Microsoft Word edebiyashar-30. 11. 16. doc
Yüklə 1,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
B U L U D X A N X Ə L İ L O V 126 də – 2009-cu ildə onunla vida mərasimi ADPU-da təşkil olunanda bilmişəm ki, Qılman İlkin bizim universiteti- mizi (o vaxtkı İnstitutu) bitirib və bir müddət burada dərs də deyibdir. Daha sonra onun 100 illik yubileyi ke- çiriləndə oğlu Ayaz Musayevdən öyrəndim ki, o, hər gün eyni vaxtda universitetimizin qabağından keçib in- diki Səbail rayon İcra hakimiyyətinin yaxınlığında olan ağsaqqallar, veteranlar şurasına gedirmiş. Orada tay- tuşları, tanıdıqları adamlarla həmsöhbət olurmuş... Qılman İlkinin bizim universitetin və fakültənin məzunu olduğunu biləndə onun həyatı, fəaliyyəti ilə da- ha da geniş maraqlanmalı oldum. Verdiyi müsahibələr- dən öyrəndim ki, Qılman İlkin hələ tələbəlik illərində acı repressiyanı dadmışdır. O vaxt ona dərs deyən müəl- limlərin repressiya olunduğu bir vaxtda o da bu repressi- yadan yan keçməmişdir. O vaxt İnstitutun hər küncün- də, hər bucağında təhlükəsizlik orqanlarının fəaliyyəti hiss olunurmuş. Hətta milləti erməni olan Budaq Budaq- yan adlı bir partkom İnstitutda oxuyan və işləyənlərin hər addımını izləyirmiş. Qılman müəllim müsahiblərinin birində deyirdi: “Bir erməni partkom vardı – Budaq Budaqyan – o, hər addımımızı izləyirdi. Hətta belə bir şüar da yazıb divara yapışdırmışdı: “Sən yoldaşını ifşa et!” Bu “ifşa et!” şüa- rının birinci qurbanı mən oldum. Tələbə yoldaşlarımdan biri – M.Nəsirli (Allah rəhmət eləsin!) mənim hərbi hazırlıq dərsində leksiyanı ərəb əlifbası ilə yazdığımı görüb bunu Budaqyana çatdırdı. Təcili məni “ora” ça- ğırdılar və dedilər: “Get, sənin məsələni həll edəcəyik!”. Ə B Ə D İ Y A Ş A R Ə D Ə B İ Y Y A T 127 Ağlaya-ağlaya çıxdım bayıra. Cavan bir müəllimimiz vardı – Ağamməd Abdullayev, gəlib dərdimi ona danış- dım. O, mənə kömək etməsəydi, ən azı institutdan qovu- lacaqdım”. Yeri gəlmişkən Allah hər ikisinə – Ağam- məd Abdullayevə də, Qılman İlkinə də rəhmət eləsin. Mən həmişə belə eşitmişəm ki, Ağamməd Abdullayev çox xeyirxah bir ziyalı olub. Onun xeyirxahlığından Qılman müəllim də dadıbdır. Yaxşılıq heç zaman itmir, onun yaxşılığını Qılman müəllim itirməyib, unutmayıbdır. Qılman İlkini ADPU ilə (keçmiş APİ ilə) bağ- layan məqamlardan biri də onun burda ali təhsilini başa vurandan sonra aspirant kimi saxlanılmasıdır. O, aspi- ranturada saxlanıldıqdan sonra təhlükəsizlik orqanla- rının nümayəndələri onu tez-tez narahat etmişdir. Müx- təlif suallarla onu narahat etmiş, bəhanələr axtarmışlar. Qılman müəllim bu barədə deyirdi: “KQB isə bizi (yəni aspiranturada saxlanılanları – B.X.) tez-tez narahat edir- di. Məni bir neçə dəfə “ora” çağırdılar. Müşfiq tutulma- mışdan əvvəl onun uşaq şeirləri haqqında məruzə etmiş- dim. Bir də soruşurdular ki, niyə sizi aspiranturada saxlayıblar? Niyə Əli Nazim sizə zəmanət verib? Nəha- yət, bir səbəb tapa bilməyib əl çəkdilər”. Qılman İlkinin aspirantlıq dövründəki fəaliyyəti də o dövrün təhlükə- sizlik orqanı tərəfindən izlənilmişdir. Bəlkə də o vaxtın bir günü on ilə bərabər günlər olubdur. Özü də ağrılı, acılı günlər olubdur. Bir tərəfdən istedadlı, qabiliyyətli, təhsilli adamlara ehtiyac olub. Digər tərəfdən istedadlı, qabiliyyətli, təhsilli adamlar repressiya edilibdir. B U L U D X A N X Ə L İ L O V 128 Qılman İlkinin APİ-dəki (indiki ADPU-dakı) aspi- rant yoldaşları və dərs dediyi tələbələr barədə söylədik- ləri də maraqlıdır: “Üç nəfəri – məni (Qılman İlkin özünü nəzərdə tutur – B.X.), Mirzağa Quluzadəni və Məhərrəm Əlizadəni aspirant kimi kafedrada saxladılar. Biz III-IV kurslara dərs deməliydik. Təsəvvür edin, gecə-gündüz oxuyurdum, rus ədəbiyyatından mühazirə- yə hazırlaşırdım. Mənim tələbələrim kimlər idi? Böyük- ağa Qasımzadə, Əziz Mirəhmədov, İsmayıl Şıxlı, Tələt Əyyubov, Zeynal Cabbarzadə. 21-22 yaşım vardı və tə- ləbələrdən seçilmirdim. Bir dəfə, hətta süpürkəçi məni tələbələrlə dəyişik salıb içəri buraxmırdı. Yaxşı ki, Bö- yükağa Qasımzadə onu başa saldı ki, mən müəlliməm”. Göründüyü kimi, bu hadisələr Qılman İlkinin gənclik yaddaşına elə həkk olunmuşdur ki, onu heç cür unuda bilməmişdir. Əslində bunu unutmaq da mümkün deyil- dir. Ən azı ona görə ki, bu, Qılman müəllimin həyatının bir parçasıdır. Qılman İlkinin yaddaşında ADPU (keçmiş APİ) ilə bağlı olan sonralar xatırladığı, yada saldığı bir mə- qam da onun M.Müşfiqin dərs dediyi məktəbə praktika- ya getməsi ilə bağlıdır. Yenə də Qılman müəllimin xatirələrinə müraciət etməli oluruq. O yazırdı: “Müşfi- qin çılğınlığı, emosionallığı barədə çox yazıblar. Ürəyi təmiz olduğundan bəzən dilini dinc saxlaya bilmirdi. Bir dəfə APİ-də (indiki ADPU-da – B.X.) oxuyanda, onun dərs dediyi məktəbə (M.Müşfiqin dərs dediyi məktəbə – B.X.) praktikaya getmişdik. Dərs zamanı küləyin təsirilə pəncərə açıldı. Müşfiq şagirdlərindən birinə dedi: “Get Ə B Ə D İ Y A Ş A R Ə D Ə B İ Y Y A T 129 bağla pəncərəni. Sovet hökumətinin düzəltdiyi pəncərə bundan artıq olmaz ki...” Əlbəttə Qılman İlkinin bu de- dikləri bir daha təsdiq edir ki, M.Müşfiqin repressiyası heç də təsadüfi olmamışdır. Qılman İlkin APİ-də (indiki ADPU-da) tələbə və müəllim kimi fəaliyyət göstərəndə ədəbi prosesə daxil olmuş, ədəbi dərnəklərin fəal üzvü olmuşdur. O illərdə Qılman müəllim görkəmli şəxsiyyətlərlə tanış olmuş, onlarla ünsiyyətə girmişdir. Bu mənada o, M.Müşfiqi həm də belə xatırlayır: “Bir dəfə Müşfiq hansı ədəbi məclisdəsə “Küləklər” şeirini oxudu. Hamı əl çaldı. Za- la enərkən Cavid Əfəndi (Hüseyn Cavid – B.X.) onu yanına çağırdı, qulağına nəsə pıçıldadı. Deyirlər ki, Cavid Müşfiqə: “Sən “Küləklər”i elə oxudun ki, sanki məni də küləklər apardı” deyib. 37-ci ili də Azərbaycan ziyalılarının başı üstündə əsən amansız küləklərə bənzətmək olar”. Qılman İlkin M.Müşfiqin yaxın dostlarından biri olan Almas İldırımı da həmin ədəbiyyat dərnəklərində görmüşdü. Təəssüflə qeyd edirdi ki, Almas Yıldırım məlum səbələrə görə Azərbaycanı tez tərk etdi. Onun rəhbərlik etdiyi dərnəyə sonralar Seyid Hüseyn rəhbər- lik edir. Qılman müəllimin xatirələrindən oxuyuruq: “Mən o illərin ədəbi mühitində sözün əsil mənasında parlaq şəxsiyyətlərlə üz-üzə gəlmişəm, onlarla adicə ün- siyyətdə olmağı belə indi böyük qürur hissilə xatırlayı- ram. 29-cu ildə Əzizbəyov adına kitabxanaya – ədəbiy- yat dərnəyinə gedirdim, dərnəyin rəhbəri Almas İldırım idi. Sonra onu Seyid Hüseyn əvəz etdi”. Yüklə 1,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|