Microsoft Word Chamenzemli hekayalar 1-cild+. doc
Yüklə 4,51 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- QİBLEYİ – ALƏMİN XALISI
334 QİBLEYİ – ALƏMİN XALISI Şəhərin ən məşhur xalı karxanaçısını vali yanına dəvət edib şahın əmrini bildirdi: – Qibleyi-aləmin dərbarı üçün bir xalı toxutduracaqsan,– dedi.–Bu xalının gərək şərqdə, gərəksə qərbdə əmsalı olmamalıdır. Karxanaçı «qibleyi-aləm» sözünü eşidər-eşitməz titrəməyə başladı. Bir neçə dəfə udqunub, əlini gözünün üstünə qoydu: – Gözüm üstə!–deyə dodaqlarını qımıldatdı. Sonra bir az özünə gəlib,–böyüklüyü necə olacaq?–deyə sordu. Vali yerdən bir kağız götürüb ona baxa-baxa: – Boyu 28, eni isə 14 arşın olacaq: qibleyi-aləmin salonunun içi boyda. Karxanaçı neçə illik təcrübəsində belə bir xalı toxutdurmamışdı. Məsələnin nə qədər qorxunc və məsul olduğunu duyaraq təkrar titrədi və eyni zamanda əlini gözünün üstünə qoymağı unutmadı. O biri gün işə başladı: on günlük məsafədəki meşəyə bir dəstə adam göndərilib, ən yüksək ağaclar seçilib kəsildi, atlar qoşuldu, ağacları şəhərə gətirdilər. Şəhərin adlı ustaları səfərbərliyə alındı. Bir tərəfdə dəzgah hazırlanır, o biri tərəfdə yun daranır, iplik, əriş-arğac əyrilir, nabatı boyalarla ip boyanırdı... Hana quruldu. Ustabaşı kənarda durub, muğamatla təlimat verir, qabarlı əllər ilmə düyürdü. – Bir! Birini keç, bir də! Baş cəllad əlində. Üç il hər səhər tezdən yarıac işçilər gəlib, mahnı tərzində söylənən təlimatı dinləyərək, axşama qədər ərişləri nalələndirirdilər... Xalı toxunub, başa gəldi. Valiyə xəbər göndərildi. Vali bir dəstə hökumət məmurları ilə orada hazır oldu. Karxanaçının sevincinin həddi yox idi. Əlləri döşündə təzim edərək valinin ətrafına fırlanırdı... 335 Ustabaşı qayçısını əlinə götürüb, dəzgahın üstünə çıxdı. Xalı yerə düşüb xarab olmasın deyə dəzgahın arxa tərəfinə bir sıra işçi düzdülər. Bunların vəzifəsi kəsilmiş xalını havada tutmaq idi. Ustabaşı kəsməyə başlarkən «bismillah» səsi havanı titrətdi. Ustabaşı kəsir, ancaq qorxusundan əlləri titrəyirdi– xalının əyri və kirs olmasından qorxurdu. Karxanaçı valiyə xoş gəlmək üçün arabir salavat çəkilməsini təklif edir, əlvan səslər uzun müddət emalatxananı doldururdu... Bir də bir gurultu eşidildi. Kəsilmiş xalı dəzgahdan qopub, işçilərin başına düşdü və hamısını qaplayıb yerə yıxdı. Xalının altından tutqun qışqırtılar eşidildi. Bir qışqırtı zarıltıya dönüb, inləməyə başladı. Lakin məmurlarla karxanaçının salavatı iniltiyə qələbə çaldı. Xalını dəzgahdan qurtarıb, kənara çəkdilər. Ustabaşı onu həyəcanla süzdü–bir yerində qüsuru yox idi, xas boyalar bir-birinə qarışaraq çıraq kimi yanırdı. Hər kəs əli döşündə iftixarla tamaşaya dalmışdı. Dərin sükutu inilti pozdu. Dəzgahın arxasından yerində ilan kimi qıvrılıb qalxan bir işçi nəzəri cəlb etdi. Sol qolunu yanına qısıb, göz yaşları axıdırdı. – Sus! Bu nə ədəbsizlikdir?–deyə karxanaçı ona yanaşdı. İşçi əhəmiyyət verməyərək etirazında davam etdi. Karxanaçı təkrar: – Qibleyi-aləmin mübarək xalısının üzərinə göz yaşı tökmə, atanı yandırarlar!–dedi. – Yandırsınlar! Bundan artıq daha nə yandıracaq–qolum sınıb, şikəst oldum. Külfətimi kim saxlayacaq? İşçinin rəftarı ustabaşını da oraya cəlb etdi. Onu zorla çəkib emalatxanadan çıxarmaq istədilər. Çığırıb söyüşlər yağdırdı. Bunlardan yaxasını kənara çəkib, xalının üzərinə sıçradı. Hər tərəfdən: – Qibleyi-aləmin xalısını napak eləmək olmaz! –deyə etirazlar və hədələr eşidildi. Bu dəfə məmurlar da ona hücum etmək istədi. İşçi cəld yüyürüb dəzgahın yanındakı bıçağı qapdı və məmurlar ona 336 çatana qədər xalını ortasından cırdı. 1934 337 APRELİN BİRİ Bunlara hər gün səhər saat on birdə bulvarda rast gələ bilərsiniz: qışda yel tutmayan, yayda günəş görməyən bir skamyaları var. Əsəd bəy ortada, Mirzə Zülqədər sağ tərəfdə, Ocaq Naşid də sol tərəfdə oturar. Bu adət pozulmaz. Yalnız bu deyil: bunların bir çox sabit adət və qaydaları da var. Məsələn, kimsə kimsənin keçmişi ilə maraqlanmaz, gündəlik məişət məsələləri mövzusundan bəhs olmaz, siyasətdən uzaq qaçılar. Bu olduqca yaxın və səmimi dostlar bir-birinin evinə getməz və biri digərinin ailə vəziyyətindən xəbərsizdir. Halbuki dostların özlərinə məxsus tarixçələri var. Əsəd bəy vaxtilə vilayət dəftərxanası tərcümanı olmuş; bir-iki məqalə ilə «Şərqi - Rus» qəzetində iştirak etmiş və bir zaman pyes yazmaq moda təşkil edəndə Əsəd bəy «Cəhalət qucağında» adlı bir dram belə yazmışdı. Lisaniyyat marağı dövrü Əsəd bəy islahatçı olaraq meydana atılmış və fars-ərəb kəlmələri yerinə türk sözlərinin işlənməsini təklif etmişdi; məsələn: «xoruz» əvəzinə «qızıl pipik quş»; «musiqi» əvəzinə «zır-zır»; «münəccim» əvəzinə «ulduza baxan» və qeyriləri. Mirzə Zülqədər gimnaziyada elmi-ilahi müəllimi olmuş bir adamdır. Ərəb və farscaya vaqifdir. Dindardır və bütün dünya fənlərinin qurandan iqtibas olunmasına qanedir. Elmin hansı bir sahəsindən bəhs açılsa, «onu bizdən götürüblər, bax, ayeyi- şərifə nə buyurur»–deyə bir ayə və ya hədis söylər. Mirzə Zülqədərin təsəvvürüncə quran xarüqədir: darvinizm, dəmiryol, dizel maşını, hətta qramofondan da orada məlumat verilmişdir. İntəhası, biz cəhalətdə qalmışıq da, istifadə etməmişik. Ocaq Naşid keçmişdə xalı taciri olub, «Məşədi Ocaqverdi və bəradəran» firması ilə məşhur idi. Nuru Paşa Bakıya gələndə bir mədhiyyə yazıb, «Hərbi medal» belə almışdı. Özünü böyük türkçü bildiyi üçün dünyanın ən böyük adamlarını da türk bilər. Şekspirin anası Ərdəbil çəngilərindən Qızyetər adlı birisi imiş ki, bir ingilis missionerinə qoşulub, Londona qaçmış; Yüklə 4,51 Kb. Dostları ilə paylaş:
|