Microsoft Word beynelxalq neqliyyat huququ hazir Восстановлен
Yüklə 6,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1.3.Beynəlxalq nəqliyyat hüququnun hüquq sistemində tutduğu yer
- Beynəlxalq nəqliyyat hüququ beynəlxalq hüququn struktur hissəsi kimi
- Beynəlxalq nəqliyyat hüququ beynəlxalq xüsusi hüququn struktur hissəsi kimi
30
Nəqliyyat öhdəlikləri dedikdə, əsasən və başlıca olaraq, daşıma münasibətləri başa düşülür ki, həmin münasibətlər yükün, baqajın və sərnişinlərin təyinat yerinə çatdırılması ilə bağlı olaraq yaranır. Onlar mülki münasibətlərin bir növüdür; nəqliyyat öhdəliyi isə mülki öhdəlikdir.
Əgər yük, baqaj və ya sərnişin xaricə daşınarsa, belə halda yaranan daşıma münasibətində (nəqliyyat öhdəliyində) xarici (beynəlxalq) element iştirak edir, 1 buna görə də həmin münasibət xarici (beynəlxalq) elementli daşıma münasibəti (nəqliyyat öhdəliyi) adlanır. Bu kimi münasibətlər isə, əvvəldə qeyd etdiyimiz kimi, beynəlxalq xüsusi hüquqla, daha doğrusu, onun bir hissəsi olan beynəlxalq xüsusi nəqliyyat hüququ ilə tənzimlənərək onun nizamasalma predmetini təşkil edir.
1.3.Beynəlxalq nəqliyyat hüququnun hüquq sistemində tutduğu yer Qeyd etdik ki, beynəlxalq nəqliyyat hüququna iki aspektdən yanaşmaq lazımdır: beynəlxalq ümumi nəqliyyat hüququ; beynəlxalq xüsusi nəqliyyat hüququ. Məsələyə bu cür yanaşmanın əsasını düzgün söylənilmiş belə bir fikir təşkil edir ki, beynəlxalq nəqliyyat hüququ müəyyən dərəcədə həm «ümumi hüquqdur», həm də «xüsusi hüquqdur». 2 Lakin beynəlxalq nəqliyyat hüququnu «beynəlxalq ümumi nəqliyyat hüququ» və «beynəlxalq xüsusi nəqliyyat hüququ» kimi iki yerə bölmək olmaz, çünki söhbət tamın ayrı-ayrı iki hissəyə bölünə bilinməməsindən gedir. Ona görə ki,
1
с.5; Аллащвердийев С.С. Азярбайъан Республикасынын бейнялхалг хцсуси (мцлки) щцгуг курсу. Дярслик. Бакы, 2007, с.28. 2 Тулеугалиев Г.И. Избранные труды по транспортному праву. Алматы, 2003, с.331. Beynəlxalq nəqliyyat hüququ beynəlxalq hüququn struktur hissəsi kimi 31
beynəlxalq hüquq tamın hissələrə bölünməsi kimi beynəlxalq ümumi hüquqa və beynəlxalq xüsusi hüquqa bölünmür. 3
Eyni zamanda qeyd etmək lazımdır ki, beynəlxalq nəqliyyat hüququnun hüquq sistemində tutduğu yeri müəyyənləşdirərkən göstərdiyimiz bölgünü şərti formada nəzərə almaq olar. Belə ki, əgər beynəlxalq nəqliyyat sahəsində dövlətlər arasında yaranan hakimiyyət xarakterli beynəlxalq nəqliyyat münasibətlərini tənzimləyən hüquq normalarının sistemindən söhbət gedərsə, belə halda həmin normalar sisteminə beynəlxalq ümumi hüququn tərkib hissəsi kimi baxmaq lazımdır. Bu normaların sistemi beynəlxalq hüququn institutu kimi beynəlxalq ümumi nəqliyyat hüququnu əmələ gətirir. Buna görə də beynəlxalq ümumi nəqliyyat hüququ beynəlxalq hüququn institutlarından biri hesab edilir. Bu institut yalnız hakimiyyət xarakterli beynəlxalq nəqliyyat münasibətlərini tənzim edir. Qeyri-hakimiyyət xarakterli beynəlxalq nəqliyyat münasibətləri isə həmin institutun nizamasalma predmetinə aid deyil. Beynəlxalq nəqliyyat hüququ həm də beynəlxalq xüsusi hüququn struktur hissəsi sayılır. Belə ki, xarici elementli daşıma münasibətləri (nəqliyyat öhdəlikləri) müəyyən hüquq normaları ilə tənzimlənir. Həmin normaların sistemi də beynəlxalq nəqliyyat hüququnu əmələ gətirir ki, bu baxımdan beynəlxalq nəqliyyat hüququ beynəlxalq xüsusi hüququn institutu kimi çıxış edir və «beynəlxalq xüsusi nəqliyyat hüququ» termini ilə əhatə olunur. Beynəlxalq xüsusi nəqliyyat hüququ institutu dedikdə hüquq normalarının elə sistemi başa düşülür ki, bu normalar fiziki şəxslər, hüquqi şəxslər və (və ya) dövlət arasında yaranan xarici elementli daşıma münasibətlərini tənzim edir. Bu institutun əsas məqsədi beynəlxalq daşıma prosesi iştirakçıları (yükgöndərənlər, yükalanlar,
3 Аллащвердийев С.С. Азярбайъан Республикасынын бейнялхалг хцсуси (мцлки) щцгуг курсу. Дярслик. Бакы, 2007, с.35. Beynəlxalq nəqliyyat hüququ beynəlxalq xüsusi hüququn struktur hissəsi kimi 32
daşıyıcılar, sərnişinlər və s.) arasında yaranan daşıma münasibətlərini nizama salmaqdan ibarətdir. Beynəlxalq nəqliyyat hüququnun hüquq sistemində tutduğu yer ədəbiyyat səhifələrində ən çox müzakirə olunan məsələlərdən biridir. Bu barədə müəlliflərin fikir və mövqeləri eyni olmayaraq bir- birindən fərqlənir. Bəzi müəlliflər göstərirlər ki, beynəlxalq nəqliyyat hüququ beynəlxalq ümumi hüququn və beynəlxalq xüsusi hüququn kompleks sahəsidir. 1 Türkiyə hüquq ədəbiyyatında «beynəlxalq nəqliyyat hüququ» anlayışı «milletlerarası taşıma hukuku» kimi işlədilir. 2 Y.N.Maleyev belə hesab edir ki, beynəlxalq nəqliyyat hüququ beynəlxalq hüququn kompleks hissəsi olub, özündə həm ümumi (hakimiyyət) hüquq münasibətlərini, həm də xüsusi hüquqi xarakterli münasibətləri tənzim edən normaları birləşdirir. 3 Bunlara oxşar mövqedə S.V.Brovka və M.İ.Savçenko da dururlar. 4 Onlar göstərirlər ki, beynəlxalq nəqliyyat hüququ özündə beynəlxalq daşımalar sahəsində dövlətlərarası münasibətləri, habelə beynəlxalq nəqliyyat prosesi iştirakçıları (daşıyıcılar, yükgöndərənlər, yükalanlar və s.) arasında qarşılıqlı münasibətləri tənzimləyən normaları birləşdirir. N.Y.Erpılyova isə beynəlxalq nəqliyyat hüququna beynəlxalq xüsusi hüququn sahəsi kimi baxır ki, həmin sahə özündə kompleks hüquq normalarını birləşdirir. 1
Hesab edirik ki, göstərilən mövqelərin heç biri həqiqəti sözün tam mənasında ifadə etmir. Belə ki, beynəlxalq hüququn hissəsi kimi beynəlxalq nəqliyyat hüququna ayrı-ayrı şəxslər arasında yaranan daşıma münasibətlərini tənzim edən normaları daxil etmək və onu
1 Бах: Э.О.Салминен, А.А.Борозна, Ю.К.Икаев, Т.П.Икаева. Международное транспортное и таможенное право России. Учебное пособие. СПб, 2007, с.23. 2 Бах: Проф.Др.Севин Толунер’е Армаьан. Миллетлерарасы Щукук ве Миллетлерарасы Юзел Щукук Бцлтени. Йыл 24/Сайы 1-2/. Истанбул, 2004, с.379. 3 Бах: Международное право. Учебник. М., 2000, с. 653. 4 Бах: С.В.Бровка, М.И.Савченко. Международное транспортное право. Минск, 1997, с.9.
1 Бах: Ерпылева Н.Ю. Международное частное право. Учебник. М., 2004, с.237.
Yüklə 6,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|