84
səhəri mömin olan axşama kafir olacaqdır, axşamı mömin
olan isə səhərə
kafir olacaqdır. İnsanlar öz imanlarını (dinlərini) dünya malına
satacaqlar»
393
. Sələflər deyirlər ki: “Ölüm yox olub getmək deyildir. O,
ancaq ruhun bədəndən əlaqəsinin kəsilməsidir. Ölüm bir ayrılmaqdır. Ruh
ilə bədən arasına girən bir pərdədir. Ölüm bir dəyişiklikdir. Dünyadan
Axirətə köçməkdir”. Aişə
- radıyallahu anhə – rəvayət edir ki, Peyğəmbər
– sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Ölüm qənimətdir, Günahlar
müsibətdir, Fəqirlik rahatlıqdır, Zənginlik cəzadır, Ağıl hidayətdir,
cahillik zəlalət və sapıqlıqdır, zülm peşmanlıqdır,
itaət gözün nurudur,
Allah qorxusundan ağlamaq atəşdən qurtulmaqdır, gülmək bədənin
fəlakətidir, günahdan tövbə edən günahsız kimidir”
394
. Mahmud b. Ləbid
-
radıyallahu anhu – rəvayət edir ki,
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və
səlləm – buyurdu: «İki şey var ki, İnsan oğlu onlardan iyrənir. Ölümdən
iyrənir, halbuki onun üçün ölüm fitnədən daha xeyirlidir. Malın azlığından
iyrənir, halbuki az malın sorğu-sualı daha azdır”
395
. İbn Ömər
-
radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər
– sallallahu aleyhi və
səlləm – Əbu Zərr
- radıyallahu anhu – ya buyurdu: “Ey Əbu Zərr! Dünya
möminin zindanı, qəbr əminliyi, Cənnət isə qərargahıdır. Dünya kafirin
Cənnəti, qəbr onun əzabı, Cəhənnəm isə dönüş yeridir”
396
. İbni Mubarək
və İbni Əbi Şeybə və Mərvəzi Rabi b. Haysəndən rəvayət edir ki:
“Möminin gözlədiyi qeybi şeylər içində ölümdən
daha xeyirli heç bir şey
yoxdur”
397
. Əbu Darda
- radıyallahu anhu – rəvayət edir ki: “Rəbbimə
təvəzökarlıq üçün fəqirliyi, ona qovuşmaq üçün ölümü sevərəm,
günahlarıma kəffarə üçün xəstəliyi sevərəm”
398
. Ölüm mələyi İbrahim
-
əleyhissəlam - ın ruhunu almaq üçün gəlmişdir. İbrahim: “Ey Mələkul
Movt! Heç dost dostun ruhunu alarmı?”. Ölüm mələyi Rəbbinə dönərək
Allah ona buyurdu: İbrahim
- əleyhissəlam - de:
Heç dost dosta
qovuşmaqdan çəkinərmi?”. Mələk bunu İbrahim
- əleyhissəlam - xəbər
verincə İbrahim: “Ruhumu al!” dedi
399
. Həyyan b. əl-Əsvəd deyir ki:
“Ölüm bir körpüdür. Dostu dosta qovuşdurur”
400
.
Ölümü Xatırlamaq: Ənəs
- radıyallahu anhu – rəvayət edir ki,
Peyğəmbər
– sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: «Ölümü çox
xatırlayın. Çünki ölümü anmaq günahları təmizlər, insanın əlini dünyadan
393
İmam Nəvəvi “Şərh Müslim” 2/133.
394
İmam Cəlaləddin əs-Suyuti “Qəbir Aləmi”.
395
Beyhəqi zəif hədis, İmam Cəlaləddin əs-Suyuti “Qəbir Aləmi”.
396
Əbu Nuaym, İmam Cəlaləddin əs-Suyuti “Qəbir Aləmi”.
397
İmam Cəlaləddin əs-Suyuti “Qəbir Aləmi”.
398
İbni sad “Tabaqat”, Beyhəqi “Şuab”, İmam Cəlaləddin əs-Suyuti “Qəbir Aləmi”.
399
İmam Əhməd, İmam Cəlaləddin əs-Suyuti “Qəbir Aləmi”.
400
İmam Cəlaləddin əs-Suyuti “Qəbir Aləmi”.
85
çəkər, zəngin ikən ölümü xatırlamaq azğınlıqdan qoruyar, fəqir ikən
ölümü xatırlamaq yaşamağa razı edər”
401
. Sələflər deyirlər ki: “Kim
ölümü çox zikr etsə ona üç şey ikram olunar: Tövbəni tezləşdirər,
qəlbində (az ruzi ilə)
qənaətkar olar, ibadətində sevinc və fərəh hiss edər.
Kim də ölümü unudarsa ona üç şey ilə cəza verilər: Tövbəni gecikdirər,
(az ruzi ilə) qənaətkar olmaz, ibadətində tənbəl olar”
402
. İbrahim Teymi
–
rahmətullahi aleyhi - deyir ki: “İki şey məndən dünya ləzzətlərini kəsir:
“Ölümü və Allahın hüzurunda durmağı zikr etmək”
403
. İbrahim ət-Teymi
– rahmətullahi aleyhi - deyir ki: “Ölümü zikr etmək zənginlikdir”
404
. Kəb
– rahmətullahi aleyhi - deyir ki: “Kim ölümü haqqıyla tamsa dünyanın
müsibət və qəmi ona asant gələr”
405
. Malik b. Dinar
– rahmətullahi aleyhi
- deyir ki: “Əməl və ibadətdə qəlbin həyat tapması üçün ölümü zikr etmək
bəs edər”
406
. Səfiyyə rəvayət edir ki, bir qadın qəlbinin sərtliyindən Aişə
-
radıyallahu anhə – yə şikayət edir. O: “Ölümü
çox zikr et, qəlbin
yumşalır” dedi
407
. Əli
- radıyallahu anhu – deyir ki: “İnsanlar yatıblar,
öldükləri zaman oyanırlar”
408
.
Ölümü Xatırlamağa Yardımçı Olan Şeylər: Bureydə
- radıyallahu
anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər
– sallallahu aleyhi və səlləm –
buyurdu:
«Qəbirləri ziyarət etməkdən sizləri qadağan etmişdim. Artıq
onları ziyarət edin…»
409
. Əbu Hureyrə
- radıyallahu anhu – rəvayət edir
ki, Peyğəmbər
– sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu:
«Anam üçün
istiğfar diləmək üçün Rəbbimdən izin istədim mənə izin vermədi. Qəbrini
ziyarət etmək üçün Rəbbimdən izin istədim mənə izin verdi.
Siz də
qəbirləri ziyarət edin. Çünki qəbir ziyarəti ölümü xatırladır»
410
. Əbu Səid
-
radıyallahu anhu – rəvayət edir ki, Peyğəmbər
– sallallahu aleyhi və
səlləm – buyurdu:
«Sizlərə qəbir ziyarətlərini qadağan etmişdim. İndi isə
kim ziyarət etmək istəyərsə ziyarət etsin. Lakin çirkin söz söyləməsin»
411
.
Allaha Hüsnü Zən Etmək: Cabir –
radıyallahu anhu – rəvayət edir ki,
mən Peyğəmbər
- sallallahu aleyhi və səlləm – vəfatından üç gün qabaq
belə buyurduğunu eşitdim: «Sizlərdən hər hansı biriniz
Allaha gözəl zənn
401
İbn Əbi Dunyə, İmam Cəlaləddin əs-Suyuti “Qəbir Aləmi”.
402
İmam Cəlaləddin əs-Suyuti “Qəbir Aləmi”.
403
İbn Əbi Dunyə, İmam Cəlaləddin əs-Suyuti “Qəbir Aləmi”.
404
İmam Cəlaləddin əs-Suyuti “Qəbir Aləmi”.
405
İmam Cəlaləddin əs-Suyuti “Qəbir Aləmi”.
406
İmam Cəlaləddin əs-Suyuti “Qəbir Aləmi”.
407
İmam Cəlaləddin əs-Suyuti “Qəbir Aləmi”.
408
İmam Cəlaləddin əs-Suyuti “Qəbir Aləmi”.
409
Müslim 977.
410
Müslim 976.
411
Əhməd 3/38, Heysəmi 3/57, Nəsəi 4/89.