Microsoft Word Baburname doc

BABURNAMƏ 

 

377

Kamrana da bu xüsusu izah edərək yazdım. Yaxşı bir adam o məktubları 

mirzələrə götürsün. Bundan əvvəl də bu xüsusa dair mirzələrə məktub yazıb 

göndərmişdim. Hər halda məlum olmuşdur. İndi o vilayətin idarəsı və abad-

lığı heç bir bəhanə və maneə qalmadı. Bundan sonra, əgər kurqan möhkəm 

və xalq razı olmasa, azuqə tapılmasa, ya da xəzinə dolmasa, bu vəziyyətin 

idarə edənin iqtidarsızlığı üzündən olduğu düşünüləcəkdir. Gərəkli olan bəzi 

işlər yazılacaqdır. Bəzisi üçün fərman da getmişdir. Bu işlərdən artan para, 

xəzinəyə yatırılsın. 

Gərəkli olan işlər bunlardır: öncə kurqanın təmiri, azuqə, gələn-gedən 

elçilərin məsrəfləri, caminin tikilməsi üçün pulu maldan alaraq sərf etsinlər. 

Karvansara və hamamların təmiri, ərkdə Ustad Həsən Əlinin bişmiş kərpiclə 

tikməyə başlayıb yarımçıq qalan binanın tamamlanması işi (360 a) onun özü 

ilə danışılıb məsləhətləşərək uyğun bir plan içərisində davam etdirilsin. Us-

tad Həsən Əlinin çəkdiyi əski layihə uyğunsa, o şəkildə tamamlansın, yoxsa 

fikir birliyiylə gözəl bir layihə üzrə tikilsin. Elə ki, onun döşəməsi divanxa-

na döşəməsi ilə bir səviyyədə olsun. 

Xurd-Kabil bəndi boğazın Xurd-Kabil tərəfinə  çıxdığı yerdə Büthaq 

çayına bağlanmalıdır. Qəznə bəndini təmir edin. Baği-Xiıyabana gəlincə, bu 

bağın suyu azdır, buraya da bir dəyirman işlədə biləcək qədər suyun tapılıb 

gətirilməsi lazımdır. 

Xoca-Bəstənin cənub-qərb tərəfində Tutum-Dərə çayını bir təpə üstü-

nə gətirtərək oraya hovuz tikib fidanlar əkdirmişdim. Güzərgahın qarşısında 

yerləşdiyi, gözəl və geniş bir mənzərəsi olduğu üçün oraya Nəzərgah adı ve-

rilmişdi. Oraya da gözəl fidanlar əkmək və plan daxilində çəmənliklər yara-

dıb ətrafına gözəl rəngli, gözəl rayihəli gül və reyhanlar əkmək lazımdır. 

Seyid Qasım da köməkçi dəstənin başçısı təyin edildi.  

Tüfəngəndazlarla Ustad Məhəmməd Əmin Cəbəçinin əhvalından qafil 

olmayın. 

Bu məktub gələn kimi, dərhal böyük bacımı və hərəmləri yola çıxarıb 

Nilaba qədər (360 b) qılavuzluq edin. Bu məktub gələn kimi, ən gec bir həf-

tə sonra mütləq yola çıxsınlar. Yoxsa Hindistandan gedən  əsgər dar yerdə 

sıxıntı çəkər, vilayət də xarab olar. 

Sonra, Abdullaha [Kitabdar] yazılan məktubda tövbə işindəki uğurlar 

haqqında çox mübaliğəyə yol verilmişdi. Bu rübai buna bir az engəl oldu.  

Mey tərkini qılalı pərişandır mən, 

Bilmən qılar işimiyü heyrandır mən, 

El bütün peşiman olub tövbə qılar, 

Min tövbə qılıb mənü peşimandır mən. 

Bənnainin bir nüktəsi xatırimə gəldi. Bir gün Bənnai Əlişir bəyin [Nə-

vai] hüzurunda bir nüktə edir. Əlişir bəy düyməli bir yelək geyibşmiş. Bu 

üzdən belə deyir: «Nəğz zərafəti kərdi, çəkmənra midadəm, vəli tügməha 

---

Zəhirəddin Məhəmməd BABUR  

 

 

378

nəmemand və mane əst» (Gözəl  bir nüktə etdin. Sənə yeləyimi verərdim, 

amma düymələri buraxmır və mane olur). Bənnai isə belə deyir: «Tügməha 

çi mane əst, badigəha mane əst» (düymələr mane deyil, ilgəklər manedir). 

Vəl üxdətü əlar-ravi (Günahı söyləyənin boynuna). Belə zarafatı mə-

zur görün və tanrı xatirinə, inciməyin. 

Sonra, o rübaini keçən il söyləmişdim. Gerçəkdən də bu ötən iki il şə-

rab məclisinə duyduğum arzu və  həsrət sonsuz idi. O dərəcədə ki, şəraba 

duyduğum həsrətdən bəzən ağlamaq həddinə gəlirdim. Bu il, əlhəmdülillah, 

o sıxıntı könlümdən tamamilə silindi. Hər halda tərcüməni nəzm etməyimin 

(361 a) isabəti və bərəkətindəndir. 

Siz də tövbə edin. Söhbət və şərab həmsöhbət və həmbadə ilə xoşdur 

ki, söhbət edəsiniz və şərab içəsiniz. Əgər həmsöhbət və həmbadə Şir Əh-

mədlə Heydərqulu isə bu tövbə o qədər da ağır olmayacaq. Arzuməndliklə  

salam. 

Cümə axşamı günü, cəmadiyülaxır ayının ilk günündə [=10 fevral] ya-

zıldı». 

Bu nəsihətamiz sözləri yazdığım zaman mənə fövqəladə təsir etdi. Bu 

məktubları Şəmsəddin Məhəmmədə təslim edib ağızdan söylənəcək sözləri 

də söylədikdən sonra cümə gecəsi getməsinə izin verdim. 

Cümə günü səkkiz küruh qədər gedib Cüvaməndnaya endik. Kitin-Qa-

ra Sultan bir adamını elçi olaraq gələn Kəmaləddin Qıyaq adlı nökərin yanı-

na göndərmiş, sərhəd bəylərinin necə yaşayıb nələr etdikləri haqqında, oğru 

və quldurlardan şikayət edən bəzi  şeylər yazmışdı. Qıyaq da həmin adamı 

buraya göndərmişdi. Qıyağa gərəkli izin verib sərhəd bəylərinə oğru və qul-

durları ram etmək, yaxşı yaşamaq və hərəkət etmək barədə fərmanlar gön-

dərdim. Bu fərmanları Kitin-Qara Sultandan gələn adama təslim etdikdən 

sonra biz bu yurdda ikən onun getməsinə izin verdik. 

Həsən Çələbidən  Şahqulu adında bir adam gəlib [özbək-qızılbaş] sa-

vaşı haqqındakı keyfiyyətini  ərz etmişdi.  (361 b)  Şahqulu vasitəsilə  şaha 

[şahzadə  Təhmasib] məktub yazaraq Həsən Çələbinin gecikməsini üzrlü  

sayıb cümə günü, ayın ikisində [=11 fevral] getməsinə izin verildi. 

Şənbə günü səkkiz küruh yürüyüb yenə Kalpi pərgənələrindən olan 

Kəkura və Çeçavəliyə endik. 

Bazar günü, ayın dördündə [=13 fevral] doqquz küruh gedib Kalpi 

pərgənələrindən olan Didəpur adlı pərgənədə başımı qırxdlm. İki aydan bəri 

başımı qırxmamışdım. Səngər çayında qüsl etdim. 

Bazar ertəsi günü on dörd küruh gedib Kalpi pərgənələrindən Çərkə-

dəyə endik. 

Çərşənbə axşamı günü, ayın altısında Qaraçanın hindistanlı bir köləsi 

Mahım bəyimin Qaraçaya yazdığı fərmanı gətirdi. Mahım gəlirmiş. Mənim 

əvvəlcə öz əlimlə yazdığım üslubda pərvanə yazıb Lahor, Bxirə və o civar-

---