Microsoft Word cap 6 02 2012. doc
Yüklə 1,33 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Aydın Dadaşov
- Rejissorluğun üslub problemləri
Aydın Dadaşov 26 caq səbr elə, Vanya dayı, səbr elə... Biz dincələcəyik... biz dincələcəyik! Biz dincələcəyik.” 19 fikirləri bu mükəmməl tamaşada da, həqiqəti göylərdə axtarmağa, ruhi yaşantını orada davam etməyə çağırmaqla ədalətli tanrının özü ilə bağlı əbədiyyətə keçid edir. 20 may 1969-cu ildə çıxan “Baku” qəzetindəki “İste- dadın etirafı” məqaləsində yağışdan, şimşəkdən tutmuş, cırcırama səsinə qədər detalları önə çəkməklə Bədaye teat- rının ənənəsini qoruyan tamaşada mühitin gerçəkliyinin aktyor oyunu hesabına yarandığını bildirən Solmaz Sədir- xanovanın: “Görünür ki, rejissor aktyorlardan ən əsası hə- yat uyğunluğu, saxtakarlıqdan, dəbdəbədən, ritorikadan qaçmağı əldə etmək istəyir. Deyəsən, bu cəhdlərin ən əyani nəticəsi aktyor L.Qruberin yaratdığı Astrov obrazın- da alınır. Doğrudan da, onun danışığında, jestlərində, da- xili aləmində süni gümrahlıq, qızışma, intonasiyasında, hərəkətində heç bir gündənçıxma yoxdur” 20 qənaətinə qar- şı tutarlı dəlillə çıxan paytaxt teatrşünası V.E.Frolovun münasibəti başqadır. 17 avqust 1969-cu ilin “Moskovskaya pravda” qəze- tindəki “Həyat həqiqəti sənəti” məqaləsində paytaxtın “Mossovet” teatrında keçirilən festivalda baxdığı “Vanya dayı” tamaşasının əsas personajının ifaçısında: “Adamov öz qəhrəmanını zərif lirik, təmiz, güman ki, daha çox xe- yirxah əyalət adamı kimi təsəvvür edir” 21 qüsurunu tutan V.Frolov əksəriyyəti zadəgan olan A.P. Çexov surətləri in- qilabdan sonra hakimiyyətə gələnlər (müəllifin əsərlərin- dəki muzdurlar) tərəfindən bir sinif kimi ləğv olunmaqla 19 А.П. Чехов. Сочинения. М., 1986. т. 12. с. 114-115. 20 С.T.Садырханова. Призвание таланта. г. Баку. 20-05-1969. 21 В.Е.Фролов. Искусство жизненной правды. г. Московская правда. 17-08-1969. Rejissorluğun üslub problemləri 27 əsərlərdə mənfi status qazanan sosrealizm dövründə elitar təfəkkürlü aktyor da tapmaq çətin məsələ idi. Halbuki di- gər tərəfdən də, özünün savadı ilə seçilən Konstantin Ada- mov, immiqrasiyada Mixail Çexov kimi aktyorla birgə ça- lışmış Akim Tamirovun da, doğmaca bacısı oğlu idi. 28 avqust 1969-cu ildə çıxan “Sovetskaya kultura” qəzetindəki “Aktyora inanılanda” məqaləsində Cənnət Sə- limovanın yozumundakı “Vanya dayı” barədə: “O ki, qal- dı Yelenanın “tamaşanın” ruhuna və “mərkəzi hadisəsinə” çevrilməsi, aktrisa gerçəkdən tərif qazansa da, bu açıq- aydın şişirtmədir. İdeya-fikir çalarlarının səslənməsinə sədaqətin pozulmasının, “Vanya dayı mövzusunun” qapa- dılmasının günahı onda deyil” 22 yazan E.Xodunovanın iradına etiraz etməyə dəyər. Belə ki, pyesdə mövqeyinin daşıyıcısına çevrildiyi müəllif mətnini də finaldakı mono- loqunda dilə gətirən Yelenanın tamaşanın ruhuna, mərkəzi hadisəsinə çevrilməsini yolverilməz hesab etmək olmaz. Bütövlükdə isə bu müəllifin əsərlərinin səhnə yozumunun çətinliyi K.S.Stanislavskinin: “Ümumiyyətlə, Çexovun pyeslərində oynamağa, təmsil etməyə səy edənlər yanılır- lar. Onun pyeslərində yaratmaq, yəni yaşamaq, mövcud olmaq lazımdır, qəlbin dərinliklərində gizlənmiş ruhun şah damarını tutub getmək lazımdır. Burada Çexovun müxtəlif və çox zaman qeyri-şüuru təsir üsulları çox qüvvətlidir. Yer var ki, o impersionist, başqa yerdə simvolistdir, lazım gələndə realistdir. Bəzən isə az qalır naturalist olsun” 23 fi- kirlərində də təsdiqlənir. 1899-cu ildə qoyduğu tamaşa üzərində işləyərkən Çexovla ünsiyyətdən sonra: “İstedadsız heç kəsə lazım ol- 22 Е.А.Ходунова. Когда верят актерам. г. Советская культура. 28-08-1969. 23 К.С.Станиславский. Моя жизнь в искусстве. М., 1962. s.262. Aydın Dadaşov 28 mayan haqsız olaraq şişirdilmiş, xanım Voynitskayanın hər oxuduğu elmi kitablar yazan, professor bütün Peter- burqun qibləgahına çevrilməklə kef çəkir. Ümumi məftun- luğa qapılaraq bir müddət ona hörmət bəsləyən Vanya da- yı da, onu böyük adam sayaraq, bu məşhur adamın şöhrə- tini qaldırmaq naminə onun malikanəsində sədaqətlə çalı- şır. Lakin sabun qovuğunu andıran Serebryakovun yüksək mövqeyə layiq olmadığı, Vanya dayı və Astrov kimi diri- baş və istedadlı adamların isə öz ömürlərini geniş, bərbad Rusiyanın ayı mağaralarını andıran künc-bucaqlarında çü- rütdükləri üzə çıxır. Ona görə də ürəyindən keçir ki, ömrü tənhalıqda, gözdən iraq yerlərdə zay olan əsl iş adamlarını, zəhmətkeşləri dövlət başına çağrılaraq istedadsız, lakin şöhrətli Serebryakovların tutduqları mövqeləri əldə etsin- lər” 24 yazan K.S.Stanislavski müəllifin demokratik ruhlu mövqeyini şərh edir. Pyeslərini yazıldığı kimi “sadə, bəsit” göstərməyi tövsiyə edən A.P. Çexova tabe olmaqla ilkin ədəbi mənbə- ni olduğu kimi səhnəyə gətirən “Vanya dayı” tamaşasında aktyorların lazımi əhval-ruhiyyəsini qorumaq naminə Cənnət Səlimovanın qrim otaqlarının qapısına: “Xahiş olunur narahat etməyin!” cümləsini yazıb yapışdırması teatrda indi də xatırlanır. *** Valentin İvanoviç Yejovun poetik adı dramaturji ha- disələrdə doğrulmayan “Bülbüllü gecə” pyesi əsasında Cənnət Səlimovanın 1970-ci ildə verdiyi quruluş faşizm üzərində qələbənin 25 illiyinə teatrın layiqli töhfəsi oldu. Sovet əsgərinin humanist dəyərlərə söykəndiyini, şərə qar- 24 К.С.Станиславский. Моя жизнь в искусстве. М., 1962. s.272. Yüklə 1,33 Mb. Dostları ilə paylaş:
|