadiyyatında mühüm yer tutacaqdır.
Sığorta iqtisadi anlayış olmaqla ,iqtisadi fəaliyyət sahələrinin və cəmiyyətin inkişafında mühüm rol oynayır və bazar iqtisadiyyatı şəraitində özünü bu istiqamətdə daha qabarıq şəkildə biruzə verməkdədir.Belə ki,müasir şəraitdə sığorta ölkənin investisiya potensialının artmasına,dövlətin iqtisadi mənafelərinin müdafiəsinin təmin edilməsində ,əhalinin sosial-iqtisadi vəziyyətinin yaxşılaşdırılmasında və s.geniş imkanlar yaradır. Bəşəriyyətin tarixi inkişafına nəzər saldıqda aydın olur ki,məhz məhsuldar qüvvələrin artımı sığorta işinin formalaşmasını və inkişafı zərurətini yaratmışdır.Hər bir ictimai –iqtisadi formasiyanın əsasını istehsal münasibətləri və məhsuldar qüvvələrin vəhdətini əks etdirən müəyyən istehsal üsülü təşkil etdiyindən, məhsüldar qüvvələrin təsiri altında istehsal vastələri ilə biliyə, istehsal təcrübəsinə malik olan cəmiyyətdə ə ldə edilən əmlakın və əmlak mənafelərinin müdafiəsi sahəsində yeni münasibətlər- sığorta münasibətləri formalaşmağa başlamışdır. Belə ki,sığortanın təmin etdiyi müdafiənin axtarışı çoxdan başlanmışdır. Kommersiya sığortası ilə bağlı ilkin izlər eramızdan 3000 il əvvələ,Babillilərin dəniz ticarəti üzrə borc sistemindən istifadə etdiklərivaxta gedib çıxır. Eramızın 1-ci əsrində Çin tacirləri də risklərdən müdafiə sistemini fikirləşib tapmışdılar.7-ci əsrdən başlayaraq slam hüququnda qarşılıqlı yardımlaşmanın müxtəlif mexanizmləri mükəmməl sığorta ünsürlərini ortaya 14
qoymuşdur.(Hal-hazırda bir çox ölkələrdə ‘‘təkaful ‘‘ adlanan,bir çox ölkələrdə sürətlə yayılan və inkişaf edən slam sığortası mövcuddur.) 12-ci əsrdə taliyanın ş imalında tacirlər tərəfindən sığorta aparılması kimi məlumatlar var.16-cı əsrin sonlarına yaxın ngiltərədə dəniz gəmiçiliyinin sığortası təcrübəsi artıq təşəkkül tapmışdır.Tacirlər və sığortaçılar Londonun ətrafındakı qəhvə evlərində toplaşıb öz işlərini qururdular .Bu qəhvə evlərindən biri də Eduard Loydda məxsus idi. Hazır ki, məşhur Lyod Korperasiyasının adı E.Lyodun adından götürülüb. Göründüyü kimi gəmilərin və onların yüklərinin sığortası sığortanın ən qədim növüdür. 16-cı əsrin sonları 17-ci əsrin ortalarında Britaniyada həyat sığortası və yanğında sığortada inkişaf etməyə başlamışdır. O zamandan 19-cu əsrin 50-ci illərinə qədər Avropada yalnız yuxarda qeyd olunan sığorta sinifləri var idi. Artiq 19-cu əsrin ortalarından etibarən Sənaye nqilabının təsiri duyulmağa başladı. Kənd təsərrüfatından sənaye əsaslı cəmiyyətə keçid prosesində böyük fabriklər tikilir, insanlar yeni şəhərlərə köçməyə başlayır, sənaye və ticarət inkişaf edirdi. Bütün bunlar yeni risklərin meydana çıxmasına səbəb oldu və nəticədə sığortanın yeni növlərinə tələbat yarandı. Fərdi qəza sığortası, buxar qazanlarının parlayışınan sığorta, istehsalat zədəsi, oğurluq sığortası kimi sığorta növləri yarandı və inkişaf etdi.
Sənaye inkişaf etdikcə sığortaya tələbatda artmaqda davam edir, rabitə peykləri, kompyuterlər, terrorçuluq kimi “yeni” risklər də artıq sığortalanır. Bütün bunlar o deməkdir ki, risklər meydana çıxan kimi sığorta müdafiəsinə tələbat da yaranır. Beləliklə,sığorta bazar iqtisadiyyatının dinamik inkişaf edən sahələrindən biridir.Özünün obyektiv qanunları olan bazarın mövcud olduğu yerdə mütləq risk vardır.Risk olan yerdə isə sığorta olmalıdır.Deməli, sığorta müəyyən hadisə baş verdikdə arzuolunmaz (mənfi) nəticələrin risk dərəcəsinin aşağı salınması əsas metodudur. Bilmək lazımdır ki,heç də bütün risklər sığortalanmır. Sığortanın üstünlüklərindən faydalana bilmək üçün baş verməsi ehtimal edilən risklər müəyyən xüsusiyyətlərə malik olmalıdır: 15
1) Riskin baş verməsi nəticəsində dəyən zərərin həcmi pulla ölçülə bilinən olmalıdır.Məsələn,binanın zədələnməsi,gəlirdən məhrum olma və ya məhkəmə tərəfindən müəyyən edilmiş təzminat müəyyən bir məbləğlə ifadə edilir. 2) Sığortalanan risklə bağlı baş vermiş kifayət qədər çoxlu sayda hadisələr olmalıdır.Belə ki ,sığorta şirkəti ona görə təminat verə bilər ki, o,məruz qalmaq ehtimalı çox olan risklər üzrə ümumu daxıl yaradır və daxılın çox az üzvü hər hər hansı bir ildə zərər çəkir.Hər hansı bir riskə məruz qalmaq ehtimalı az olduqda isə belə bir əməliyyat aparmaq çox sadəlövhbir addım olardı,çünki bu halda daxılda çox kiçik bir məbləğ toplanır,bunun müqabilində isə hətta bir risk real hadisəyə çevrildiyi halda tələb olunan sığorta ödənişinin həcmi toplanan sığorta haqlarından çox olur. 3) Sığortalanan risklərin digər bir səciyyəvi cəhəti odur ki,nəticədə heç bir qazanc və ya gəlir əldə olunmur.Yalnız dəymiş zərər ödənilir. 4) Başqa bir cəhət ondan ibarətdir ki,baş verən itki təsdüfi olmalıdır. 5) Riskin sığortalanması tələblərdən biri də onun ictimaiyyətə zərərli bir əməlin nəticəsi olmamasıdır.Yəni ,məhkəmə tərəfindən müəyyən edilmiş cərimədən sığorta heç də cəmiyyət üçün faydalı və düzgün əməl olmazdı.Cərimə bir cəza növüdür və qanuna zidd hərəkət etmiş insanın aldığı cəzadan sığorta vasitəsilə qurtulması bu kimi əməlləri yenidən etməyə stimul ola bilər. 6) Sığorta şirkəti tərəfindən tələb olunan sığorta haqqı ağlabatan məbləğdə olmalıdır ki,bu da sığortalanmalı risklərə müəyyən məhdudiyyət qoyur.Tez-tez reallaşan risklərdən sığortalanmaq üçün daha yüksək sığorta haqqının tələb olunması kifayət qədər ağlabatandır. 7) Nəhayət ,sığortalanan riskin reallaşması nəticəsində itki baş verdiyi halda sığortalının zərər çəkmə ehtimalı olmalıdır. Sığorta riskləri - əmlak, maliyyə, iqtisadi, siyası, təbii riskləri formalarında olur. Ə mlak riski - əmlakın yanğından, daşqın, zəlzələ və digər fəlakətlərdə təsadüfən məhfi və ya zədələnməsi mümkünlüyüdür. Maliyyə riski – kredit sövdələşməsində olan risk,tədavül xərclərinin, infilyasiya prosesi nəticəsində istehsal xərclərinin Yüklə 0,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|