Microsoft Word Biogeografiya doc
Yüklə 407,98 Kb. Pdf görüntüsü
|
30 etetug’ın o’simliklerdin’ tu’rlerine baylanıslı, olar to’mendegi o’simlik toparlarına bo’linedi: grek g’ozalı, dolanalı, almalı, terek-qayın’lı, archalı h.b toparlar. Bul o’simlik toparında ag’ashlardan basqa, putalar ha’m sho’pler de o’sedi. Ha’r bir o’simlik toparı belgili bir relef, topıraq, jaqtılıq sha’rayatında jasaydı. Mısalı, grek shishkalı tog’ay toparı arqadan esetug’ın suwıq samallardan qorg’anıw ushın oy jerlerde o’sedi. Al archa tog’ayları samal jaqsı o’tetug’ın taw alaplarında o’sedi. Archa toparında onın’ menen birge ryabina, jimolosttın’ ha’r qıylı tu’ri, terek, dolana, klen, barbaris h.b. o’simlikler o’sedi. Archa barlıq waqıtta siyrek o’sedi. Onın’ ag’ashlarının’ arasında sayag’a shıdamlı sho’pler, moxlar, lishaynikler o’sedi. Tog’aylar haywanatlar du’nyasına bay keledi. O’zbekstan tog’aylarında qırg’awıl, shımshıq, torg’ay, bu’lbil, ha’kke; su’t emiziwshilerden: tu’lki, shag’al, porsıq, h.b haywanlar tirishilik etedi. Tawlarda bolsa bu’rkitler, qara qus, taw eshkileri, sasıq gu’zen, dala tıshqanları jasaydı. O’zbekstannın’ to’rtten bir bo’limin tawlar iyeleydi. O’zbekstan ta’biyatı o’simlik ha’m haywanatlar du’nyasına ju’da’ bay. Bul haywan ha’m o’simlikler tek turaqlı zat almasıwdı ta’miyinlep qoymastan adamlar ushın da u’lken a’hmiyetke iye. Biraq keyingi jılları adamzat iskerliginin’ ha’dden tıs ku’sheyip, aqılg’a muwapıqsız paydalanıwı na’tiyjesinde-bul biybaha baylıqlarımızdın’ ko’pshilik tu’rleri azayıp ketti, ayırımları fauna ha’m floramızdan pu’tkilley joq bolıp ketti. Olardın’ qatarına su’t emiziwshilerden turan jolbarısı, gepard, Buxar suwını, qulan, Qızıl-qum taw qoshqarın kirgizsek boladı. Al o’simliklerden aq tun’g’ıyıq, torsıldaq, paporotnikler ha’zir joq. Ko’pshilik o’simlik ha’m haywanlar joq bolıp ketiw aldında tur. Mısalı, haywanlardan qaraqulaq, kirpitiken, ondatra, bekire, kobra, giena, bu’rkit, qırg’ıy h.b.
Siyrek ha’m jog’alıp baratırg’an haywanlardı saqlap qalıw, qorg’aw ushın 1983-jılı O’zbekstan «Qızıl kitabı» du’zildi. O’zbekstannın’ «Qızıl kitabına» su’t emiziwshierdin’ 22 tu’ri, quslardın’ 31 tu’ri, jer bawırlawshılardın’ 5 tu’ri ha’m balıqlardın’ 5 tu’ri kirgen. Ha’r qanday tu’rdi qorg’aw ushın birinshi gezekte biz sol tu’rdin’ jasaytug’ın jerin, u’yin qorg’awımız kerek. Ta’biyattı qorg’aw-bul tu’rdi sol qa’lpinde saqlaw emes, al olardı ratsionla paydalanıw ha’m ko’beytiw bolıp tabıladı. Sol ushın ta’biyattı qorg’aw ma’selesi, onın’ resurslarınan u’nemli paydalanıw, tek ekolog ha’m biolog qa’nigelerdin’ wazıypası bolıp qalmastan al ma’mleketlik sho’lkemlerdin’, ja’miyetlik birlespelerdin’ ha’m xalıqtın’ ken’ qatlamının’ wazıypası bolıwı kerek. Ta’biyattı qorg’aw ilajların ko’rgende ta’biyattan ratsionla paydalanıw ha’m ta’biyiy resurslardı qorg’awdın’ durıs jolın tawıp alıw kerek. Usı jolg’a xalıqtı oqıtıp barıw kerek. Onı erteden, baqsha jasınan baslawımız kerek.
1. O’zbekstan sho’llerinde qanday o’simlik ha’m haywanlar jasaydıW 2. Tog’ay landshaftında qanday o’simlik ha’m haywanlar jasaydıW 3. O’zbekstan tawlarında qanday o’simlik ha’m haywanlar jasaydıW 4. O’zbekstannın’ «Qızıl kitabına» qanday o’simlik ha’m haywanlar kirgenW PAYDALANIL”AN A’DEBİYaTLAR: Tiykarg’ı: 1. Voronov A.G. Biogeografiya s osnovami ekologii. M., MGU. 1987. 2. Voronov A.G. Drozdov N.N. Myalo E.G. Biogeografiya mira. M., 1985. 3. Vtorov P.P., Drozdov N.N. Biogeografiya. M., 1974. 31 4. Vtorov P.P., Drozdov N.N. Biogeografiya materikov. M., 1974. 5. Leme J. Osnovı biogeografii. M., 1976. 6. Yaroshenko P.D. Obshaya biogeografiya. M; Mısl. 1975. 7. Bobrinskiy N.A., Gladkov N.A. Geografiya jivotnıx. M., 1961. 8. Lopatin İ.K. Zoogeografiya. L.1989 9. Hamidov A. Wsimliklar geografiyasi. T., Wqituvchi. 1986.
1. Zaxidov T.Z., Meklenburtsev R.N. Priroda i jivotnıy mir Sredney Aziy. t. 1. Tashkent. 1969. 2. Zaxidov T.Z., Meklenburtsev R.N., Bogdanov O.P. Priroda i jivotnıy mir Sredney Aziy. t. 2. Toshkent. 1971. 3. Kultiasov İ.M. Oxunov X.M.- Wsimliklar ekologiyasi. Toshkent. 1990. 4. Rahimbekov R.U. Sredneaziatskaya ekologo-geografichekskaya shkola. Toshkent. 1986. 5. Rahimbekov R.U. Otechestvennaya ekologicheskaya shkola. Toshkent. 1995 6. Twxtaev A., Hamidov A. Ekologiya va tabiatni muhofaza qilish. T., 1994. 7. Chernova N.M. Bılova A. M. Ekologiya. M., Prosveshenie. 1988 8. Ametov M. Ptitsı Karakalpakii i ix oxrana. Nukus. 1981
32
BİLİMLENDİRİW MİNİSTRLİGİ QARAQALPAQ MA’MLEKETLİK UNİVERSİTETİ EKOLOGIYA HA’M FIZIOLOGIYA kafedrası “Biogeografiya” pa’ninen O’z betinshe jumısları Kafedra ma’jilisinin -sanlı bayanlaması menen tastıyıqlang’an 25-iyun 2011 jıl.
baslıg’ı____________A.T.Esimbetov NO’KİS 33
1-O’z betinshe jumıs Tema. Biogeografiya pa’ninin’ predmeti, maqseti, wazıypaları h’a’m praktikalıq a’h’miyeti (2 saat). JOBA
1.Biogeografiya pa’ninin’ predmeti, maqseti, wazıypaları 2.Biogeografiya pa’ninin’ praktikalıq a’h’miyeti. 3.Biogeografiya pa’ninin’ rawajlanıw tariyxı A’debiyatlar. 1,2,3,4,5,6
2- O’z betinshe jumıs Tema. Areal h’aqqında tu’sinik (2 saat). JOBA
1.Bir tegis h’a’m bo’leklengen areallar 2.Relikt, endem h’a’m kosmopolit tu’rlerge sıpatlama 3.Ma’deniy o’simliklerdin’ kelip shıg’ıw orayları A’debiyatlar. 1,2,3,4,5,6
3- O’z betinshe jumıs Tema. Qurıqlıqtın’ floristikalıq bo’liniwi (2 saat). JOBA 1.Golarktika patshalıg’ı h’a’m onın’ o’simlikler du’nyası 2.Paleotropika patshalıg’ı h’a’m onın’ o’simlikler du’nyası 3.Neotropika patshalıg’ı h’a’m onın’ o’simlikler du’nyası 4. Kap patshalıg’ı h’a’m onın’ o’simlikler du’nyası 5. Avstraliya patshalıg’ı h’a’m onın’ o’simlikler du’nyası 6. Golantarktika patshalıg’ı h’a’m onın’ o’simlikler du’nyası A’debiyatlar. 1,2,3,4,5,6,9
4- O’z betinshe jumıs Tema. Qurıqlıqtın’ faunistikalıq bo’liniwi. Notogeya h’a’m Neogeya patshalıg’ı (2 saat). JOBA
1. Notogeya patshalıg’ı (Avstraliya oblastı) h’a’m onın’ h’aywanatlar du’nyası 2. Avstraliya oblastının’ kishi oblastların kontur kartag’a tu’siriw 3. Neogeya patshalıg’ı (Neotropika oblastı) h’a’m onın’ h’aywanatlar du’nyası 4. Neotropika oblastının’ kishi oblastların kontur kartag’a tu’siriw A’debiyatlar. 1,2,3,4,5,6,7,8
5- O’z betinshe jumıs Tema. Qurıqlıqtın’ faunistikalıq bo’liniwi. Arktogeya patshalıg’ı (dawamı-2 saat). JOBA
1. Arktogeya patshalıg’ı (Efiopiya oblastı) h’a’m onın’ h’aywanatlar du’nyası 2. İndo-Malay oblastı h’a’m onın’ h’aywanatlar du’nyası 3. Golarktika oblastı h’a’m onın’ h’aywanatlar du’nyası A’debiyatlar. 1,2,3,4,5,6,7,8
34 6- O’z betinshe jumıs Tema. Jer betinin’ tiykarg’ı biomlarına sıpatlama (2 saat). JOBA
1. Suwıq polyar sho’listanlar h’a’m Tundrada tiri organizmlerdin’ tarqalıwı 2. İyne japıraqlı tog’aylarda tiri organizmlerdin’ tarqalıwı 3. Ken’ japıraqlı tog’aylar zonasında tiri organizmlerdin’ tarqalıwı 4. Tog’aylı-dala h’a’m Dala zonasında tiri organizmlerdin’ tarqalıwı A’debiyatlar. 1,2,3,4,5,6
7 - O’z betinshe jumıs Tema. Jer betinin’ tiykarg’ı biomlarına sıpatlama (dawamı-2 saat). JOBA
1. Yarım sho’l h’a’m Sho’l zonasında tiri organizmlerdin’ tarqalıwı 2. Qurg’aq-subtropik h’a’m putalar zonası 3. Savannalarda tiri organizmlerdin’ tarqalıwı 4. Tropik siyrek h’a’m japıraq to’giwshi tropik tog’aylar. 5. Ig’allı tropik tog’aylar zonasında tiri organizmlerdin’ tarqalıwı A’debiyatlar. 1,2,3,4,5,6 8 - O’z betinshe jumıs Tema. Jer u’sti organizmlerinin’ tik poyaslar boylap jaylasıwı (2 saat). JOBA
1. Poyaslılıq, poyas arasındag’ı h’a’m poyastan tısqarı soobshestvolar 2. Tawlardag’ı organizmlerdin’ tirishiligine ta’sir etiwshi faktorlar 2. Ha’r-qıylı geografiyalıq ortalıqtag’ı tawlardın o’simlik h’a’m h’aywanatlarının’ tirishiligi A’debiyatlar. 1,2,3,4,5,6
9 - O’z betinshe jumıs Tema. Atawlardag’ı tirishilik (2 saat). JOBA
1. Okean h’a’m materik atawları 2. Atawlarg’a o’simlik h’a’m h’aywanlardın’ qonıc basıwı 3. Atawlarg’a adamlardın’ ta’siri A’debiyatlar. 1,2,3,4,5,6,7,8 10 - O’z betinshe jumıs Tema. Jer sharı suwlarındag’ı tirishilik. Okean biogeografiyalıq rayonları (2 saat). JOBA 1. İshki suw aydınlardag’ı tirishilik 2. Okeanlardag’ı tirishilik 3. Okeannın’ ekologiyalıq oblastları 4. Arktika, Boreal-Atlantika h’a’m Boreal-Tınısh okean oblastları 5. Tropik-Atlantika h’a’m Tropik-Tınısh okean oblastları 6. Notal-Antarktika h’a’m Antarktika oblastları A’debiyatlar. 1,2,3,4,5,6,7,8
35 11 - O’z betinshe jumıs Tema. O’zbekstan florasının’ landshaftlar boylap tarqalıwı (2 saat). JOBA
1.Sho’l landshaftı h’a’m onda o’simliklerdin’ tarqalıwı. 2.Suw h’a’m suw a’tirapının’ o’simlikler du’nyası. 3.Taw h’a’m taw aldı adırlarında o’simliklerdin’ tarqalıwı. 4.Tog’ay landshaftının’ o’simlikler du’nyası. 5.Ma’deniy landshaftlarda o’simliklerdin’ tarqalıwı A’debiyatlar. 9,10,11,12
12 - O’z betinshe jumıs Tema. O’zbekstan fawnasının’ biotoplar boylap tarqalıwı (2 saat). JOBA
1.
Sho’l landshaftı h’a’m onda h’aywanlardın’ tarqalıwı. 2.
Suw h’a’m suw a’tirapının’ h’aywanatlar du’nyası. 3.
Taw h’a’m taw aldı adırlarında h’aywanlardın’ tarqalıwı. 4.
Tog’ay landshaftının’ h’aywanatlar du’nyası. 5.
Ma’deniy landshaftlarda h’aywanlardın’ tarqalıwı A’debiyatlar. 9,10,11,12,13
36
h’a’m reyting ball Reyting ball O’z betinshe jumıs temaları. AB Saatı Bah’alaw tu’rleri Biogeografiya pa’ninin’ predmeti, maqseti, wazıypaları h’a’m praktikalıq a’h’miyeti. Biogeografiya pa’ninin’ rawajlanıw tariyxı 1,3
2 Konspekt du’ziw, internet materialları, awız eki tusintiriw. Areal h’aqqında tu’sinik. Jer betindegi h’a’zirgi flora h’a’m faunanın’ kelip shıg’ıwı 1,3
2 Konspekt du’ziw, internet materialları, awız eki tusintiriw. Qurıqlıqtın’ floristikalıq bo’liniwi 1,3
2 Konspekt du’ziw, internet materialları, awız eki tusintiriw. Qurıqlıqtın’ faunistikalıq bo’liniwi 1,3
4 Konspekt du’ziw, internet materialları, awız eki tusintiriw. Jer betinin’ tiykarg’ı biomlarına sıpatlama
1,3
4 Konspekt du’ziw, internet materialları, awız eki tusintiriw. Jer u’sti organizmlerinin’ tik poyaslar boylap jaylasıwı. 1,3 2
materialları, awız eki tusintiriw. Atawlardag’ı tirishilik 1,3
2 Konspekt du’ziw, internet materialları, awız eki tusintiriw. Jer sharı suwlarındag’ı tirishilik. Okean biogeografiyalıq rayonları 1,3 2
materialları, awız eki tusintiriw. O’zbekestan florasının’ landshaftlar boylap tarqalıwı 1,3 2
materialları, awız eki tusintiriw. O’zbekestan fawnasının’ biotoplar boylap tarqalıwı 1,3 2
materialları, awız eki tusintiriw. Ulıwma 13 24
Biogeografiya pa’ni boyınsha reyting bah’alawdın’ mug’dar o’lshemi. AB
Ball 55-70 «3» 71-85 «4» 86-100 «5» 13 7,15-9,1 9,23-11,05 11,18-13
37
BİLİMLENDİRİW MİNİSTRLİGİ QARAQALPAQ MA’MLEKETLİK UNİVERSİTETİ EKOLOGIYA HA’M FIZIOLOGIYA kafedrası “Biogeografiya” pa’ninen tarqatpa materialları
Kafedra ma’jilisinin -sanlı bayanlaması menen tastıyıqlang’an 25-iyun 2011 jıl.
baslıg’ı____________A.T.Esimbetov NO’KİS 38
“BIOGEOGRAFIYA” PA’NİNEN TARQATPA MATERIALLARI
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
Yüklə 407,98 Kb. Dostları ilə paylaş:
|