Microsoft Word bvkm-xopks docx
Yüklə 2,67 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- TÜRK Y Ə CÜMHUR YY ƏT M ƏRK ƏZ BANKI.
300 valyutası rəsmi olaraq Yeni Türk Lirəsi adlandırılırdı (1 YTL = 1 000 000 TL). 1 yanvar 2009-cu ildən başlayaraq «yeni» sözü yığışdırılmışdır və yeni banknotlar dövriyəyə buraxıldı. Bu zaman 1 lirə dövriyədən çıxarıldı və yeni nominalı 200 lirə olan əskinas dövriyəyə buraxıldıə. Yeni Türk Lirəsi əskinasları 31 dekabr 2009- cu ilə qədər qüvvədədir, lakin Mərkəzi Bankın filialları tərəfindən 31 dekabr 2019-cu ilə qədər qəbul ediləcəkdir.
iyirmi ildə dünya iqtisadiyyatında meydana gələn dəyişikliklər, Mərkəzi Bank əməliyyatlarına əsaslı şəkildə təsir etmişdi. Xüsusilə maliyyə bazarlarının qloballaşması və inkişaf edən texnika bu bazarları 70-ci illərdən fərqli olaraq daha da genişləndirmişdi.Bu dəyişikliklər mərkəzi bankların başlıja vəzifələrinə də təsir etmişdir. Mərkəzi banklar əsas 2 əməliyyat aparırlar. Bunlardan biri pulun inkişafını təmin etmək, digəri isə maliyyə inkişafını qorumaqdır. Bazar sistemlərinə üstünlük verən tətbiq etmələrə paralel olaraq daha müstəqil mərkəzi banklara ehtiyaj var idi. Bank sisteminin dahada aktiv nəzarəti ön sıraya çıxınja, auditin mərkəzi banklar istisna olmaqla müstəqil orqanlar tərəfindən aparılması ön plana çıxmışdır. Avropa Mərkəzi Bankı qurulduqdan sonra bir çox ölkələrin mərkəzi banklarının funksiyaları azalmış və öz ölkələrinin pul siyasətlərini istiqamətləndirmə xüsusiyyətləri də dəyişmişdir. Mərkəzi bankların əsas funksiyası pul və kurs siyasətlərini tənzimləməkdir. 90-cı illərdə pul siyasətlərində müstəqillik əldə etmə istəyi artaraq, həmin andan da vasitəçilik müstəqilliyindən, məqsəddəki müstəqilliyə keçid hazırlanmışdır Mərkəzi bankların müstəqil pul siyasəti aparması qəbul edilən və tətbiq edilən əməliyyata çevrilmişdir. Bəzi ölkələrdə kurs siyasətinin tətbiqi mərkəzi bankların ixtiyarına verilmişdir. Məsələn: Avropa Mərkəzi Bankı. Çünki kurs bir qiymətdir və kurs rejimi ilə hökumətin tətbiq etdikləri siyasi nətijə yaradır. Bəzi ölkələrdə hökumət və Mərkəzi Bank bu mövzuda birlikdə qərar verirlər. Mərkəzi bankların digər vajib bir funksiyası da bank 301 sisteminin auditidir. Bu mövzuda yeni istiqamət auditin aparılmasının müstəqil bir orqana verilməsi, onunla əməkdaşlıq edilərək bank sistemində inkişafa nail olmaqdır. Ödəmə sistemləri isə bütün dünyada mərkəzi bankların funksiyalarına aiddir. Banknot buraxmaq, hökumətə bank xidmətləri göstərmə, statistik məlumatlar tamlama, tədqiqatlar aparma, beynəlxalq münasi- bətlərdə iştirak etmə, Mərkəzi Bankın funksiyalarına daxildir. Keçmişdə dövlət xərclərini maliyyələşdirmək, hökumətə məsləhət vermək kimi məqsədləri ön plana çıxaran mərkəzi bankların, 90-cı illərdə iki əsas məqsədi ortaya çıxmışdır. Bunlardan biri, pulun dayanıqlığını təmin etmək, digəri isə maliyyə möhkəmliyini qorumaqdır. Pul dayanıqlığı aşağı inflyasiyanı həyata keçirərək orta müddətdə sağlam inkişaf və aşağı səviyyəli işsizlik olan bir iqtisadiyyat yaratmaqdır. Bunun üçün isə mütləq qiymət davamlılığı təmin edilmişdir. Mərkəzi bankların 2-ci əsas məqsədi olan maliyyə möhkəmliyi, müasir dövrdə daha çox əhəmiyyət qazanmağa başlamışdır. Maliyyə möhkəmliyi, maliyyə bazarlarında bu bazarların orqanlarında və ödəmə sistemlərindəki davamlılığı əhatə edir. Bu üç sahədəki davamlılıq əsasən maliyyə sisteminin sağlam və dayanıqlı işləməsini təmin edir. Türkiyədə Mərkəzi Bankın qurulması jümhuriyyət dövrünə təsadüf edir. Osmanlılar dövründə bank və buna bənzər kredit təşkilatları az idi. Osmanlı Bankı Mərkəzi Bankın funksiyalarını yerinə yetirirdi. Banka Osmanlı imperiyası üçün banknot çıxarmaq və dövlətin xəzinə əməliyyatlarını aparmaq səlahiyyəti verilmişdir. Cümhuriyyətin qurulduğu ilk illərdə Osmanlı Bankının fəaliyyə- tinin uzadılması problemi ortaya çıxmışdır. Cümhuriyyətin idarəediciləri iqtisadi vəziyyətin yeni bank təsis etməyə imkan vermədiyi üçün, Osmanlı Bankının səlahiyyət müddəti 1935-ji ilə qədər uzadılmışdır. Yeni müqaviləyə hökumətin banknot ixrac edə biləjək dövlət bankı təsis etmək halında Osmanlı Bankının etiraz etmək haqqı olmayacağını bildirən bir qərar daxil edilmişdir. 1926-cı ildən etibarən Mərkəzi Bank təsis edilmə hazırlıqları
302 başlanılmış, 11.6.1930-cu ildə 1715 saylı Q.S.M.V. qanunu qəbul edilmişdir. 3.10.1931-ci ildə Mərkəzi Bank təsis edilmiş, 1.1.1932- ci ildən fəaliyyətə başlamışdır. Bank qurulduğu ildən etibarən 30 il müddətli banknot ixraj etmək səlahiyyətinə sahib idi. 1955-ci ildə edilən dəyişikliklə banknot ixraj etmə səlahiyyəti 1999-cu ilə qədər, 25.4.1994-cü ildə edilən 2-ci bir dəyişikliklə isə müddətsiz olaraq uzadılmışdır. 1715 saylı qanunda bankın əsas məqsədi "ölkənin iqtisadi inkişafına kömək etmək" olaraq müəyyən edilmişdir. Bu məqsədi həyata keçirmək üçün banka: • Reeskont nisbətini müəyyən etmək və pul bazarını tənzimləmək; • Xəzinə əməliyyatları aparmaq; • Hökumətlə birlikdə türk pulunun dəyərinin qorunması üçün tədbirlər görmək vəzifələri verilmişdir. Qüvvədə olduğu müddətdə 1715 saylı qanunda müxtəlif də- yişikliklər edilərək, günün tələblərinə uyğun olması təmin edilmiş- dir. Bu dəyişikliklər, daha çox xəzinəyə və K T-lərə kreditlər veril- məsinə müvafiq olaraq edilmişdir. Buna görə də bankın əsas işi, aktiv pul siyasəti aparmaqdan çox, dövlət sektorunun maliyyə kə- sirlərini örtmək olmuşdur. 1715 saylı qanun, 26.1.1970-ci ilə qədər, yəni 1211 saylı qanun qəbul edilənədək - 40 il qüvvədə qalmışdır. Mərkəzi Bank qanunu 26.1.1970-ci il 1211 saylı qanun ilə dəyişdirilmişdir. 1211 saylı Qanun ilə Mərkəzi Bank günün iqtisadi tələblərinə uyğun olaraq yenidən təşkilatlandırılmış, vəzifə və səlahiyyətlər yenidən müəyyənləşmişdir. 1211 saylı qanuna görə bankın əsas vəzifələri aşağıdakılardır: • Pul və kredit siyasətini inkişaf planlarına və illik proqramlara uyğun şəkildə aparmaq; • Hökumətlə birlikdə milli pulun daxili və xariji dəyərini qorumaq məqsədilə tədbirlər görmək; • Milli pulun həjmini və tədavülünü bu qanunauyğun Yüklə 2,67 Mb. Dostları ilə paylaş:
|