Microsoft Word Baba -edebiyyatda lirik nov doc
Yüklə 0,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
178 Başladı eninü nalə bülbül. Əlqissə, fəzalənib çəmənlər, Xoş, tazə geyindi yasəmənlər... 1
Göründüyü kimi, bu şeirdə baharın sözlə ifadsi, bədii tərənnümü vardır. Bahar vaxtı göy çəmənlərin göyərməsi, nəbatın köynəyinin parçalanması, yırtılması (yetişmək mənasında), "nərgiz gülünün göz açıb bağə girməsi (nərgizin açılması)," "əyri boyun bənövşələrin, öz örtük və pərdəsindən çıxması", "qönçənin yaxasının açılması", "bunu görən bülbülün şad olması və oxuması", "yasəmənlərin təzə geyinməsi və s. kimi metaforik ifadələr həqiqi sənətkar qələminə məxsus təbiət təsvirləridir. Lakin bu şeirdə təbiət emprik müşahidə ilə təsvir olunmur, təbiət cilalanmış sözlə bəzənir və rəsm olunur, elə bil dil açıb danışır. Bülbül Füzulinin sənət dilində oxuyur, qızılgül qönçəsi Füzulinin bədii dili ilə açılır və ətir saçır. Prof. Mir Cəlal yazırdı: "Füzulinin bir sıra təbiət təsvirlərində yalnız bir aşiq ruhu deyil, böyük bir insanın yüksək həyat zövqünü görürük. Gül, gülüstan, sərv və sərvistan, fərdi bir eşq aləmi yox, həyatın tükənməz və gözəl neməti kimi təsvir olunur. Bu təsvir insanı həyata, nəşəyə, yaşamaq havasilə uçmağa çağırır. Bundan əlavə, Füzulinin peyzajlarında təbiət gözəlliyinin ifadəsi yalnız ayrı-ayrı ünsürlərin tərif və vəsfi ilə verilir. Bəlkə əlvan təbiət yalnız lalədə, nərgis və ya bülbülün ilhamından ibarət qalmır. Oxucu şeirin istiqamətilə gedərək sanki təbiət döşündə
1 М.Фцзули. Сечилмиш ясярляри, Бакы, "Шярг-Гярб" няшриййаты, 1992, сящ.316-317.
179 gəzir."
1
M.Füzulinin bahariyyələrində sənətkarlıq məsələləri daha ətraflı öyrənilməlidir. Şairin yaradıcılığında bahariyyələrin təhlili və tədqiqi Füzuli sənətinin sirlərini, onun bədii-poetik xüsusiyyətlərini bir daha dərindən öyrənmək üçün ətraflı bilgi verir. Müasir şeirimizdə də yeni-yeni janrlar, formalar yaranmaqdadır. Bunlardan biri h i m n d i r . Himn – yunan- ca: humnos – mədh, tərif, alqış və s. mənada işlənir. İctimai- siyasi lirikanın nümunəsi olan himnlər öz məzmununa görə, dövlət əhəmiyyətli, inqilabi, hərbi, dini xarakterli olur. Hər hansı bir tarixi hadisənin və qəhrəmanların şərəfinə də himn yazıla bilər. Qədim yunanlar Apollonun, Dionisin şərəfinə himnlər yazmışlar. Himn insanlarda vətənpərvərlik, qəhrəmanlıq hisslərinin formalaşmasında, bu ruhda tərbiyə olunmasında fövqəladə əhəmiyyətə malik bir şeir şəklidir. Bunun vasitəsilə oxucularda vətənə məhəbbət, sədaqət, onun mənafeyinə xidmət etmək kimi ali hisslər yaranır, formalaşır. Təntənəli mahnı mənasını verən himnlər insanlarda ən ali vətənpərvərlik hissi olan qəhrəmanlıq xarakterinin formalaşmasında mühüm rol oynayır. Fransızların «Marselyoza»sının təsiri ilə xalq kütlələri səfərbər olunmuş və nəticədə böyük Fransa inqilabı baş vermişdir. «Marselyoza»nın ilkin adı «Reyn ordusunun hərbi mahnısı» olmuşdur. Sonralar isə marsellilərin marşı adlanaraq Fransanın ən populyar mahnısına çevrilmişdi. Daha sonralar Potyenin yazdığı «Internasional» bütün
1 Мир Ъялал. Фцзул сяняткарлыьы, АДУ няшриййаты, Бакы 1958. сящ.88.
180 dünya zəhmətkeşlərinin himninə – təntənəli mahnısına çevrilmişdi. Keçmiş Sovet İttifaqının və ayrı-ayrı müttəfiq respublikaların ayrıca himnləri mövcud idi. Lakin Azərbaycan respublikası 1991-ci ildə dövlət müstəqilliyi əldə edəndən sonra kütlələri müstəqil dövlətimiz ətrafında səfərbər edən himnə ehtiyac duyulurdu. Çünki müstəqil dövlətimizin əsas simvollarından olan dövlət himnimiz dövlətçiliyimizin atributu kimi əhəmiyyətlidir. İndi sözləri Əhməd Cavada, musiqisi Üzeyir Hacıbəyova məxsus himnimiz müstəqil, azad, demokratik dövlətimizin varlığının simvoludur, atributudur:
181
Poema – yunan sözü olub «poiema» - yaratmaq deməkdir. Qədim zamanlarda yaranan xalq dastanlarına poema deyirdilər. Poemada həyatın lirik və epik təsviri üs- tünlük təşkil edir. Ona görə də poemaya bəzən mənzum povest – yəni şeirlə yazılan povest deyirlər. Poemanı şeirdən fərqləndirən səciyyəvi cəhət onun həcminin böyüklüyü və kiçikliyi deyildir. Hər iri həcmli şeir də hələ poema deyildir. Poema nadir qəhrəmanın və nadir hadisənin geniş, pafoslu və dəbdəbəli şəkildə şeir dilində təsvir və tərənnüm olunması deməkdir. Buna görə də poemaya qəhrəmannamə də deyirlər. Poemanın mərkəzində bir qəhrəmanın və ya bir hadisənin lirik-epik təsvir və tərənnümü verilir. Adi lirik şeirdən fərqli olaraq poema müəyyən bir süjetə malik olur. Poemalar öz quruluşuna, formasına görə, lirik, epik, lirik-epik və dramatik xarakterli olur. Bütövlükdə isə poema bir ədəbi forma olaraq epik və lirik cəhətlərin müştərək vəhdəti ilə yaranır. Bunun nəticəsidir ki, onun spesifikası haqqında polemik fikirlər hələ indi də qalmaqdadır. Bəzi nəzəriyyəçilər poemada epik, bəziləri isə lirik xüsusiyyətlərin aparıcı, dominant olduğunu qeyd edirlər. Hazırda bir sıra nəzəriyyəçilər poema haqqında danışarkən onun epik, lirik və dramatik keyfiyyətləri birləşdirən bir janr olduğunu göstərirlər. Bu isə tədqiqatçılar tərəfindən onunla əsaslandırılır ki, bəzi poemalarda mənzum təhkiyəçilik üstünlük təşkil edir və epik xarakterli olur. Bir sıra poemalarda isə demək olar, süjet olmur və orada hisslərin tərənnümü əsas götürülür. Başqa poemalarda isə hadisələrin axarı dialoqlar vasitəsilə inkişaf etdirilir. Poema janrının tarixinə nəzər salsaq görərik ki, onun təşəkkülü, yaranması da müəyyən ictimai-tarixi proseslərlə Yüklə 0,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|