Microsoft Word Borchali-Folklor-ornekleri-dastanlar

 
 
55
İndi  sizə  hardan  xavar  verim,  Heydər  xannan.  Heydər  xan 
gördü ki, qoşun sərkərdəsi məğlub oluf, gerdə qalannar da qaçıf 
gəlif bir xeyli fikrə getdi. Öz-özünə dedi: – ölən ölüf, qalan qa-
lıf, mənə nə var, dədəm oğlu qardaşdarım ölmüyüf kü. Gəl indi 
İzzət xana ayrı kələk işdət. Bəlkə bu dəfə heç olmasa iş baş tuta. 
Bəli,  Heydər  xanın  şəhərində  ustad  bir  aşıx  var  idi.  Adına  da 
Hafiz əfəndi deyərdilər. Fikirrəşdi ki, şahların arasında möcüzə-
möcüzədi.  Gəl  bu  aşığı  İzzət  bəyin  üstünə  göndər.  Onsuz  da 
onun qarşısına çıxardası aşığı olmuyajax. Bu halda bəlkə qızı ələ 
keçirdə  bildi.  Belə  fikirləşdi  ki,  əyər  Hafiz  əfəndinin  qarşısına 
aşıx çıxarda bilməsə, onda Hafiz əfəndi şərtə görə Mələksumanı 
tələb eliyəcək. Belə də oldu. Səhərisi Hafiz əfəndi şəyirdərini də 
yanına çağırıf əhvalatı onnara danışdı. Dedi: 
- Sabahdan Hindistana  yola düşürük.  Əgər İzzət  bəyin  bizim 
qarşımıza  çıxardası  aşığı  olmasa,  onda  biz  Mələksumanı  onnan 
tələb eliyərik. Deyərik ki, bizim nəmərimiz Mələksuma xanımdı.  
Beləjə söydələşif yola tüşdülər. 
Sizə hardan deyək, İzzət bəydən. İzzət bəyə xəvər gətirdilər 
ki, Yəmən padşahı Hafiz əfəndi adında bir aşıx göndərif. Tələbi 
də  budu  ki,  ya  o  aşığın  qavağına  layıxlı  aşıx  çıxart,  onu  bağ-
latdır,  ya  da  Mələksuma  xanımı  öz  xoşuna  onun  yanına  qat 
mənim hüzuruma göndər. 
İzzət  bəy  vəziri,  vəkili  yanına  çağırıf  məsləhət,  məşvərət 
elədilər. Qərara gəldilər ki, şəhərə car çəkif aşıxları toplasınnar.  
Bir  neçə  sahat  keçənnən  sonra  iki,  üç  aşıq  tapıf  gətirdilər. 
Meydan  quruldu.  Əmbə  Hafiz  əfəndinin  qarşısında  bu  aşıxlar 
aciz qaldılar. 
Birdən İzzət bəyin yadına Cahangir tüşdü. Nəsə umudu ona 
gəldi.  Fikirrəşdi  ki,  demək  olmaz,  bəlkə  bu  işdə  də  sərişdəsi 
oldu.  Odu  ku  xəbər  göndərif  əvvəlcə  vəziri  çağırtdı.  Onu  da 
deyək ki, vəziri hamı Cahangirin Lələsi kimi tanıyırdı.  
Lələ  gəldi,  ədəfnən  təzim  elədi.  İzzət  bəy  niyyətini  ona 
çatdırdı. Lələ dedi: 

---

 
 
56
-  İzzət  bəy,  icazə  ver  gedim  Cahangirin  özünnən  soruşum. 
Əgər razılıx versə götürüf özümnən gətirrəm. 
Bir  azdan  vəzir  Cahangirnən  İzzət  şahın  hüzuruna  yetişdi. 
Bildirdi  ki  bəy  sağ  olsun,  hansı  üzünə  desək  Hafiz  əfəndiyə 
cavaf verəsi dilim var. 
Əlqərəz, bunu deyif Cahangir bəy sazını da götürüf bir baş 
məclisə  daxil  oldu.  Meydanın  ortasına  gəlif  Hafiz  əfəndiyi 
yarışa dəvət elədi. Bəli, məclis başdadı. 
Hafiz əfəndi dedi: 
- Oğul, əvvəlcə urusğat
1
 sənindi, ya mənim? 
Cahangir bəy cavab verdi: 
- Hafiz əfəndi, qərib kimsənəsən, özü də ağsaqqal ustadsan, 
söz sənindi. 
Bu məqamda Hafiz əfəndi götürdü görək nə dedi: 
Sən bir bəzirganın cavan oğlusan, 
Malı-mətahını satıb gedərsən. 
Öz-özünü salma mənim cəngimə, 
Axırında peşman olub gedərsən. 
 
Cahangir bəy: 
O doğrudu, mən bəzirgan oğluyam, 
Malı-mətahımı satıb gedərəm. 
Çoxdu mənim satın alma qullarım, 
Səni də onlara qatıb gedərəm. 
 
Hafiz əfəndi: 
İnanginən yeminimə, andıma, 
Qocalsam da, gümanım var kəndimə. 
Hafizsən, düşməynən feli-fəndimə, 
Kəndini kəməndə salıb gedərsən. 
 
 
                                                             
1
 urusğat – növbə, icazə 

---

 
 
57
Cahangir bəy: 
Qoca, andın qənim olsun canına, 
Şəyirdləri nə düzüfsən yanına. 
Ağ saqqalın batıraram qanına, 
Başın bədənnən atıb gedərsən. 
 
Hafiz əfəndi: 
Hafiz əfəndiyəm, gəl məni tanı, 
Çoxları qarşımda sındı, usandı. 
Ellər görür baş-bədəndən atanı, 
Bir cana borclusan, ölüb gedərsən. 
 
Cahangir bəy: 
Adım Cahangirdi, özüm şahzadə, 
Mən ümman, dəryayam, sənsən bir ada. 
Bir aşıq qoymaram cəmi dünyada, 
Cəmisin qol-qola çatıb gedərəm. 
Söz  tamama  yetişdi,  bu  dəfə  növbə  Cahangir  bəyə  çatdı. 
Götürdü görək nə dedi, nejə dedi: 
Ay usta, mən o səhranı gəzəndə, 
İrast gəldim əmbiyalar beşinə. 
İyirmi kəlmə gördüm bir varaq üstə, 
On firudin, beş Sulidin, beşi nə? 
Hafiz  əfəndi  gördü  ki,  giriləsi  kol  döylü.  Baş  qarışmaxdan 
ötrü dedi: 
- Oğul, sən hamısını birdən de, mən hamısına birdən cavaf 
verərəm. Götürdü Cahangir bəy: 
Usta, mən gəlirəm dağ ilə daşdan, 
Kimə səda gəlif səhər o başdan? 
Bəs sənin xəbərin varmı on beşdən, 
Beş mələkdi, beş kitabdı, beşi nə? 
Hafiz əfəndi genə möhlət istədi. Götürdü Cahangir bəy: 
Cahangir sanını endirdi ona, 
Geyinib keçindim bir ayrı dona. 

---

 
 
58
İftida kim idi gəldi cahana, 
Beşi pəncəlabdı, beşi nə? 
Hafiz  əfəndi  yenə  də  cavaf  verə  bilmədi.  Cahangir  Hafiz 
əfəndinin  də,  şəyirdlərinin  də  sazdarını  əllərindən  alıf  özdərini 
də üzü qara yola saldı. 
İzzət bəy Lələni də, Cahangir bəyi də yanına çağırıf dedi: 
- Siz mənim hər iki çətin vaxtımda qolumnan tutdunuz. İndi 
deyin görüm ürəyiniz nə istəsə yerinə yetirəjəm. Lələ İzzət bəyin 
bu sözünnən sonra üzünü Cahangirə tutuf dedi: 
- Oğlum, indi məqamdı, utanıf-çəkinmə, istəyini bildir. Ca-
hangir sazı sinəsinə basıf üz tutdu İzzət bəyə tərəf görək nə dedi: 
Bir adı Diləpruz, bir adı Pəri, 
Bir adı da onun var-Mələksuma. 
İzzət bəy bacısı, padşahın qızı, 
Versən mənə olar yar-Mələksuma. 
 
Elləri var İsvahanın dağında, 
Hindistanın baxçasında, bağında. 
Gəlsə bahar son zimistan çağında, 
Bülbülə yağıdı xar, Mələksuma. 
İzzət bəy fikrə getdi, işi başa düşdü. Dedi: 
-  Oğul,  mənnən  ötəri  hər  şey  aydındı.  Mənə  qalsa  mən  irazı. 
Ancax bizim atamızın da irazılığı lazımdı. Atam qojaldığınnan şah-
lığı mənə təhvil verib. İndi gedif onuynan da məsləhətləşək. İşi belə 
görəndə Cahangir bəy götürdü sözün möhürbəndini nejə tamamladı: 
Cahangir də qönçə gülün dərməsə, 
Cəllad gəlib bu boynumu vurmasa, 
Qardaşın razıdı, atan verməsə, 
Bir ayrı xəyalım var, Mələksuma. 
Cahangir  sözünü qurtarar-qurtarmaz Lələ İzzət bəyə üz tu-
tuf dedi: 
-  İzzət  bəy,  bu  oğlan  əslində  Misir  padşahı  Ədil  şahın  oğludu. 
Biz Ədil şahın razılığıynan nə müddətdi bəzirgan libasında gəlif burda 

---