Microsoft Word birja isinin t?Skili v? Idar? Ediln?SI. doc
Yüklə 1,39 Mb. Pdf görüntüsü
|
ilə qarşılaşan alıcı öz fəaliyyətini digər bazarların seçilməsinə və bu bazarlarda tələbin ödənilməsi formalarının axtarıb tapılmasına yönəldir. Satıcılar tərəfindən təqdim edilmiş, ekspertdən keçmiş və hərracın cədvəllərinə düşmüş əmtəələr əvvəlcədən baxışa təqdim edilməlidir. Real alıcı hərracın keçirildiyi vaxta qədər satılacaq malların nümunələri ilə tanış olmaq imkanı əldə etməklə bu və ya digər malların alınıb- alınmaması, daha doğrusu hərracda iştirak etməyin zəruriliyi haqda müstəqil qərar qəbul edir. Digər tərəfdən isə alıcı baxışa təqdim edilmiş malları saf-çürük etməklə əldə edəcəyi əmtəənin keyfiyyətini lazımi tələblər səviyyəsində olmasını müəyyənləşdirir. Qeyd olunduğu kimi, hərrac ticarətinin bir neçə keçirilməsi üsulu mövcuddur. Belə ki, qiymətin yüksəldilməsi qaydası üzrə hərrac ticarəti səsli və ya səssiz keçirilə bilər. Səsli qaydada hərracı aparan şəxs satışa çıxarılan məhsul vahidinin start – başlanğıc qiymətini təyin edərək, ticarət iştirakçılarına «Kim çox verir?» - deyə sualı ilə müraciət edir. Bu zaman alıcılar bir-bir məhsula öz yüksək qiymətlərini elan edirlər. Əgər növbəti alıcı satılan məhsula yeni yüksək qiymət təyin etmirsə, hərracı aparan şəxs iştirakçılara yenə üç dəfə müraciətlə, məhsula daha yüksək qiymət vermək istəyəni axtarır. Nəhayət zalda alıcılar arasında məhsulun ona ən yüksək qiymət verənə satılması haqda aparıcı ağacdan hazırlanmış çəkicin stola zərbəsi vasitəsilə rəsmi elan edir. Səssiz hərrac sistemində isə alıcılar (brokerlər, dilerlər və b.) hərracın aparıcısına dinmədən xüsusi işarələr verərək, satılan məhsulun qiymətinin növbəti yeni pilləyə qaldırılmasına razılıq verirlər. Bu zaman hərracın aparıcısının özü də dinmədən və heç kəsin adını çəkmədən, yalnız işarələr vasitəsilə alıcıların əmrlərinə reaksiya verir. Yuxarıda təqdim edilənlə yanaşı hərracın keçirilməsinin skandinaviya üsulu da mövcuddur. Həmin hərrac sistemində satışa çıxarılan məhsula qəsdən yüksək start qiyməti təyin edərək, alıcılara onun qiymətini aşağı salmağa imkan verilir. Lakin məhsul yenə də alıcılar arasında ən yüksək qiymət verənə satılır. Bəzi hallarda istehsal–texniki təyinatlı məhsulların hərrac ticarəti bu sahədə təcrübəsi və icazəsi olan kommersiya mərkəzləri tərəfindən keçirilir. Keçmiş postsovet məkanında yaranmış yeni dövlətlərdə bazar iqtisadiyyatı hələ tam formalaşıb, sivil səviyyəyə çatmadığı üçün bəzi istehsal vasitələri üzrə müəssisə və təşkilatlar qıtlıq hiss edirlər. Bununla əlaqədar dövlət sifariş nomenklaturu-çeşidi üzrə istehsal-texniki təyinatlı məhsulların hərraclar vasitəsilə satışı əmtəələrin limitsiz azad ticarətinin spesifik forması kimi mövcuddur. Belə halda istehsal vasitələri üzrə kommersiya əməliyyatları ticarət prosesində alıcılar arasında yaranmış yarış nəticəsində meydana çıxan qiymətlərlə, vahid çeşidli və ya formalaşdırılan məhsul partiyaları üzrə aparılır. Hərrac ticarətləri vasitəsilə mal satışı təsərrüfat hesabı əsasında həyata keçirilir. Müşahidə və tədqiqatlar göstərir ki, hərracların təşkili nəticəsində vasitəçilərin əldə etdikləri gəlir kütləsi əsasən ilkin-start qiyməti və satış prosesində yüksəldilmiş hərrac qiyməti arasında yaranmış fərqdən asılı olaraq, faizlə hesablanır. Müxtəlif hərraclar üzrə həmin gəlir mənbəyi ümumi hərrac satışı üzrə əldə edilən gəlirlərdə xüsusi çəkisi 100%-dən 22%-ə kimi tərəddüd edir. Ölkəmizdə hərrac ticarətinin müvəffəqiyyəti və miqyası bazar iqtisadiyyatına keçidlə əlaqədar iqtisadi münasibətlərin yenidən qurulması, qiymət siyasəti, vergi və kredit, pul və maliyyə sistemlərində aparılan dəyişikliklərin səmərəliliyindən asılı olacaqdır. 4.5. Azərbaycan Respublikası Bakı əmtəə birjasının vəziyyəti Hər bir müəssisədə olduğu kimi, əmtəə birjasının fəaliyyəti bir sıra obyektiv və subyektiv amillərdən asılıdır. Belə ki, birjanın özündən asılı olan daxili hadisə və proseslər onun maliyyə-iqtisadi vəziyyətinə bilavasitə təsir edirsə, xarici mühitdə gedən proseslərə o heç cür təsir edə bilməyərək, onların «şıltaqlıqlarına» məruz qalmağa məcbur olur. 1 Əmtəə birjasının fəaliyyətinə təsir göstərən xarici amillərin özlərini də belə bölmək olur: a) qismən idarə olunanlar (tələb, təklif, qiymətlər, rəqabət və s.) və idarəsi mümkün olmayan (siyasi vəziyyət, iqtisadi durum, vergi və gömrük sistemləri və s.); b) maliyyə-iqtisadi vəziyyətinə güclü, zəif və heç cür təsir etməyən amillər. Əmtəə və fyuçers birjalarının təsərrüfat-iqtisadi fəaliyyəti və maliyyə vəziyyətlərini təhlil edərək qiymətləndirmək üçün onlara konkret obyektiv və subyektiv amillərin təsir səviyyəsini təyin etmək gərəkdir. qtisadi təhlil prosesində onu da nəzərə almalıyıq ki, bir sıra göstəricilər birjanın fəaliyyətinə keyfiyyət baxımdan mənfi təsir etdiyi halda, kəmiyyət nöqteyi nəzərindən müsbət dəyişə bilər. Bununla əlaqədar həmin göstəricilərin dinamikasını düzgün qiymətləndirmək üçün onlar keyfiyyət və kəmiyyət parametrləri prizmasından baxılmalıdır. Bazar iqtisadiyyatı şəraitində hər bir müəssisənin olduğu kimi, birjaların da fəaliyyətini düzgün qiymətləndirməyin əhəmiyyəti artır. Çünki onlar təsərrüfat- iqtisadi müstəqilliklərini əldə etdikləri üçün tam təsərrüfat hesabı prinsiplərinə uyğun işləyir və bazar subyektləri ilə öz 1 Юлкямиздя эедян игтисади, сосиал вя сийаси просесляр тяяссцф ки, перспектив бахымындан дяриндян юйрянилиб лайигли гиймятляндирилмир. Башлыжасы ися, щакимиййят даиряляринин хошуна эялмяк цчцн мцяййян структурлар юлкянин мювжуд дурумуну мцяййян эюзял бойаларла бязясяляр дя, коррупсийада Азярбайжан Республикасы дцнйада биринжи йерлярдян бирини, ящалинин игтисади вязиййятиня эюря ися дцшмян щесаб етдийимиз Ермянистандан елядя габаьа эетмямишдир. Yüklə 1,39 Mb. Dostları ilə paylaş:
|