Microsoft Word aliyeva gulsen docx

 

40 

 

  - Reqressin məbləği; 

  - Sair gəlirlər. 

 Digər fəaliyyətlərdən əldə olunan sair gəlirlərə aşağıdakılar daxildir: 

       -  Əsas fondlar və digər aktivlərin realizəsindən əldə olunan gəlir; 

            -  carə haqqı; 

            - Debitor borclar üzrə məbləğ; 

         - Hesabdan silinən kreditor borclar; 

         - Qanunvericilik ilə qadağan olunmamış fəaliyyətdən əldə olunan digər gəlirlər. 

    “ Sığorta fəaliyyəti haqqında “  Azərbaycan Respublikasının Qanununa əsasən 

sığortaçının bank ,istehsal və ticarət fəaliyyəti ilə məşğul olması qadağan edilmişdir. 

 Rəsmi təsnifatın əsasında sığortaçının gəlirlərinin qruplaşmasının müxtəlif 

variantlarını təklif etmək mümkündür. 

  Gəlirlərin mənbəyindən asılı olaraq , sığorta təşkilatlarının gəlirlərini şərti olaraq 3 

qrupa bölürlər: 

1)

  sığorta əməliyyatlarından əldə olunan gəlirlər; 

2)

  investisiya fəaliyyətindən əldə olunan gəlirlər; 

3)

  sığorta əməliyyatları ilə əlaqədar olmayan fəaliyyət növlərindən əldə olunan 

gəlirlər. 

 Sığorta əməliyyatlarından əldə olunan gəlirlər.Bu gəlirlər sığortaçının gəlir bazasını 

və eləcə də sığorta büdcəsinin təşkilinin əsas şərtlərini tamamlayan mühüm 

mənbələrdən biridir. Bu gəlirlərin tərkibinə aşağıdakılar daxildir: 

-

  sığorta mükafatları : 

1)

  birbaşa sığorta üzrə sığorta mükafatları ; 

2)

  birgə sığorta qaydasına uyğun olaraq əldə edilən sığorta mükafatları ; 

3)

  yenidən sığorta qaydalarına uyğun olaraq əldə edilən sığorta mükafatları. 

-

  yenidən sığorta  üzrə alınan məbləğlər; 

-

  komission broker mükafatları. 

  Sığorta əməliyyatlarından əldə edilən gəlirlərin   mərkəzi elementini sığorta 

tədiyyələri təşkil edir.Sığorta tədiyyəsi sığorta xidmətinin satış qiyməti hesab olunur.  

---

 

41 

 

  Sığortaçı tərəfindən sığorta tədiyyələrinin toplanması bir sıra obyektiv amillər ilə 

müəyyən olunur.Bunlara bazar şəraiti,inflyasiyanın sürəti ,qanunvericilik  və 

normativ baza ,vergi qoyuluşu sistemi,sığorta bazarının inhisarlaşma 

səviyyəsib,ssuda faizlərinin dinamikası ,dövlətin sosial müdafiəsinin inkişaf səviyyəsi 

və s. aid etmək olar. Bunların təsiri sığorta kompaniyasına daxil olan sığorta 

tədiyyələrinin axınını artırır və yaxud da azaldır. 

                                                                                                         Cədvəl 2.1 

01.01.2014-cü il vəziyyətinə sığorta haqqları , min AZN 

 

2000 

2005 

2006 

2009 

2012 

2014 

Könüllü 

sığorta 

növləri,  

 O 

cümlədən:  

13040,2 

76820,0 

83773,1 

136459,9  178879,7  284669,5 

Şə

xsi 

sığorta 

1911,4 

13110,0 

18290,0 

38388,0 

30265,6 

161659,2 

Ə

mlak 

sığortası 

8696,0 

50110,0 

47765,3 

73586,3 

91999,2 

123398,6 

Mülki 

məsuliyyət 

sığortası 

2432,8 

13600,0 

17716,9 

24104,6 

26614,9 

16320,4 

cbari 

sığorta  

2478,3 

5740,0 

6675,8 

49615,4 

46182,0 

144511,2 

Yekun 

15518,5 

82560,0 

90448,9 

186075,3  342516,7  429181,7 

 

   Cədvəldən göründüyü kimi,   2008-ci ilə kimi sığorta haqlarının yığımında artım 

olmuşdur. Lakin 2007 –ci ildə başlayan , nəticələri 2010 –cu ildə təzahür edən 

ümumdünya maliyyə böhranı  ölkənin sığorta bazarının inkişaf dinamikasına mənfi 

təsirlərə səbəb olmuşdur.Belə ki,  sığorta haqlarında 2007-ci ildə 2006-ci ilin yekunu 

---

 

42 

 

ilə müqayisədə 63,6% və ya 57,55 mln. manat ,2008-ci ildə isə 2007-ci ilin yekunu 

ilə müqayisədə 21,1 % və ya 31,26 mln.manat  artım müşahidə edilmiş, 2009-cu  ildə 

isə 2008-ci ilin yekunu ilə müqayisədə 8,9 % və ya 15,95 mln. manat azalmışdır. 

   Sığorta haqlarının strukturunda könüllü sığorta  növləri üzrə sığorta mükafatlarının 

həcmi daha böyükdür. Belə ki, 2000-ci ildə könüllü sığorta üzrə yığım ümumi 

yığımın 84 % -ni təşkil etdiyi halda ,2008-ci ildə bu göstərici 76,2 %-ə, 2014-cü ildə 

isə 73 ,3 %  olmuşdur. Bu müddət ərzində bir neçə icbari sığorta haqqında qanunların 

qəbulu nəticəsində  onun da ümumi sığorta haqlarının tərkibində payı artmışdır. Belə 

ki,2000-ci ildə icbari sığorta üzrə yığım ümumi yığımın 16 %-ni təşkil etdiyi halda,  

2008-ci ildə 23,7 % ,2014- cü ildə isə 36,7 %-ə qalxmışdır. Onu da qeyd edək ki , 

könüllü sığortanın tərkibində əmlak sığortası daha çox ( 2009-cu ildə 39,7% ) , şəxsi 

(2012-ci ildə 20,6 % ) və məsuliyyət sığortası ( 2014 –cü ildə 13,0 % ) isə az çəkiyə 

malikdir. 

  Sığorta təşkilatı ümumi riskin müəyyən payını qəbul edə və sığorta mükafatının 

adekvat hissəsini əldə edərək yenidən sığorta mexanizmi vasitəsilə sığorta 

ə

məliyyatlarına cəlb olunması onu sığorta fəaliyyətindən alınan gəlirin mənbəyi olan 

yenidən sığorta mükafatlarını artırmağa imkan verir.Regionda yenidən sığortanın 

inkişaf etməsi səviyyəsindən asılı olaraq yenidən sığorta etdirən şəxs kimi  iştirak 

edən sığorta kompaniyası sığorta hadisəsinin baş verməsi zamanı yenidən sığortaya 

təqdim olunan risklər üzrə dəyən zərərlərin payı üzrə ödəniş əldə edərək öz gəlir 

bazasını genişləndirmiş olur. 

 Sığorta müdafiəsinin təqdim olunması ilə yanaşı sığorta təşkilatı vasitəçi 

funksiyasını yerinə yetirir.Məsələn,riskin yenidən sığortaya təqdim olunması 

sxemində ilkin sığortaçı yenidənsığortaçıya real riski təklif təklif etdiyinə görə 

komission mükafatı alır.Yəni sığorta təşkilatı hər hansı riski digər sığorta təşkilatına 

təqdim etdikdə komission və broker mükafatlı əldə edir. 

  nvestisiya fəaliyyətindən əldə edilən gəlirlər. Sığorta təşkilatlarının investisiya 

fəaliyyəti birbaşa sığorta ilə əlaqədar deyil.O,sığorta etdirən şəxslərin sığorta 

haqlarının kapital qoyuluşu mənbəyi kimi istifadə olunmasına əsaslanır.Müəyyən 

---