Microsoft Word edebiyashar-30. 11. 16. doc
Yüklə 1,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
Ə B Ə D İ Y A Ş A R Ə D Ə B İ Y Y A T 39 yüksək səviyyədə ifadə olunur. Onun bədbinlikdən nik- binliyə doğru dəyişməsi barədə İ.İ.Meçnikov yazır: “...daxili evolyusiya keçib, dəhşətli bədbinlikdən həyatse- vər nikbinliyə qədər” dəyişib. (Moris Meterlink. Seçilmiş əsərləri. Bakı, “Şərq-Qərb” Nəşriyyat Evi, 2013, s.8) Moris Meterlinkin belə bir fikri “Müdrik ol, onda hər şeydən əvvəl xoşbəxt olmağı öyrənəcəksən” onun yaradıcılığının əsasını təşkil edir. Bəzən onun düşüncə tərzini Şərq təfəkkürünə yaxın hesab edirlər. Məsələn, onun “Xoşbəxtlik – arzulamamaqdır”, “İnam və həyatı olduğu kimi qəbul edib sakit yaşamaq ruhi rahatlıq gətirir” fikrini Şərq təfəkkürünə, Şərq düşüncə tərzinə uyğun hesab edirlər. (Moris Meterlink. Seçilmiş əsərləri. Bakı, “Şərq-Qərb” Nəşriyyat Evi, 2013, s.9) Moris Meterlink 1949-cu il may ayının 6-da (bəzi mənbələrdə may ayının 5-də) Fransada dünyasını dəyişir. “Arıların həyatı” romanı, “Göy quş”, “Çağırılmamış qo- naq”, “Korlar”, “Nişanlanma”, “Müqəddəs Antoninin mö- cüzəsi” pyesləri Moris Meterlinki Azərbaycan oxucusuna təqdim edə bilir. “Arıların həyatı” romanı yeddi hissədən ibarətdir. Birinci hissə “Arı pətəyinin önündə” adlanır. Yazıçı burada arıçılıq haqqında traktat, yaxud da vəsait yazmadığını bildirir. Ancaq bütün mədəni ölkələrdə belə vəsaitlərin olduğunu söyləyir. Eyni zamanda onun “Arıla- rın həyatı” əsərinin elmi monoqrafiya, ya da yeni müşahi- dələr, tədqiqatçılar toplusu olmadığını da deyir. Ancaq iyirmiillik arıçılıq haqqında apardığı müşahidələr əsasında özəl səciyyəli, məhdud maraq dairəsinə aid olan bir əsər yazdığını diqqətə çatdırır. Yazıçı yazır: “Gəlin həyatın B U L U D X A N X Ə L İ L O V 40 ehtişamını sirli – müəmmalı şeylərlə axtarmayaq. Ən adi şeylər ehtiramla doludur və biz hələ onlardan birini də düz-əməlli tədqiq etməmişik. Ona görə də mən yalnız faktlarla danışacağam. Onlar ya şəxsən mənim tərəfimdən yoxlanılmış, ya da apidologiyada tamamilə təsdiqləndiyi üçün yoxlamağa ehtiyacı olmayan faktlardır. Mənim işim ondan ibarətdir ki, faktları elmi, ancaq daha canlı formada təqdim edim, onları bir çox daha dərin və daha sərbəst düşüncələrlə əlaqələndirim və onlara dərslikdə, praktiki vəsaitdə, yaxud elmi monoqrafiyada olduğundan daha harmonik şəkil verim. Bu kitabı oxuyan adam arı təknəsini idarə etmək vərdişlərinə yiyələnməsə də, bu təknənin için- dəkilər barədə gerçək, maraqlı, intim və dərin bilgilər əldə edəcəklər. Ancaq əlbəttə, hələ öyrənilməli olan şeylərin yanında bu, heç nədir. ( Moris Meterlink. Seçilmiş əsərləri. Bakı, “Şərq-Qərb” Nəşriyyat Evi, 2013, s.13) Doğrudan da, bu dünyada öyrənilməli şeylər çoxdur. Elə arıçılıqla bağlı, onun təbiətinin gerçək dərinlikləri ilə bağlı öyrənilməli çox məsələlər var. Yazıçıya görə, arıların ətrini, ruhunu, ab-havasını, sirlərini hiss etmək üçün arı təknəsinin içərisinə nüfuz etmək lazımdır. Bir çox kitablarda olan çatışmazlıq odur ki, nəticələr, irəli sürülən müddəalar, fikirlər “qeyri- səhih lətifələr toplusundan başqa bir şey deyil”. Çoxları yanlış fikirlərə, qabaqcadan hasil olunmuş yanlış fikir- lərə istinad etməklə arıçılıqdan bəhs etmişlər. Ancaq ya- zıçı belə hesab edir ki, onun istinad nöqtələri, baxışları tamamilə fərqlidir. 21.12.2015 Ə B Ə D İ Y A Ş A R Ə D Ə B İ Y Y A T 41 Nobel mükafatçısı Moris Meterlink və “Arıların həyatı” əsəri – II yazı Arılar cəmiyyət halında yaşayır, öz qanunları ilə idarə olunur. Moris Meterlink arılarla məşğul olanlardan da bəhs edir. Məsələn, Aristotel, Katon, Varron, Plini, Kolumel- la, Paladias bu qəbildəndir. Moris Meterlink bu müəllif- lərin arılar barədə yazdıqlarını oxuyub öyrənir və geniş məlu- mat alır. Eyni zamanda arı yu- vasının birillik tarixçəsini izlə- yir. Ona görə də baharda ayılıb öz işinə başlayan ayrıca bir arı təknəsi üzərində müşahidə aparır. O, çox əhəmiy- yətli epizodları öz gözləri ilə görür və müşahidə edir. Məsələn, arının beçə verməsini, beçənin uçub getmə- sini, uçub gedən beçənin başqa bir yerdə məskunlaşma- sını, beçələrin doğulmasını, cavan məlikələrin nikah uçuşlarını, tənbəl arıların məhv edilməsini, arıların qış yuxusuna dalmasını və s. Moris Meterlink arı ilinin aprel ayından başlandı- ğını və ən uzağı sentyabr ayının sonuna qədər davam etdiyini qeyd edir və bunu arı ili kimi xarakterizə edir. B U L U D X A N X Ə L İ L O V 42 Moris Meterlink arı təknəsinin içərisində olan sa- kinləri də təqdim edir. Onların içərisində ana arını, min- lərcə işçi arını təqdim edir. İşçi arıların içərisində dişi arının (minlərlə) və erkək arının (bir neçə yüz) olduğunu söyləyir. Ana arı padşahlıq edir. O, könüllü surətdə uzaqlaşdıqdan sonra işçi arıların arasında gələcək məlikənin əri–erkək arı seçilir. Moris Meterlink arı təknəsinin açılmasında olan mənzərəni də xarakterizə edir. Bu zaman arının insanı çalmaması üçün görüləcək tədbirləri sadalayır. Qeyd edir ki, bir az tüstü püskürtməklə arının sancmasının qarşısını almaq olur. Tüstü püskürdərkən arı elə bilir ki, təknəyə heç kəs hücum etmir, bu, sadəcə olaraq təbii hadisədir, fəlakətdir və ona tabe olmaq lazımdır. Belə məqamda onları hissiyyatları aldatdığı üçün öz gələcəklərini xilas etmək naminə təknədəki materialları götürüb bal ehtiyatı toplamağa doğru tələsirlər. Moris Meterlinkə görə, arı qarışqadan da ictimai məxluqdur. Arı cəmiyyəti təşəkkül tapıb inkişaf etdikcə onun hər bir üzvünün fərdi həyat maraqları ümumi maraqlara qurban verilir. Ancaq naqisliklər var. Məsə- lən, yaşlı işçi arılar sürfələrin ətrafında dolaşıb onları yeməyə çalışır. Ana arı isə var gücüylə onu qorumağa çalışır. “Arıların həyatı” əsərinin ikinci hissəsi “Arı beçə- si” adlanır. Qeyd olunur ki, fevralın ilk günlərindən məlikə sürfə qoymağa başlayır. İşçilər bal toplamaq üçün güllüklərə, çiçəkliklərə, ağaclıqlara... üz tuturlar. Yüklə 1,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|