Microsoft Word beynelxalq neqliyyat huququ hazir Восстановлен
Yüklə 6,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Beynəlxalq nəqliyyat hüququnun mənbələri
- Beynəlxalq nəqliy- yat hüququnun mənbə növləri
- Beynəlxalq müqavilə- lər beynəlxalq nəqliy- yat hüququnun mən- bəyi kimi
33
kompleks sahə hesab etmək ən azı məntiqsizlikdir. Ona görə ki, beynəlxalq hüquq dövlətlərarası hüquqdur, onun ibarət olduğu normalar yalnız dövlətlərarası münasibətləri tənzim etmək məqsədinə xidmət edir, həmin normalar ayrı-ayrı ölkələrin fiziki və hüquqi şəxsləri arasında yaranan xarici elementli münasibətlərə tətbiq edilmir. Məhz bu səbəbdən xarici elementli daşıma münasibətlərini tənzim edən normaları beynəlxalq hüququn tərkib hissəsi kimi beynəlxalq nəqliyyat hüququna daxil etmək olmaz.
Zənnimizcə, ən doğru və düzgün fikir bundan ibarətdir ki, beynəlxalq nəqliyyat hüququ ayrıca olaraq həm beynəlxalq hüququn, həm də beynəlxalq xüsusi hüququn institutudur. Özündə müxtəlif hüquq sahələrinə aid normaları birləşdirən kompleks hüquq institutu mövcud ola bilməz və bunu hüquq nəzəriyyəsi qəbul etmir. Odur ki, beynəlxalq nəqliyyat hüququna özündə beynəlxalq hüququn və beynəlxalq xüsusi hüququn normalarını birləşdirən kompleks hüquq institutu kimi baxan müəlliflərin mövqeyi qeyri-realdır. 2 Amma həm qanunvericilik, həm elm, həm də tədris fənni mənasında kompleks beynəlxalq nəqliyyat hüququndan danışmaq olar. Məsələn, kompleks xarakterli tədris (elmi) fənni kimi beynəlxalq nəqliyyat hüququnda həm beynəlxalq nəqliyyat yollarından istifadə məsələləri üzrə dövlətlərarası münasibətlər, həm də təşkilat və şəxslər arasında nəqliyyat daşıma münasibətləri öyrənilir və tədqiq olunur. 3 +
2 Бязи мцяллифляр мящз беля фикир сюйляйирляр (бах: Салминен Э.О., Борозна А.А., Икаев Ю.К., Икаева Т.П. Международное транспортное и таможенное право. России. СПб., 2007, с.28. 3 Бах: Гуреев С.А., Копылов М.Н. Международное транспортное право. М., 1987, с.5.
34
Qanunvericilik mənasında kompleks xarakterli beynəlxalq nəqliyyat hüququ özündə həm beynəlxalq nəqliyyat konvensiyalarını, həm də daxili (milli) nəqliyyat qanunvericiliyini birləşdirir.
Beynəlxalq nəqliyyat hüququnun yerinə yetirdiyi əsas funksiyalardan biri tənzimləyici funksiyadır. O, bu funksiyanı hüquq normalarının köməyi ilə həyata keçirir. Həmin hüquq normalarının ifadə formalarına beynəlxalq nəqliyyat hüququnun mənbələri deyilir. Beynəlxalq nəqliyyat hüququnun mənbələri dedikdə beynəlxalq nəqliyyat münasibətlərini tənzimləyən hüquq normalarının sistemi başa düşülür. Qeyd etmək lazımdır ki, beynəlxalq ümumi nəqliyyat hüququ və beynəlxalq xüsusi nəqliyyat hüququnun mənbələri eyni deyildir. Belə ki, beynəlxalq ümumi nəqliyyat hüququnun mənbələrinə beynəlxalq müqavilələr və beynəlxalq adətlər aiddir; beynəlxalq xüsusi nəqliyyat hüququnun mənbələri isə beynəlxalq müqavilələrdən, daxili (milli) qanunvericilikdən və beynəlxalq adətlərdən ibarətdir; ayrı-ayrı ölkələrin daxili (milli) qanunvericiliyi beynəlxalq ümumi nəqliyyat hüququnun mənbəyi ola bilməz. Ona görə ki, birinci, beynəlxalq hüquq dövlətlərarası hüquqdur; ikinci, bütün Beynəlxalq nəqliy- yat hüququnun mənbə növləri 35
dünya ölkələri üçün beynəlxalq hüquq vahiddir və ümumidir. Dediklərimizə əsasən göstərə bilərik ki, beynəlxalq nəqliyyat hüququnun ümumilikdə mənbələri aşağıdakılardan ibarətdir: -beynəlxalq müqavilələr; -daxili (milli) qanunvericilik; -beynəlxalq adətlər. Onları iki yerə bölmək olar: əsas mənbə növü; əlavə mənbə növü. Əsas mənbə növünə beynəlxalq müqavilələr və daxili (milli) qanunvericilik aiddir. Beynəlxalq adətlər isə əlavə mənbə növü sayılır. Beynəlxalq nəqliyyat hüququnun mənbələri həm də aşağıdakı kimi fərqləndirilir: beynəlxalq mənbə, daxili (milli) mənbə. Beynəlxalq mənbə dedikdə beynəlxalq müqavilələr və beynəlxalq adətlər başa düşülür. Daxili (milli) mənbəyə isə daxili (milli) qanunvericilik aiddir.
36
Beynəlxalq müqavilələr beynəlxalq nəqliyyat hüququnun əsas mənbə növlərindən biridir. Söhbət nəqliyyat və nəqliyyat daşımaları sahəsində bağlanan beynəlxalq sazişlərdən gedir – onlara beynəlxalq nəqliyyat sazişləri deyilir. Beynəlxalq nəqliyyat sazişləri çox vaxt nəqliyyat konvensiyaları adlanır. Nəqliyyat konvensiyalarının əsas məqsədi dövlətlər arasında nəqliyyat əlaqələri yaratmaqdan ibarətdir. Nəqliyyat iqtisadiyyatın müstəqil sahəsi olduğuna görə belə konvensiyalar beynəlxalq iqtisadi sazişlərin müstəqil qrupunu təşkil edir. Nəqliyyat konvensiyaları dedikdə, birinci, çoxtərəfli sazişlər başa düşülür. Bu sazişlər, bir qayda olaraq, bila vasitə beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən və ya onların rəhbərliyi ilə qəbul edilir. Nəqliyyat konvensiyaları dedikdə, ikinci, ikitərəfli beynəlxalq müqavilələr (sazişlər) başa düşülür. Həm çoxtərəfli sazişlər, həm də ikitərəfli müqavilələr nəqliyyat konvensiyaları adlanaraq beynəlxalq nəqliyyat sahəsində münasibətləri tənzimləyir. 1
həyata keçirilən zaman nəqliyyat vasitəsi dövlət sərhədini keçir və xarici dövlət ərazisi ilə hərəkət edir. Bu zaman təşkilati, texniki, kommersiya və hüquqi xarakterli məsələlər yaranır ki, onları həll etmədən dövlətlər arasında nəqliyyat əlaqəsi yaratmaq qeyri- mümkündür. Həmin məsələlər məhz nəqliyyat konvensiyalarının bağlanması yolu ilə həll edilir.
1 Бровка С.В., Савченко М.И. Международное транспортное право. Минск, 1997, с.24. Beynəlxalq müqavilə- lər beynəlxalq nəqliy- yat hüququnun mən- bəyi kimi Yüklə 6,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|