Microsoft Word cap 6 02 2012. doc
Yüklə 1,33 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Aydın Dadaşov
- Rejissorluğun üslub problemləri
Aydın Dadaşov 50 Səlimovanın tamaşasında pyesin ideyasının daha dəqiq təzahürü bəyənildi. Tamaşanın əvvəlində səhnəyə çıxan personajların “müharibə” kəlməsini əvvəl müdhiş bir xəbər, sonra isə adi söz kimi səsləndirməsi əcaibliyə öyrəşmənin mənzərə- si finalda isə səhnəyə çıxan hər bir personajın “Tək mən nə edə bilərdim?” cümləsini təkrarlaması ilə uğurlu bədii çərçivə qapanır. Və “Ədəbiyyat insanın qeyri – mükəm- məlliyinə qarşı yönələn bir aksiyadır” 43 deyən Bertold Brextin “Kuraj ana və uşaqları” pyesinin “Müharibə hər kəsin günahıdır” ideyası bu səhnə yozumunda parlaq bədii ifadəsini tapır. Beləliklə Bertold Brextin: “Həyatda adam- lar çox da hərəkət etmirlər, vəziyyət dəyişməyincə onlar dayanır və ya bir yerdə otururlar. Teatrda da, aktyorlar yerlərini həyatdakından tez yox, bəlkə də gec dəyişməli- dirlər. Səhnə yozumunun təzahürü ən əhəmiyyətsiz təsa- düflərdən belə təmizlənməli olduğundan burada hər şey xüsusi məntiqlə düşünülməlidir. Əks halda hərəkətlər hə- qiqi inflyasiyaya uğradığından, nə varsa əhəmiyyətini iti- rər” 44 tövsiyyələrini dəqiq yerinə yetirən Cənnət Səlimo- va bütün statik mizanları maneələri dəf etmək yolu ilə hə- yata keçirməklə tamaşanın obrazlı həllinə xidmət etdirə bildi. 6 yanvar 1976-ci ilin “Ədəbiyyat və incəsənət” qəze- tindəki “Brextin xəbərdarlıq təbili” məqaləsinin müəllifi, Brext dramaturgiyası ilə tanışlığının 1962-ci ildə Lenin- qradda baxdığı “Sıçuanlı xeyirxah adam” tamaşası ilə bağ- landığını xatırlayan (Puşkin adına teatrın bu məşhur tama- şasının quruluşçu rejissoru Cənnət Səlimovanın sənət 43 Бертольд Брехт. О литературе. М., 1988. с. 84. 44 Бертольд Брехт. Театр. М., 1965. с. 533. Rejissorluğun üslub problemləri 51 müəllimi Rafael Rafaeloviç Susloviç idi. A.D.) Sirusa: “Əgər “Kuraj ana və uşaqları” pyesində Katrin obrazı ol- masaydı tamaşaçı ümidsizlikdən, bədbinlikdən boğulardı. Katrin obrazı ilə yazıçı deyir ki, həmişə, ən ağır günlərdə belə kim isə özünü qurban verərək xəbərdarlıq təbilini səs- ləndirməlidir” 45 deyən Cənnət Səlimova ali məqsədi dəqiq tutduğunu təsdiqləyir. Tamaşanın finalında ölmüş qızının dəfninə lazım olan pulu ödəyib furqonunu irəliyə, yeni cəbhələrə doğru dartmaq əzmində olan ana tamaşanı bitirdikdən sonra səh- nəyə çıxan personajlar arasındakı Ketrinin davamlı olaraq təbili döyəcləməsi insanları ayıq – sayıq olmağa çağırması ilə Cənnət Səlimova ali məqsədi ideyaya son akkordlarda tabe etdirir. Ümumiyyətlə Cənnət Səlimovanın tamaşaları- nın sonunda aktyorların səhnəyə çıxmaları bədii həllini ali məqsədin, ideyanın təzahürü, bəzən hətta təntənəsi kontekstində tapır. *** Vsevold Emilyeviç Meyerxoldun tələbəsi olmuş Aleksey Arbuzovun “Üç hissəli dialoqlar” adlandırdığı “Mənim zavallı Maratım” pyesinin 1975–ci ildə Cənnət Səlimovanın səhnə yozumunda əsərin ən çətin məqamlarda belə əbədi dəyərlərin qorunması ilə bağlı mənəvi problemlərinə meydan verdi. Pyesin dövrün xronikal ardıcıllığını əks etdirən 1942 – ci ilin yazında blokada zamanı düşmən bombalarından dağılmış şaxtalı qışda qızınmaq üçün nəinki mebellərin, hətta divardakı çərçivəli fotoşəkillərin, Turgenevin əsərlərindən başqa bütün kitabxananın belə sobada yandırıldığı mənzildə, 45 Sirus. Brextin xəbərdarlıq təbili. 31-01-1976. Aydın Dadaşov 52 uşaq sadəliyi ilə ciddiliyi özündə birləşdirən on altı yaşlı Lidya Vasiliyevnanın - Likanın (İ.A.Perlova) həmyaşıdları; ağıllı, güclü, həyat eşqi coşub-daşan Marat Yevsteqneyevlə (V.Q.Paseçnı) ünsiyyəti maraqlı səhnə həllini tapırdı. Səhnədə üç tarixi mərhələnin hadisələri cəmisi bir otaqda cərəyan etsə də, quruluşçu rəssam Q.P.Belovun pəncərələrdən görünən Leninqrad mən- zərəsində evlərlə birgə şəhərin emblemi olan Niva çayın- dakı gəmini belə diqqət mərkəzinə gətirməsi epizodların qapalı məkan kontekstindən kənarda açılışına xidmət et- məklə ümumiləşdirməyə imkan yaradırdı. 31 oktyabr 1975–ci ilin “Baku” qəzetində Lyüdmila Krasovskayanın “Yollar, hansını ki, seçirlər” məqaləsin- dəki: “Aktyorlar Likanın ad günü səhnəsini maraqlı coş- qunluq, titrəkliklə oynadılar. qiymətli qatı süd bankasının üzərində sehrbazlıq, bir-birindən yarızarafat asılılığın arxasında ilkin hissiyyatın dərin, kövrək mövzusu açıq-ay- dın səslənir” 46 müşahidəsi Cənnət Səlimovanın peşəkar üslubu məhəbbətin yaranma prosesini belə üzə çıxarmaq imkanını səciyyələndirir. Artıq münasibətləri formalaşmış Lika ilə Maratın gəlib çıxan, soyuqdan donmuş, zəif, ira- dəsiz Leonidin qarşılaşdırılması əsərin strukturunun sona qədər aparılmasına şərait yaradır. Bu yeniyetmələrin daxili dünyasının formalaşması, illər boyu xatırlanması, yaşam tərzinin dəyərləndirilməsi, gələcəyin proqramlaşdırılması özünün səhnə həllini tapır. Düşmən təyyarələrinin daim bombaladığı evlərin damlarında növbə çəkən xəyalpərvər Maratla tədqiqatçı həkim olmağı arzulayıb indi sanitar kimi yaralılara xidmət edən Likanın, körpü tikmək istəyi ürəyində qalan yaralı 46 Л.А. Красовская. Дороги, которые выбирают. г. Баку. 31-10-1975. Yüklə 1,33 Mb. Dostları ilə paylaş:
|