Microsoft Word Axirata Iman doc

 
86
etməkdən başqa halı üzərə ölməsin»
412
. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və 
səlləm – öz Rəbbindən buyurdu: “Mən qulumun qəlbində iki qorxu və iki 
əminliyi cəm etmərəm. Kim məndən qorxsa, axirətdə onu əmin edərəm. 
Kim də dünyada məndən (əzabımdan)  əmin olsa, axirətdə onu qorxuda 
buraxaram”
413
.  Ənəs  - radıyallahu anhu –  rəvayət edir ki, Peyğəmbər  – 
sallallahu aleyhi və  səlləm – ölüm anında olan bir gəncin yanına daxil 
oldu. Ona: “Özünü necə hiss edirsən?” deyə buyurdu. O: “Allaha ümüd 
edirəm və günahlarıma görə qorxuram” dedi. Peyğəmbər: “Belə bir 
məqamda qulun qəlbində ümüd və qorxu birləşərsə Allah ümüd etdiyini 
ona verər və qorxduğundan da onu əmin edər”
414
. İbrahim – rahmətullahi 
aleyi - deyir ki: “Sələflər ölüm üzərə olan kimsəyə  Rəbbinə yaxşı  zən 
bəsləsin deyə gözəl əməllərini xatırlamağı gözəl görərdilər”
415
.  
Sui Xatimənin Ölüm Öncəsi  Əlamətləri:  Artıq gözəl sonluqdan 
qorxmaq müttəqilərin belini qırmışdır.  Əgər sən ölüm ayağında olan 
çoxlarının halına baxsan görərsən ki, onlarla gözəl sonluq arasında bir 
maneə vardır. Onların pis əməlləri bir cəza olaraq onlarla gözəl sonluq 
arasına girmişlər. Hafiz Əbu Muhəmməd AbdulHəqq b. AbdurRahmən 
İşbili deyir ki: «Bil ki, pis sonluğun müəyyən səbəbləri, yolları və qapıları 
vardır. Bunlardan ən böyüyü dünyaya qapanmaq, axirətdən üz 
döndərmək, günahlara cürətlə getməkdir. Günah insana güc gəlir və onun 
qəlbini örtür, ağlını silir, nurunu söndürür. Bundan sonra da o, kimsə heç 
bir nəsihət də fayda vermir. Əksər hallarda ölüm də ona elə bu vaxtlarda 
gəlir. O, kimsə  təlqin edənin  - Lə  İləhə  İlləllah - sözlərini uzaqdan bir 
nida kimi eşidir. Səsin nə olduğunu və nə qəsd olunduğunu anlamır. Hətta 
o, təlqin edən nə  qədər də  təkrar etsə  də belə”. Sufyan əs-Souvri 
–
 
rahmətullahi aleyhi - bir gün səhərə  qədər ağlayır. Səhəri ondan 
soruşduqda ki, səni ağladan günahlar idi. O: «Saman çöpünü götürərək 
deyir: «Günahlar bundan da yüngüldür. Lakin məni ağladan pis 
sonluqdur». Buna görə də heç kəs əməlinin çoxluğuna görə sonunun yaxşı 
olmasına arxayın olmasın. Bəziləri  Lə  İləhə  İlləllah  kəliməsini inkar və 
rədd etmiş, bəziləri bu kəliməni söyləyə bilmədiyini, söyləməsinə maneə 
olduğunu – Allah Qorusun – demişlər.  Əbu AbdurRahman əl-Yəməni 
deyir ki: “Ölüm anında olan birisinə Lə İləhə İlləllah deməyi təlqin etmiş 
və o da: Xeyir, söyləməyəcəyəm” demişdir
416
. İbn Əbi Dunyə rəvayət edir 
                                                           
412
 Müslim 17/209, 2877. Əbu Davud 2097.  
413
 İmam Cəlaləddin əs-Suyuti “Qəbir Aləmi”.  
414
 İbn Məcə 4261, Tirmizi, Əhməd, İmam Cəlaləddin əs-Suyuti “Qəbir Aləmi”. əl-Albani “Səhihdə” 
1051.  
415
 İbn Əbi Dunyə “Kitabul Muhtadirin” s. 39-40.  
416
 Adil b. Abdullah Suaydan «Təzkiratul İhvan” s. 45.  

---

 
87
ki,  Əbu Həsən b. Əhməd deyir ki, ölüm anında olan birinə: “Allahdan 
bağışlanma dilə” dedilər. O: “İstəmirəm” dedi. Ona: “Lə  İləhə  İlləllah” 
de. O, isə çəkdiyi sıxıntı vəəzabdan: “Söyləməyəcəyəm” dedi və öldü
417
.  
Sələflər hansı ki, onların gündüzləri orucla, gecələri ibadətlə keçirdi bu 
qədər  əməllərinə baxmayaraq onlar pis sonluqdan qorxurdular. İnsan 
qorxmalıdır günahlarının onunla yaxşı sonluq arasına girməsindən. Hafiz 
Əbu Muhamməd 
–
 rahmətullahi aleyhi - deyir ki: «Əgər bir kəsin zahiri 
də, batini də saleh olarsa onun sonu pis qurtarmaz. Belə bir şey Allaha 
həmd olsun ki, heç vaxt eşidilməyib. Bir kəsin batini də, zahiri də 
sağlamdırsa onun pis bir sonluqla qurtarması barəsində bir şey 
eşidilməyib. Sonu pis qurtaran kimsə  əqidəsi pozulmuş  və ya o, kimsə 
böyük günahlar üzərində davam edəndir. İnsan artıq o, günahlara elə bir 
şəkildə qurşanar ki, tövbə etməyə imkan tapmadan ölüm ona gələr. O, 
insan içini islah etməzdən  əvvəl ölüm onu yaxalayar - Allah qrusun! - 
Şeytan o, vaxt onu ələ keçirir».  
Amma zalımlar (günahkarlar) isə elə bil ki, Allahdan bir əhd alıblar. 
Şair deyir ki: «Ey çirkin əməl edərək  əmin olan şəxs. Sənə Allah 
tərəfindən bir əhdmi gəlib. Sən iki şeyi cəm etmisən. Arxayınçılıq və öz 
istəyinə tabe olmaq». Bunların biri insanı  həlak etməyə kifayətdir. Sən 
səfehliyinə görə əkin vaxtı bir şey əkmədin. İnsanlar biçdiyi vaxt sən nə 
əldə edəcəksən. Bu ötəri bir həyatla məşğulsan. Sən daha çox aldanmısan 
yoxsa ticarətdə aldanan. Halbuki, o kimsə itirdiyini yenidən  əldə edə 
biləcəkdir. Sən isə əbədi həyatı tərk edərək ötəri həyatla məşğulsan.  
Sui Xatimənin Ölüm Anında Olan Əlamətləri:  Adil b. Abdullah 
Suaydan “Təzkiratul  İhvan” s. 47-48 əsərində qeyd edir ki: “Fərqli 
bölgələrdə olan bir çox ölü yuyanlar yuma əsnasında şahidi olduqları bəzi 
əlamətləri mənə zikr etmişdilər. Hamısı da ölülərdə eyni şeyin  şahidi 
olmuşlar bu rəvayətlərin əksəriyyəti də bir-birinə bənzəyir. Mən özüm də 
bir çox ölü yudum və bu işdə iştirak etdim. Bir çox şeylərin şahidi oldum.  
Mənə biri dedi ki: “Bir adam yudum. Rəngi sarıydı. Yumağa 
başladıqda başından bədəninin ortasına qədər qaralmağa başladı. Yumağı 
qurtardıqda bədəni sanki kömür kimi qapqara idi”. Yenə  də: “Bir ölü 
yuyurdum Sol çiyniüstə uzanmışdı. Sağ  tərəfə döndərdim, sola qayıtdı. 
Hətta qibləyə  tərəf döndərib sağ çiyni üstə qoydum. Üzünü qiblədən 
döndərdi”. Yenə də: “Birini yuyurdum Rəngi sarıydı. Yumağı qurtardıqda 
qara olmuşdu. Soruşdular: “Saqqal kimi qara?”. O: “Kömür kimi qara” 
dedi. Sonra gözlərindən ağlıyır kimi qan axmağa başladı (Gözlərindən və 
burnundan pis qoxulu qan axmağa başladı)”.  Həmçinin - Bir çox qəbir 
                                                           
417
 İbn Covzi “Səbat İndəl Məmat” s. 80.
  

---