Microsoft Word Elmi Mecmue 27

Rashadat Seyidzade
 
 
360 
Bu fon kullandırma yönteminde iki tarafdan birisi sermayedar, digeri 
girişimcidir. Proje başarılı olduğu takdirde elde edilen kar başlağıcta yapılan ortaklık 
sözleşmesine göre dağıtılır. Eğer proje başarısız olarsa, zararın tamamı sermayedera 
aitti. Girişimci sadece emeğini kaybetmiş durumda olur. 
İşletme; sermaye sahipleriyle kendi arasındaki ilişkiler bakımından mudarebe 
(emek-sermaye) esaslarına tabi olduğu gibi, bazı fonları, yine bu yolla müteşebbislere 
aktarabilir. Bu takidirde finans kurumu ile müteşebbis arasında “alt mudarebe” işlemi 
söz konusu olur. Mesela; ihracat işi yapan bir müteşebbis, bir yıllık fondan 400 bin 
doları mudarebe yöntemiyle alıp, yıl boyunca üç defa ihracat işi gerçekleştirse ve 
yılsonunda 120 bin dolar kar elde etse, anlaşma gereği karın % 20`si olan 25 bin doları 
alma hakkı bulunur. Geri kalan ana para ve 100 bin dolar kar da finans kurumuna iade 
edilir. Buna göre kurum, döviz bazında % 25 gelir elde etmiş bulunur. Ancak şunu 
belirtelim ki, günümüz finans kurumları, mudarebe yöntemini kullanmak yerine 
tasarruftan müşteri beklentisi, genel ahlak çöküntüsü ve risk faktörü gibi nedenlerle, 
büyük ölçüde peşin para ile mal alıp vadeli satma yoluyla finansman kullandırmayı 
(murabaha) tercih etmektedir. Bu da kar marjını düşüren etkenler arasındadır.
21
 
 
C.  MÜŞAREKE 
Müşareke “sermaye ortaklığı” demektir. Finans kuruluşu bazı projeler için kendi 
özsermayesi ile vadesi uygun olan katılım fonundan da sermaye koyarak, yatırım 
yapabilir. Elde edilen kar, ana sözleşmedeki ölçülere göre paylaşılır.
22
 
Müşteri kendi uzmanlığı nedeniyle istenilen girişimin denetim ve gözetiminin 
sorumluluğunu üzerine alır. Bu sorumlulukların müşterinin üzerine kalması ona 
kârdan daha fazla pay alma hakkını kazandırır.
23
 
Müşareke finansmanının aşamaları: 
1.  Katılım bankası ve müşteri (iş ortağı) arasında bir iş ortaklığı sözleşmesi 
imzalanır ve proje başlatılır. 
2.  Katılım bankası projeye sadece sermaye sağlarken iş ortağı projeye hem emek 
hem de sermaye sağlamak zorundadır. 
3.  Proje sonunda kar elde edilirse bu kar ortaklık sözleşmesine göre dağıtılırken 
ortaya zarar çıkması durumunda ise bu zarar başlanğıçta ortaya konan sermaye 
oranına göre dağıtılır.
24
 
 
D.  İCARE / FİNANSAL KİRALAMA / LEASİNG 
Mecelle`de “icare” kelimesiyle karşılanmış bulunan kira akdi, belli bir menfaati, 
belli bir bedel karşılığında temlik etmekdir (md. 405).
25
 
                                                 
21
 Döndüren, Hamdi, a.g.e, s. 95 
22
 Döndüren, Hamdi, a.g.e, s. 95 
23
 http://islamekonomisi.org/musareke/ 
24
 Özsoy, Şerafettin, a.g.e, s. 178 
25
 Karaman, Hayreddin, İş ve Ticaret İlmihali, s. 182 

---

Katılım bankacılığı tarihi ve katılım bankalarında fon kullandırma yöntemleri
  
361 
Kira akdi de bir bakıma satımdır, bu sebeple Mecelle, “temlik etmektir” yerine 
“beyi` etmektir” demiştir. Ancak kira akdinde satılan şey mal değil, menfaattir (emek, 
fayda istifade imkanıdır).
26
 
İcare, sözlükte; “kira, kiraya verme kiralık” anlamlarına gelir. Terim olarak ise, 
“cinsleri ve miktarları belli olan bir menfaati belli bir bedel karşılığında satmak ve 
süresi sona erince ya o menfaati geri almak veya icareyi yenilemek anlamına gelir.
27
 
İcare, “daha çok dünyevi karşılıklar için kullanılan ücret ve uhrevi karşılıklar için 
kullanılan ecir kelimeleriyle eş anlamlı olan icare sözlükte "iş karşılığı verilen şey, 
amelin ivazı" demektir. Bununla birlikte daha yaygın biçimde "kiralamak" anlamında 
masdar olarak da kullanılır.
28
 
Amerikan Hukukunda doğmuş ve gelişmiş olan “leasing”in kelime olarak 
karşılığı “kira”dır.
29
 
Leasing (finansal kiralama), bir yatırım malının mülkiyeti leasing şirketinde 
kalarak belirlenen kiralar karşılığında kullanım hakkının kiracıya verilmesi ve 
sözleşmede belirtilen sözleşme süresi sonunda mülkiyetinin kiracıya geçmesini 
sağlayan bir finansman yöntemidir.
30
 
Katılım bankalarının bir finansman yöntemi olarak uyguladıkları leasing 
(finansal kiralama) de aslında bir kira sözleşmesidir. Bu işlemde, kiralama 
sözleşmesinin süresi ve kira ücreti taraflar arasında belirlenerek bir anlaşma sağlanır 
ve varlık kiraya verenin (bankanın) malı olarak kalır. Malın kiracısı yani müşteri 
gerçekleştirmiş olduğu faaliyetleri sonucunda zarar etmiş olsa bile kira kontrantındaki 
şartlara uymak zorundadır. Kira sözleşmesinin bitiminde kiracının isterse bu malı 
satın alabilme hakkı vardır.
31
 
Leasingde kişi almak istediği bir malın, katılım bankası tarafından alınıp 
kendisine normal kira bedelinin üstünde ödeyeceği bedellerle kiralanmasını talep 
etmektedir. Katılım bankasına burada düşen görev ise müşteriyi araştırmak ve malı 
alarak mülkiyetini müşteriye devretmeden, belli vadelerle ödeyeceği kira bedelleri 
karşılığında malı müşteriye kullandırmaktır. Anlaşma bitiminde kira süresinin 
dolması durumunda katılım bankası söz konusu varlığı müşteriye hibe etmekte ya da 
sembolik bir ücret karşılığında satmaktadır.
32
 
Bir leasing işleminin finansal kiralama özelliği göstermesi için aşağdaki üç 
kriterden birinin mevcut olması gerekmektedir: 
1.  Leasing sözleşmesinin süresi sonunda, malın mülkiyetinin kiracıya devrinin 
şart koşulması. 
                                                 
26
 Karaman, Hayreddin, a.g.e, s. 182 
27
 Kayar, Mehmet Sedik, İslam Hukukunda İcare Akdi, s.4 
28
 TDV, İslam Ansklopedisi, c.21, s. 379 
29
http://acikerisim.aku.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/11630/2920/TA%C5%9EABATLI.pdf?sequence=
1&isAllowed=y 
30
 http://www.finansleasing.com.tr/leasing-nedir.asp 
31
 Özsoy, Şerafettin, a.g.e, s. 181 
32
 Özsoy, Şerafettin, a.g.e, s. 181 

---