Microsoft Word edebiyashar-30. 11. 16. doc
Yüklə 1,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Gecə günün qaranlığında hamını buraxıb gedirsən
B U L U D X A N X Ə L İ L O V 116 Vaxtilə Dostoyevski belə bir fikir söyləmişdi: “Dünyanı gözəllik xilas edəcək”. Bu barədə ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatçısı Aleksandr İsayeviç Soljenitsin 1975-ci ildə Nobel mükafatı alarkən geniş bir nitq söyləmişdi. Həmin nitqin bəzi məqamlarını qeyd etmək yerinə düşər: “Bədii əsər isə öz sınağını özündəcə daşıyır: süni, qondarma konsepsiyalar obrazlarla sınaqdan keçə bilmir: həm birincilər, həm də ikincilər dağılıb gedir, çəkimsiz, solğun görkəm alır, heç kəsi inandıra bilmir. Həqiqəti canına hopdurmuş və onu kəskin canlı şəkildə təqdim edən əsərlər isə bizi amiranə tərzdə öz təsirləri altına salır, özlərinə cəzb edirlər – və heç kəs, heç vaxt, hətta əsrlər keçəndən sonra da onları təkzib etmək fikrinə düşmür”. Məhz bu mənada “Sevgi və nifrət” şeirində həqiqət o qədər cəzbedicidir ki, indi də, gələcəkdə də, əsrlər keçəndən sonra da heç kəs onları təkzib etmək fikrində olmayacaq və bu heç mümkün də deyildir. Sevgi və nifrət insan olan hər bir kəsdə var və onun obrazı, modeli “Sevgi və nifrət” şeirində öz əksini tapır. Sadəcə olaraq öz əksini tapmır, təkzibolunmaz bir model, formul alır. “Sevgi və nifrət” şeirindəki təkzibolunmaz model və formul bunlardır: Sevgini tanı, nifrətə ürək vermə. Sevgi, dostunu tanı. Nifrətə ürək vermə!.. Ə B Ə D İ Y A Ş A R Ə D Ə B İ Y Y A T 117 Yaxud: Sevgi olan yerdə qürura inanarlar?! Ağlın olsun, ay sevgi, Qürura inanarlar? O bir səddir arada, Bərk vur, tökülsün daşlar!.. Yaxud: Sevgi xoşbəxtdən xoşbəxtdir Bil ki, sevgi hər zaman Xoşbəxtdən də xoşbəxtdir, Sənsə ondan hürkürsən Ondan qorxan bədbəxtdir. Yaxud: Sevgi də tükənə bilər. İstəyirsən bu sevgi Tükənib, heç bitməsin? Günəş batsın, yerini, Heç vaxt Aya verməsin? Bu heç mümkün də deyil – Gün doğub – batmalıdır. Qaranlıq gecədə də Arzu boy atmalıdır... Yaxud: Sevgi səni, məni, onu, bizi, sizi, onları yaradandır. Nifrətə dost deyirsən... – B U L U D X A N X Ə L İ L O V 118 Sevgi, görəsən niyə?! Ürəyim sənin deyil, Kinlisən buna görə? Mən səni tanıyalı Məni başdan almısan... Hərdən inanıram ki, Məni sən yaratmısan... Sevginin nifrətə keçməməsi və ümumiyyətlə, nifrətin olmaması üçün gözəllik, həqiqət, xeyir əzilməməli, onlar vəhdət təşkil edərək yaşamalıdır. Elə buradaca yenə də Aleksandr İsayeviç Soljenitsin Nobel mükafatı alarkən söylədiyi nitqdən bəzi məqamları qeyd etmək istərdik: “Ola bilər ki, həqiqət, xeyir və gözəllik üçlüyünün bu qədimi vəhdəti materialist gəncliyimizdə düşündüyümüz kimi, sadəcə, təmtəraqlı formul deyil? Əgər bu üç ağacın başları, tədqiqatçıların dedikləri kimi, birləşirsə, lakin bu zaman Həqiqət və Xeyirin yetərincə açıq, yetərincə aşkar duyulan pöhrələri basılıb əzilmiş- dirsə, kəsilmişdirsə, irəli buraxılmırsa – onda da bilməz- mi ki, Gözəlliyin ecazkar, öncədən necə olacaqları bilinməyən, gözlənilməz pöhrələri özlərinə yol tapa bil- sin, elə həmin yerdəcə üzə çıxsın və onların hər üçünün işini görmüş olsun? Belə olan halda Dostoyevskinin “Gözəllik dünya- nı xilas edəcək” deyimi təsadüfən yox, peyğəm- bərcəsinə söylənilmiş olunur ki? O axı çox şeyi görə bilirdi, hər şey ona heyrətamiz dərəcədə əyan olurdu”. Ə B Ə D İ Y A Ş A R Ə D Ə B İ Y Y A T 119 Deməli, incəsənət, ədəbiyyat, doğrudan da, müasir dünyaya kömək edə bilər? Deməli, Həqiqət, Xeyir və Gözəllik vəhdətdə olmaqla pöhrə verə bilər, gələcəyə doğru özlərinə yol tapa bilər. Təklikdə bunların heç biri digərinin işini görə bilməz. Təklikdə bunların biri digə- rini, yaxud digərlərini irəli apara bilməz. Bundan başqa, incəsənət, ədəbiyyat, məhz ədəbiyyat gözəllikdir. O, dünyanı xilas edə bilər. Və ədəbiyyat – Gözəllik Həqi- qət və Xeyirlə vəhdətdə olmaqla müasir dünyamıza kö- mək edə bilər. Bir ideoloji silah kimi Həqiqət, Xeyir və Gözəlliyin vəhdəti irəliyə buraxılmalıdır. Bu mənada “Gecə qüsura baxma” şeirində Həqiqət, Xeyir, Gözəllik Gecə obrazında fəlsəfi izahını tapır. Gecə obrazı vasitəsilə Gecə Həqiqət, Xeyir və Gözəlliklə oppozisiya yaradır. Gecənin poetik düsturu belə ifadə olunur: gecə sən mənə dost deyilsən, gecə məkrlə yatan arzuları ayıldırsan, gecə günün qaranlığında hamını buraxıb gedirsən və s. Gecə sən mənə dost deyilsən: Sən mənə dost deyilsən, Gecə, incimə küsmə, Yalnız dostlar söyləyər, Sözün düzünü üzə. Gecə məkrlə yatan arzuları ayıldırsan: Gecə, bir mənə söylə, Axı, nəyə lazımsan, B U L U D X A N X Ə L İ L O V 120 Xatirələrdə uyan, Hissləri oyadırsan, Məkrlə ayıldırsan Yatan arzularımı?... Gecə günün qaranlığında hamını buraxıb gedirsən: Gecə, sən də hamı tək, Məni tərk edəcəksən... Günün qaranlığında, Buraxıb gedəcəksən. Şeirdə oxucu özü üçün nəyisə tapırsa, ya da özünü görürsə, yaxud da təsəlli yeri kimi ona sığınırsa, onda, deməli, nəsə var. Deməli, şeir var, poeziya var. Onun hikməti var. Onun təmiz niyyəti var. Bu mənada “Səni tərk edəcəyəm”, “Ana, nə olar, getmə!”, “Ulduzlar pillə- pillə düzülsəydi səmaya”, “Səni atmaq istəmirəm”, “Ru- huma yaxındır o”, “Çıxıb getmə” şeirləri məhəbbət mövzusunda yazılmış şeirlər olmaqla məhəbbətin poetik fəlsəfəsini yüksək ruhla, təmiz niyyətlə, böyük hikmətlə oxucuya təqdim edir. Bu şeirlərin hər birində görürsən ki, şeirin bütövlükdə ruhu müəllifin canı, qanı ilə qidalanır. Mən çıxıb gedəcəm – Səni tərk eyləyəcəm, Vuracaqsan qəlbimə “Ürəksiz” damğasını. Yüklə 1,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|