Microsoft Word edebiyashar-30. 11. 16. doc
Yüklə 1,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
Ə B Ə D İ Y A Ş A R Ə D Ə B İ Y Y A T 91 “O, dodaqlarını qadının dirsəyinə toxundurub deyir: – Kirvə... – Nədir, kirvə? – Bilirsiniz nə baş verib: bir adamın ürəyi əldən gedib, o da ağlına deyib: “Əlvida”. – Necə yəni ürək əldən gedib? – Bu, Sədi yaradıcılığındandır, kirvə. Belə bir fars şairi olub. – Bilirəm. Ancaq “ürək əldən getdi” nə olan şeydir? – Bu, o deməkdir ki, həmin adam vurulub. Bax mən sizə vurulan kimi”. (İvan Bunin. Seçilmiş əsərləri. Bakı: “Şərq-Qərb”, Nəşriyyat Evi, 2013, s.127-128). İvan Buninin yaradıcılığında dini, tarixi, psixoloji məsələlər üstünlük təşkil edir. Onun yaradıcılığında lirizm, realizm və romantizm bir-birini tamamlayır. O mənada bir-birini tamamlayır ki, onların hər birini İvan Bunin yaradıcılığında müşahidə etmək olur. İvan Buninin “Kənd”, “Qurudərə”, “San-Fransis- kolu cənab” povestləri bədii baxımdan güclüdür. Mə- sələn, “Kənd” povesti rus həyatını, mənəviyyatını, özünəməxsusluğunu əks etdirmək baxımından xüsusilə qeyd olunmalıdır. Bu baxımdan povestdə xarakterik bə- dii detallar kifayət qədərdir. Onlardan bəzilərinə diqqət yetirək: “Ayaqlar, çarxlar və heyvan dırnaqları altında tapdanmış, zir-zibilə batmış, hər yerinə təzək yayılmış tozlu örüş boşalırdı – yarmarkanın camaatı dağılışırdı. Lakin Tixon İlyiç satılmamış atları, elə bil, kiminsə acığına istidə, tozun içində saxlamışdı, arabanın içində B U L U D X A N X Ə L İ L O V 92 oturub, yerindən tərpənmirdi ki, tərpənmirdi”. (İvan Bunin. Seçilmiş əsərləri. Bakı: “Şərq-Qərb” Nəşriyyat Evi, 2013, s.297) Yaxud: “Soba qızdığı üçün otaq isti və rahat idi, ayna bir qədər aydınlaşdı, lakin pəncərədən bayırda heç bir şey görünmürdü: şüşələr buxardan donuq rəng almışdı – deməli, həyətdə hava soyumuşdu. Ac donuzların zəhlətökən xortultusu aydın eşidilirdi. Birdən bu xortultu yekdil və güclü nəriltiyə çevrildi: deyəsən, donuzlar içi horra ilə dolu ağır ləyəni onlara tərəf çəkən aşpaz qadınla Oskanın səslərini eşitmişdi- lər”. (İvan Bunin. Seçilmiş əsərləri. Bakı: “Şərq-Qərb”, Nəşriyyat Evi, 2013, s.336). Başqa bir bədii detal: “Kü- lək getdikcə şiddətlənir, yamyaşıl ağaclardan su zərrə- ləri sıçrayırdı; bağdan o tərəfdə, haradasa aşağılarda göy guruldayırdı, solğun mavi şəfəqlər xiyabana işıq saçırdı, hər tərəfdə bülbüllər oxuyurdu”. (İvan Bunin. Seçilmiş əsərləri. Bakı: “Şərq-Qərb”, Nəşriyyat Evi, 2013, s.386) Beləliklə, İvan Buninin “Kənd” povestində kənd həyatı dolğun bir şəkildə əks olunur. İvan Bunin əslən azərbaycanlı fransız yazıçısı Ümmülbanu ilə Parisdə tanış olur və bu tanışlıq sonradan dostluq münasibətinə çevrilir. İvan Buninin Ümmülbanuya ünvanlanmış 33 məktubu olmuşdur. Bu məktubları Ümmülbanu 1987-ci ildə Sovet Mədəniyyət Fondunun Azərbaycan şöbəsinə hədiyyə etmişdir. 15.02.2016 Ə B Ə D İ Y A Ş A R Ə D Ə B İ Y Y A T 93 Sükutu pozan poeziya – I yazı Gördüyümüz və gör- mədiyimiz, bildiyimiz və bilmədiyimiz, duyduğumuz və duymadığımız hər bir şeyin fəlsəfəsi var. Fəlsə- fəsi olmayan heç nə yox- dur. Var olan hər bir şey fəlsəfi mahiyyətinə görə vardır. Hətta yox olan hər bir şey də fəlsəfi mahiyyətinə görə yoxdur. Dünyada var olan və yox olan hər bir şey fəlsəfədir. Fəlsəfədən kənarda həyat yoxdur. Fəlsəfədən kənarda təbiət və cəmiyyət yoxdur. Hətta fəlsəfənin öy- rəndiyi qanunlardan kənarda olanlar da fəlsəfədir. Tə- biətin və cəmiyyətin qanunlarına sığmayan insanlar da fəlsəfədir. İstənilən bir obyekti, predmeti yaxşı anlamaq, duymaq və dərk etmək üçün onun fəlsəfəsinə varmaq lazımdır. Nəyinsə fəlsəfi mahiyyətinə varırıqsa, fəlsəfə- nin tələbləri səviyyəsində öyrəniriksə, onu hərtərəfli və dərindən öyrənə bilirik. Fəlsəfi baxımdan öyrənilənlər biliyə çevrilir, beyinə həkk olunmuş əbədi biliyə, silin- məz və unudulmaz biliyə. Öyrəndiklərimizin hansını tez unuduruqsa, deməli, o, fəlsəfi baxımdan öyrənmədiklə- rimizdir. Dünyanın bütün kəşfləri də, yenilikləri də o zaman yaranıb ki, mahiyyətə, məzmuna fəlsəfi baxım- dan yanaşılıb, fəlsəfi idrak hər şeyi üstələyib. İstedad B U L U D X A N X Ə L İ L O V 94 sahibləri, dahilər də idrak fəlsəfəsinin yüksək anında və məqamında istedadlı, dahi kimi özlərini təsdiq ediblər. İdrak fəlsəfəsi güclü olmayan istedad və dahi yoxdur. Elmin müxtəlif sahələrində tanıdığımız istedad və dahilər belə olubdur, gələcəkdə də belə olacaqdır. Bütün peşə və sənət sahəsində olan istedadlar, dahilər, hər şeydən əvvəl, məşğul olduqları işin peşəkarlarıdır. Onlar məşğul olduqları peşənin, sənətin fəlsəfəsini öyrənirlər. Onlar məşğul olduqları peşə və sənətdəki səbəbləri, nə- ticələri soyuqqanlıqla qəbul etmirlər. Səbəbdə də, nəti- cədə də niyə?, nə üçün?, nədən ötür? suallarına cavab axtarırlar. Bu cavabı tapmamış rahat olmurlar. Bu ca- vabı tapmaqla peşəkar olduqlarını təsdiq edirlər. Görün indiyə qədər nə qədər həkim, müəllim, mühəndis, alim, bəstəkar və digər sənət sahələrinin nümayəndələri olub. Ancaq onların içərisində görkəmli olanların, peşəkarla- rın, istedadların, dahilərin adları və əməlləri qalıb. Adi- lər, sadəcə olaraq peşəsi ilə məşğul olanlar adi və sadə olaraq da qalıblar, sonralar da unudulublar. Adi və sadə olanlar mahiyyətə varmadan qəbul edilənləri qəbul edib- lər, qəbul etdilməyənləri qəbul etməyiblər. Qəbul olu- nanların və qəbul olunmayanların hansı səbəbdən qəbul olunub-olunmadığını fikirləşməyiblər. Bax fəlsəfə bura- dan başlayıb, fikirləşənlərin imkanlarını, yaradıcı imkanlarını genişləndirib. Əslində yaradıcılıq da bura- dan başlayıb. Yaradıcılıq düşünmək və düşündürmək qabiliyyətinin imkanıdır. Bu imkan hər kəsə qismət ol- mur. Bu imkan hər kəsin girdiyi meydan deyil. Yetər ki, içində daxili güc, təpər, tükənməz enerji olsun. Yetər ki, Yüklə 1,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|