Microsoft Word edebiyashar-30. 11. 16. doc
Yüklə 1,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
Ə B Ə D İ Y A Ş A R Ə D Ə B İ Y Y A T 95 hər şeyi ağlın, ürəyin vəhdətindən keçirmək qabiliyyətin olsun. Yetər ki, “hə”, “bəli” prinsiplərindən uzaq olasan. Yetər ki, niyə?, nə üçün? nədən ötrü? suallarına cavab axtarasan. Yetər ki, mahiyyətin mahiyyətinə varasan, məzmunun məzmununa varasan, həqiqətin niyə həqiqət olduğunu idrak fəlsəfəsindən keçirəsən. Məhz bu cür idrak fəlsəfəsindən keçənlər içərisində şairlər xüsusi yer tutur. Dünya bina olandan nə qədər şairlər olub, indi də şeir yazanlar az deyil. Ancaq hər əsrin bir dahi şairi (bəzən bir neçəsi) dövrümüzə gəlib çıxıb. Onlar şair kimi zirvəni fəth ediblər. Həmin şairlər o kəslərdir ki, onlar bütün dövrlərdə oxucunu şeirlərinin fəlsəfəsinə enməyə məcbur ediblər. Onların şeirlərinin – yaradıcılı- ğının fəlsəfəsi olub. Həmin fəlsəfə onları əsrlər boyu yaşadıb və yaşadacaqdır. Kimlər yalnız sözü sözə qo- şub, qafiyəni qafiyəyə calayıb, eyni zamanda şeir texno- logiyasını tətbiq etməklə şeir yazıbsa, onlar ədəbiyyatda yaşamayıb, yaşadıqları dövrdən o yana keçməyib, unu- dulmuşlar, yaddan çıxmışlar cərgəsinə keçiblər. Belələ- rinin yaradıcılığının fəlsəfəsi olmamışdır. Nizami, Nəsi- mi, Y.İmrə, Füzuli, Xətayi, M.P.Vaqif, Vidadi və digər- ləri həm də ona görə oxunur və bütün dövrlərdə oxuna- caqdır ki, onların yaradıcılığının fəlsəfəsi var. Həmin fəlsəfə onları yaşadır və yaşatdıqca ucaldır. Ədəbiy- yatdakı vəziyyət tarix boyu belə olub və belə də olacaq- dır. Çağdaş ədəbiyyatımızda şeirlərin və şeir müəlliflə- rinin çoxluğu göz qabağındadır. Ancaq bu şeirlərin fəl- səfəsi, fəlsəfi ruhu çatmır. Fəlsəfi ruh o qədər canlı, diri və dinamik olmalıdır ki, oxucunu özünə məftun edə B U L U D X A N X Ə L İ L O V 96 bilsin. Eyni zamanda oxucunun ruhunu yaxşı mənada oğurlaya bilsin. Oxucunu öz qanadları arasına alıb apara bilsin. Oxucunu bayağılıqdan uzaqlaşdırsın və düşünməyə vadar etsin. Nizami, Füzuli ... kimi. Nə ilə? Yaradıcılı- ğının fəlsəfəsi ilə. Yaradıcılığın fəlsəfəsi güclü olanda dil də adilikdən çıxır, möcüzəyə dönür. Yenə də Niza- minin, Y.İmrənin, Nəsiminin... dili kimi. Bu gün nəinki Azərbaycan ədəbiyyatının, o cümlədən, dünya ədəbiy- yatının buna ehtiyacı var. Alim də, rəssam da, şair də, yazıçı da – yəni yara- dıcı insan hər şeyin fəlsəfi mahiyyətinə vardıqda düşün- cə, dərketmə, obyektin ifadəsi milli çərçivədən çıxır, dünyəviləşir. Beləliklə, hər bir şeyin fəlsəfəsi dünyəvi mahiyyət və məzmun kəsb etməklə dünyanın maraq dairəsinə çevrilir. Dünya insanlarının hər biri öz mara- ğını, istəyini, arzusunu orada tapır. Öz hissini, duyğusu- nu orada görə bilir. Ən güclü sənət əsərləri belə olduğundan ona dönə - dönə qayıdırlar: rəsm əsəridirsə, dönə - dönə baxırlar və doymurlar, şeirdirsə, dönə - dönə oxuyurlar və hər dəfə də yeni bir məqamla, anla qarşılaşırlar, mahnıdırsa, təkrar - təkrar dinləyirlər və hər dinlədikcə yeni bir duyğu və hisslə yanaşırlar. Güclü sənət əsərləri təkrarolunmaz yaradıcılıq olduğu kimi, insanları da təkrar - təkrar özünə bağlayan olur. Çünki bu sənət əsərlərinin müəllifləri puçur-puçur tər tökməklə yazırlar və yaradırlar. Onların yaradıcılığında fikir, düşüncə qaynaya - qaynaya, bişə - bişə hazırlanır, hazır olur və doğulur. Uşaq kimi doğulur və sevilir. Hər bir Ə B Ə D İ Y A Ş A R Ə D Ə B İ Y Y A T 97 kəs uşağı sevdiyi kimi, onun səsi qarşısında, qığıltısı qarşısında aciz olduğu kimi yüksək sənət əsərlərinin də möhtəşəmliyi qarşısında baş əyir. Təbiət və cəmiyyətdə mövcud olanlar bir-birini tamamlayır, vəhdət təşkil edirlər. Belə demək olarsa, bir-birinə xidmət edirlər. Təbiətin cəmiyyətə xidməti kifayət qədər təbii və əvəzsizdir. Ancaq cəmiyyət bu xidmət prosesində tarazlığı və vəhdəti bəzən pozur. Cəmiyyətdə təbiətə və cəmiyyətin özünə münasibətdə tarazlığı pozmaq istəməyənlər daha çox fikir, düşüncə sahibləri, yaradıcı insanlardır. Onlar cəmiyyətin özünə və təbiətə olan tarazlıq, vəhdət harmoniyasını görmə- dikdə daha həssas, daha qayğılı, daha duyğusal olurlar. Şairlər də, rəssamlar da, bəstəkarlar da, digər yaradıcı insanlar da belədir. Onlar duyduqlarını, hiss etdiklərini, bir sözlə, ürəklərini gizlədə bilmirlər. Onlarda görmə, müşahidəetmə, hissetmə, duyma, təhliletmə olduqca üstündür. Onlar məhz bu cəhətdən başqalarından, böyük əskəriyyətdən fərqlənirlər və fərqlidirlər. Hissləri, duyğuları ilə özlərini və ürəklərini yükləyirlər. Fikir, düşüncə, hissetmə, dərketmə, görmə və digər duyğusal keyfiyyətlər o qədər yüksəkdir ki, burada ürəyin istəyini açmaq böyük əksəriyyət üçün deyil, bir az poetik desək, zərgərlər, mizan tərəzisini çəkməyi bacaranlar üçündür. Gəlin şeirə fikir verək: Gedim bir az ağlayım, Elə - belə ... astaca. Ürəyimi gizlədim yastığımın altında. B U L U D X A N X Ə L İ L O V 98 Pəncərəni açaraq Kövrəlmiş ürəyimi Bəlkə həyətə atım?! Həyatın ağuşuna?! Yox, yaxşısı budur ki, Gedim bir az ağlayım, Elə - belə ... astaca. Ürək varsa, deməli, hər şey var. Ürək insan üçün nədirsə, yaradıcı insanın qələmi üçün də elədir. Ürəyi olmayan yaradıcı insan nədən yaza bilər, necə yaza bilər?! Ürəyi olan (döyünən ürəyi!) insan yaşadığı kimi, ürəyi olan (!) yaradıcı insan da yaşayır və yaradır. Ancaq ürəyin nə çəkdiyini görən hər kəs bilirmi?! Həyatın özü ürəyi nə qədər yüklədiyini bilirmi?! Dəryalar, ümmanlar, bağ-bağatlar, gecələr, gündüzlər, qaranlıqlar, işıqlar, günəş, ay, ulduzlar ürəyin nə çəkdiyini bilirmi?! Bu çar- pışan ürək təkcə insanları silkələmir, oyatmır, ayıltmır, həm də təbiətlə əlləşir, onun qulağına hayqırır. Ürək təbiətlə, cəmiyyətin pozulmuş harmoniyasına ağlayır. Ürək təkcə özünün yüklənmiş, gərilmiş, yorulmuş halına deyil, təbiətin və cəmiyyətin pozulmuş harmoniyasına acıyır. Ürəyin gücü ona çatır ki, o, heç olmasa, ağılla vəhdətdə olsun. Və belə də olur. Fikir verin: Kimsə duyuq düşməsin Kədərimdən, qəmimdən, Durub yol alım bağa Astaca ağlamağa... Yüklə 1,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|