Microsoft Word Birja-Dissert docx
Yüklə 0,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Sxem 1. Əmt əə birjasının idar əetm ə sxemi
- Yeni üzvl ərin q əbulu komissiyası Birja Komit əsi (Birja Şurası) N əzar ət-T əfti
32
- Standartlara uyğun, əvəzedici və eynicinsli əmtəələrin partiyalarla satışının təşkili; -
Birjada keçirilən əməliyyatların istehsalçı və istehlakçı arasında meyl etməsi;
-
Satıcıların, eləcə də alıcıların qarşılıqlı təsiri nəticəsində ticarət ə məliyyatlarının qanunauyğun şəkildə həyata keçirilməsi; XX əsrdə iqtisadiyyatın inkişafı ilə əlaqədar olaraq birjalar üzərindən malyeridilişinin miqyasının böyüməsi real əmtəə ticarətini mümkünsüz edir və ə mtəələr tamamilə birjadan kənar dövriyyəyə cəlb olunur. Bununla belə əmtəə birjalarında həyata keçirilən əməliyyatların sayı kifayət qədərdir. Avropanın bir sıra birjaları əmtəə bazarı konyukturasını tədqiq edir və onlara məsləhətlər verir. Digər birjaların əksəriyyəti fyuçers əməliyyatlarını həyata keçirilər. Fyuçers müqavilələrinin nəticəsində əsas əmtəələr üzrə alqı-satqı sazışləri bağlanılır. Müasir dövrdə əmtəə birjalarının rolunun artması ilə onları maliyyə əməliyyatlarının həyata keçirildiyi mərkəzlərə çevirdi. Əmtəə birjalarının fəaliyyətində baş vermiş dəyişikliklərə aşağıdakı aspektlərdən yanaşılır: • Bazar və əmtəələrin razılaşma predmeti olması; • Əmtəə birjalarının sayı və orada aparılan əməliyyatların həcmi; • Sazişlərin növü; • Birja ticarətinin təşkili və birja əməliyyatlarının uçotu; Birjaların təşkilati strukturunu onun üzvləri və idarəetmə orqanları formalaşdırır. Birja üzvləri kimi hüquqi və fiziki şəxslər çıxış edir. Birjada üzvlük birjanın zalında ticarət etməyə hüquqi imkan verir. Birja üzvləri birja iclasında səs vermək və müxtəlif birja əməliyyatlarında iştirak etmək hüququna malikdir. Həmçinin Birja Komitəsinin fəaliyyətində də iştirak edə bilər. Bundan başqa, birja üzvləri birja haqqında hərtərəfli informasiya əldə edə, kitabxana və informasiya mərkəzindən faydalana, eyni zamanda birjanın təlim və təkmilləşdirmə proqramına qoşula bilərlər. Birjaya üzvlərin qəbulu ixtisaslaşmış təsisçilərin, əksər müəssisələrin, iddiaçı təşkilatların səsverməsi
33
nəticəsində həyata keçirilir. Birjaya üzvlər seçildikdən sonra onlar birja heyətində iştiraklarına görə üzvlük haqqı ödəyirlər. Birjaya üzvlərin qəbulu birja təsisçilərinin və üzvlərinin ümumi yığıncağında yekun rəydən sonra yerinə yetirilir. Birja üzvləri illik üzvlük haqqı ödəyirlər və birja ticarətinin iştirakşıları kimi bütün ümumi yığıncaqlara buraxılırlar. Birja qanunvericiliyinə əsasən birja üzvləri öz işlərini asanlaşdırmaq üçün öz adlarından birjanın zalında ticarət əməliyyatlarını həyata keçirmək üçün kommisyon haqqla xidmət göstərən işçilər götürürlər. Birja üzvlərinin 2 kateqoriyası fərqləndirilir: 1) Tam üzvlük – birjanın bütün bölmələrində (seksiyalarında), birjanın ümumi iclasında, həmçinin birja seksiyaları üzvlərinin ümumi yığıncağında birjanın təsis sənədlərində müəyyən edilmiş səs sayı qədər iştirak etmək hüququ verir. 2) Natamam üzvlük – birjanın müvafiq bölmələrində, birjanın ümumi iclasında, həmçinin birja seksiyaları üzvlərinin ümumi yığıncağında birjanın təsis sənədlərində müəyyən edilmiş səs sayı qədər iştirak etmək hüququ verir. Birjadaxili sənədlər birja fəaliyyətini nizama salır, birja nizamnaməsini və birja ticarəti qanunlarını özündə əks etdirir. Bütün əsas qərarlar, birjanın daxili stukturunun təyini, birja üzvləri və digər ticarət iştirakçıları arasında qarşılıqlı əlaqələr, bir sözlə birjanın bütün təşkilati-hüquqi forması Birja Nizanaməsində öz əksini tapır. Bəzi əmtəə birjaları istehlakçı insitutları kimi fəaliyyət göstərirlər. Onlar daimi və birdəfəlik olurlar. Daimi istehlakçılar birjaya giriş üçün illik, birdəfəlik istehlakçılar isə yalnız iştirakdan-iştiraka haqq ödəyirlər. Ə mtəə birjasının idarəetmə sxemi aşağıdakı kimidir:bax (sxem 1) 34
Ə mtəə birjasının idarəetmə sxemi
Ə
səviyyədən ibarətdir. Ə n yüksək səviyyə kimi birja üzvləri və iştirakçıların Ümumi clasını göstərmək olar. Bu orqan həm də qanunverici orqan kimi özünü göstərir. Növbəti səviyyə Birja Komitəsidir. Bu Komitə birjanın icraedici funksiyalarını yerinə yetirir, fəaliyyətinə hüquqi cəhətdən nəzarət edir və onun fəaliyyətinin əsas istiqamətlərini, birja ticarətinin qaydalarını işləyib hazırlayır. Birjanın üçüncü idarəetmə funksiyasını Nəzarət - Təftiş Komissiyası yerinə yetirir. Bu komissiya əmtəə birjasının Nizamnamısini tənzimləyən əsas səlahiyyətli orqandır. Birja üzvlərinin vəziyyətini, birja siyasətini komitələr müəyyən edir. Komitənin üzvləri fəaliyyətləri üçün haqq almırlar. Onlar Direktorlar Şurasına öz məsləhətlərini və köməklərini edirlər. Həmçinin birja fəaliyyətinə dair özlərinin vəzifələrini icra edirlər. Komitələrin sayı daimi deyil və 8 – 40 arasında dəyişir. Ancaq bütün birjalarda olduğu kimi 5 əsas komitə göstərilir: ş
Nəzarət Komitəsi Müşahidəçi Komitəsi Arbitraj Komitəsi Qiymətqoyma Komitəsi Yeni üzvlərin qəbulu komissiyası Birja Komitəsi (Birja Şurası) Nəzarət-Təftiş komissiyası Yüklə 0,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|