Microsoft Word Elmi Mecmue 21

İlahi eşq və türk ədəbiyyatında təcəssümü 

59

Eşq mövzusu müasir türk ədəbiyyatında da başqa  şəkildə  də olsa inkişaf 

etmişdir. Qərb  ədəbiyyatı  təsiri altında bir çox xüsusiyyətlər qazanan və xüsusilə 

fransız romantiklərini təqlid edərək  əsər yazılan bu dönəmdə  eşq qismən də olsa 

məsnəvilərin yerini alan roman və hekayələrdə  təzahür etmişdir. Namiq Kamalın 

ifadə etdiyi kimi “kalbin hissiyat-ı ulviyyesi” olan eşq, bu dövrün bütün əsərlərində 

qadına duyulan maddi-bəşəri bir  sevgi kimi əsərlərdə  təzahür edilir. Realist bir 

mahiyyət qazanan eşq mövzusu müasir ədəbiyyatda zəngin ünsürlərlə  bəzənmişdir. 

Daha çox xəyal edilən, sevgiliyə qovuşması mümkün olmayan motivlərin yerini, 

həyatın acılı  şirinli günlərdə  bərabər olan, sevinci də  kədəri də yaşayan, ölüm və 

ayrılıq nəticəsində  çəkilən iztirab və duyğulara buraxmışdır. Müasir türk 

ədəbiyyatında eşq mövzusu sosial vəziyyətlə bağlı olaraq realizmin təsiri altında 

inkişaf etmişdir. Namiq Kamalın “İntibah”  əsəri,  Şəmsəddin Saminin “ Taaşşuk-ı 

Tələt” və “Fitnət” əsəri bu mövzunu əks etdirmişdir.  

 

 

İSTİFADƏ OLUNMUŞ ƏDƏBİYYAT SİYAHISI 

 

1. Abdülvahap Yıldız. Meybudiye göre aşk, muhabbet ve dostluk. Harran 

Üniversitesi. İlahiyyat Fakültesi Dergisi, sayı II, 2001. 

2. Abdurrahman Kasapoğlu. Kuranda İmam Psikolojisi. Yalnızkurt Yayınları. 

İstanbul 1997. 

3. Ahmet Kabaklı. Türk Edebiyatı. Cilt 2, İstanbul, 1973. 

4. Atilla Yargıcı. Mevlananın Allah sevgisi ile ilgili şiirlerinin Kuran açısından 

değerlendirilmesi. Harran Üniversitesi. İlahiyyat Fakültesi Dergisi, sayı 18, 2007. 

5. el-Bakara,2/165 

6. Buhari. Ebu Abdullah Buhari. İsmail Salihü’l-Buhari. İman, 8. Beyrut 1991. 

7. Emel Koç. Yunus Emre düşüncesinde aşk ve eğitim. Hacı Bektaş 

Veli.Araştırma Dergisi, 2003/26. 

8. Əbu Hamid əl-Qəzali. Qəlblərin kəşfi. Bakı 2011. 

9. Gazzali. Ebu Hamid Muhammed b.Muhammed. İhyan Ulumi d-din. 

Çev.Ahmet Serdaroğlu. IV, İstanbul, 1978. 

10. Habib İdrisi. Yunus Emre ve Şah İsmail Hataide insan ve aşk. Uluslararası 

Yunus Emre Sempozyumu Bildirileri. Atatürk Kültür, Dil ve tarih Yüksek Kurumu. 

Atatürk Kültür Merkez Yayınları. Ankara 1991,  

11. İbrahim Özay. İbn Hazmda aşk kavramı. Ekev Akademisi Dergisi, sayı 17, 

2003. 

---

 Nigar İsmayılzadə 

60

12. İbnü’l Arabi. Fütühatü’l Mekkiyye. Tarihsiz, Cilt II, 337. 

13. İbnü’l Arabi. İlahi aşk. Çev.Mehmet Kanık. İnsan yayınları. İstanbul 1998. 

14. Doç.Dr.İbrahim Aslanoğlu. Mevlananın aşk ve insan felsefesi. Hacı Bektaş 

Veli. Araştırma Dergisi, 2000/16.  

15. İsa Çelik. Hz.Mevlananın düşüncesinde aşk kavramı. Uluslararası Mevlana 

ve Mevlevilik Sempozyumu. Bildiriler. Şanlıurfa, 2007.  

16. Kurani Kerim ve Açıklamalı meali. T.D.V. Yayınları. Ankara, 1993. 

17. Musa Kaval. Mesnevide aşk ve aşık. Ekev Akademisi Dergisi, sayı 15, 2011. 

18. Mesnevi, V, 287, 3547. 

19. Mesnevi, VI, 415. 

20. Yrd.Doç.Dr.Metin Hakverdioğlu. Füzulide aşk ve aşık kavramı. The Journal 

of Academic Social Science Studies.Volume 5, Issue 1, February 2012.  

21. Süleyman Ateş.  İlahi aşk. Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi. Dini, ahlaki, 

edebi, mesleki aylık dergi. 5. Cilt, 1996. 

22. et-Tevbe, 9/24. 

23. Süleyman Uludağ. T.D.V.İslam ansiklopedisi, “Aşk” Maddesi, Cilt 4, 

İstanbul 1991. 

 

 

 

---

İlahi eşq və türk ədəbiyyatında təcəssümü 

61

 

XÜLASƏ 

 

Eşq insanla Rəbbi arasında bir vasitədir.  İlahi eşq geniş ölçüdə  təsəvvüfdə, 

qismən də  İslam fəlsəfəsində  işlənmişdir. Eşq anlayışı  təsəvvüf düşüncəsinin  əsas 

qayəsidir. Həqiqi aşiq qəlbindəki Allah sevgisinə heç bir varlığın sevgisini ortaq 

etməz. Eşq anlayışı  ədəbiyyatda böyük maraqla qarşılanmışdır. Türk ədəbiyyatında 

eşq mövzusu müxtəlif  əsərlərin meydana çıxmasına səbəb olmuşdur. Mövlanə 

Cəlaləddin Rumidən başlayarak Yunus Əmrə, Əşrəfoğlu Rumi, Dədə Ömər, Nəimi, 

Nəsimi və bir çox şairlər əsərlərində ilahi eşqə yer vermişlər.   

 

РЕЗЮМЕ 

 

Любовь это путь от Аллаха (Господа) к человеку. Божественная любовь в 

широком  измерении  нашла  отражения  в  суфизме,  а  отчасти – в  Мсламской 

философии.  Понятие  любви  служили  основной  идеей  суфийского  сознания. 

Для  человека  поистине  уверовавшего,  божественная  любовь  превыше  любой 

другой. Понятие любви было встречано в литературе с большим интересом. В 

турецкой литературе тема любви обусловила появлению многих произведений. 

Начиная  с  Джалаледдина  Руми,  многие  поэты  Юнус  Емре,  Эшрефоглы  Руми, 

Деде  Омар,  Рушени,  Наими,  Насими  и  др.  воспивали  в  своих  произведениях 

божественную любов 

 

 

 

 

 

 

SUMMARY 

 

Love is the way from Allah to Human. Divine love in spread measurement 

found attractive in Sufism, most of all in Islamic philosophy. Definition  of love 

served as mainly idea of Sufism consciousness. For human verily worships to divine 

love are above any off all things. Definition of love was crossed in literature with 

great interest. In Turkish literature theme of love obscured by exposures many works 

from beginning of Jellaleddin Rumi, most of poets Yunus Emre, Eshrefoglu Rumi, 

Dede Omar, Rusheni,  Nasimi along with educated in own works divine love. 

 

 

 

Çapa tövsiyə etdi: akad.V.M.Məmmədəliyev  

---