Microsoft Word Baburname doc

BABURNAMƏ 

 

375

Cümə axşamı günü, ayın on yeddisində [=27 yanvar] üçüncü geridən sonra 

oradan qalxıb atlandıq. Mən gəmiylə  hərəkət etdim. Aqradan yeddi küruh 

məsafədə yerləşən Ənvar kəndinə endik. 

Bazar günü özbək elçilərinə qayıtmaları üçün izin verdim. Küçüm xa-

nın elçisi Əmin (357 b) Mirzəyə kəmərli bir xəncər, altın dibalı bir yelək və 

yetmiş min təngə ehsan edildi. Əbu Səid Sultanın adamı Molla Tağayiyə və 

Mehriban xanım ilə oğlu Polad Sultanın adamlarına düyməli yeləklər və qu-

maş xələtlər geydirildi. Bunlara da vəziyyətlərinə görə pul ehsan olundu.  

Ertəsi gün, Xoca Əbdülhaqın Aqrada qalması, özbək xan və sultanları-

nın göndərdiyi Xoca Yəhyanın nəvəsi Xoca Kəlanın isə Səmərqəndə getmə-

si üçün izin verildi. 

Hümayunun oğlunun doğulmasını və Kamranın evlənməsini təbrik et-

mək üçün on min şahruxi hədiyyə ilə birlikdə Mirzə Təbrizi və Mirzə bəy 

Tağayi göndərildi. Hər iki Mirzəyə də öz geydiyim paltar və bağladığım kə-

mər göndərildi. Hindu Molla Behişti vasitəsilə dəyərli daşlarla işlənmiş kə-

mərli bir xəncər, yenə  dəyərli daşlarla işlənmiş davat, sədəflə  işlənmiş bir 

qutu, öz geydiyim qısa bir paltar, qurşaq, Baburi xəttinin müfrədatı  və bu 

yazıyla yazılmış qitələr göndərildi. Hümayuna Hindistana gələndən bəri 

yazdığım şeirlər və tərcümələr göndərildi. Hindal ilə Xoca Kəlana da tərcü-

mələr və şeirlər göndərildi. Kamrana da Mirzə bəy Tağayi vasitəsilə tərcü-

mə, Hindistana gələndən bəri söylənən şeirlər və Baburi xəttilə yazılan mək-

tub örnəkləri göndərildi. 

Çərşənbə axşamı günü Kabilə gedəcək adamlara məktublar yazılaraq 

izin verildikdən sonra Molla Qasım, Ustad Şah Məhəmməd Səngtraş, Mirək, 

Mir Qiyas, (358 a) Mir Səngtraş və Şah Baba Bildara Aqra və Dulpurda ti-

kiləcək binalara dair izahatlar verilərək bu işlər onlara tapşırıldı  və getmələ-

rinə izin verildi. 

İlk pəhər yaxınlaşmışdı ki, Ənvardan atlandıq. Günorta sonuna doğru 

Çəndvarın bir küruhunda yerləşən Əbapur adlı kəndə endik. 

Cümə axşamı axşamı Əbdülmüluk Qurçunu Həsən Çələbiylə birlikdə 

şahın [Şahzadə  Təhmasib] yanına, [İbrahim] Çapıq isə özbək elçiləri ilə 

birlikdə xanların və sultanların yanlarına göndərildi. Gecənin bitməsinə dörd 

geri qala Əbapurdan qalxıb dan ağararkən gəlib Çəndvar qarşısından gəmiyə 

mindim. Axşam üstü Rabiri önündə gəmidən çıxıb ordugaha gəldim. Ordu 

Fəthpura enmişdi. 

Fəthpurda bir gün qalıb şənbə günü səhər vaxtı abdəst alıb atlanaraq 

sabah namazını Rabirinin yaxınında camaatlə qıldıq. Mövlana Mahmud Fə-

rabi imamdı. Günəş doğarkən Rabirinin böyük dirsəyinin aşağısından gəmi-

yə mindik. O gün tərkib xəttilə yazmaq istədiyim tərcümə üçün on bir sətrlik 

bir mistar cızdım. O gün vəlilərin sözlərindən könlümə bir ilham doldu. 

Rabiri pərgənələrindən olan Cakin adlı pərgənənin qarşısında gəmiləri 

---

Zəhirəddin Məhəmməd BABUR  

 

 

376

sahilə çəkib o axşam gəmidə qaldıq. Oradan da sabahdan bir az əvvəl (358 

b) gəmiləri hərəkətə keçirib bu arada sabah namazını qıldıq. 

Mən gəmidə ikən Sultan Məhəmməd Bəxşi yanıma Xoca Kəlanın ada-

mı olan Şəmsəddin Məhəmmədi gətirdi. Məktubdan və sözlərindən Kabildə-

ki vəziyyəti tam olaraq öyrəndim. Mehdi Xoca da mən gəmidə ikən gəldi. 

Günortadan bir az əvvəl Ətavənin önündəki çayın digər tərəfində olan 

bağa çıxaraq Cunda qüsl edib günorta namazını qıldım. Namaz qılınan yer-

dən bir az Ətavə tərəfinə gələrək həmin bağın ağaclarının kölgəsində çaya 

baxan bir təpə üstündə oturub igidlərin çalıb-oxumasını dinlədik. Mehdi Xo-

canın ikram etdiyi yeməyi burada yedik. Axşam üstü çayı keçib yatsı vaxtı 

ordugaha gəldim. 

Əsgərin yığılması  və  Şəmsəddin Məhəmməd vasitəsilə Kabildəkilərə 

məktublar yazılması üçün o yurdda iki-üç gün qaldıq. 

Çərşənbə günü, cəmadiyüləvvəl ayının sonuncu günü [=9 fevral] Əta-

vədən hərəkət edib səkkiz küruh getdikdən sonra Muri və Edusəyə endik. 

Kabilə gedəcək məktubların qalanlarından bəziləri orada yazıldı. Hü-

mayuna göndərilən məktubun məzmunu bu idi: əgər indilik uğraşacaq bir iş 

yoxsa, oğurluğun və çapulçuluğun qarşısı alınmalı, heç kimin asayişi poz-

masına yol verilməməli, (359 a) Kabil vilayətini xassə mülkünə daxil  etdi-

yim üçün uşaqlardan heç kim ona tamah salmamalıdır. Sonra Hindalı da ça-

ğırmışdım. Bundan başqa, Kamranın şahzadə ilə yaxşı münasibətlər qurma-

ğa çalışması, Multan vilayətinin ona ehsan edildiyi, Kabil vilayətinin xassə  

mülkü elan oldunğu, ailəmlə saray ağırlıqlarının buraya gəlməsi yazılmışdı. 

 

XOCA KƏLANA MƏKTUB 

 

Bəzi keyfiyyətlər isə Xoca Kəlana yazılan məktubdan bəlli olacağı 

üçün o məktubun bir surətini olduğu kimi burada verirəm: 

«Xoca Kəlana salam dedikdən sonra söz budur: Şəmsəddin Məhəm-

məd biz Ətavədə ikən gəldi. Vəziyyəti öyrəndim. O tərəflərə getmək arzusu 

sonsuzdur. Hindistan işləri də yoluna girməkdədir. Ulu tanrıdan diləyirəm ki, 

buranın işi tanrı təalanın inayətilə tezliklə sona çatsın. Bu iş bitdikdən sonra 

Allah nəsib etsə  dərhal hərəkət edəcəyim. O vilayətlərin gözəlliyini insan 

necə unuda bilər? Xüsusilə  də belə tövbəli olunca, qovun və üzüm kimi 

məşru zövqləri insan ağlından necə çıxara bilər? Bugünlərdə bir qovun gə-

tirmişdilər, kəsib yeyəndə mənə çox təsir etdi. Az qala ağlayacaqdım. 

Kabilin heç cür zəbt və rəbt altına alına bilmədiyi (359 b) yazılmışdı. 

Axırda könül bunda qərar buldu: əgər bir vilayətdə yeddi-səkkiz hakim olsa, 

ora necə itaətkar və möhkəm olar? Buna görə də böyük bacımı və hərəmləri 

Hindistana çağırdım.  

Kabilin bütün vilayət və qəryələrini xassə mülkü elədim. Hümayun ilə 

---