Microsoft Word Elmi Mecmue 27

Rashadat Seyidzade
 
 
358 
Son yılların faizsiz finans açısından hızla gelişen ülkelerinden en başta geleni 
Malezyadır. Malezya hem faizsiz finans eğitimi alanında hem de faizsiz finansın 
küresel merkezlerinden biri haline gelmesi açısından oldukça önemlidir. Günümüzde 
Malezyada faizsiz bankacılığın sektör payı %18`dir. Her ne kadar geleneksel 
bankalara kıyasla faiz oranı az olsa da burada önemli olan mesele şudur: Malezyadaki 
katılım bankaları ayrı kanuni düzenlemelere tabi tutuluyor. Malezyada faizsiz 
bankacılığın önünü açacak diğer bir hamle bankaların hukuk kurallarına uygunluğunu 
sağlamak için merkezi bir konseyin oluşturulmasıdır.  
 
4.  KATILIM BANKALARINDA FON KULLANDIRMA YÖNTEMLERİ 
Katılım bankacılığı sisteminde fon toplandıktan sonraki aşama bu fonların fon 
kullanmak isteyen müşterilere  uygun bir şekilde kullandırılmasıdır. Katılım 
bankalarının fon kullandırma işlemleri faizsiz finans sistemi teorisinde belirlenmiş 
finansal metotlara göre yapılmaktadır. Her ne kadar katılım bankalarındaki ürün ve 
hizmet yelpazesi her geçen gün çeşitlenmekte ve müşterilerine yenilikler sunmakta 
olsa da sistemin temelinde yatan metodolji bellidir. Yeni ürün ve hizmetler bu 
metotların geliştirilmesiyle veya yeni kombinasyonlarıyla ortaya çıkarılmaktadır.
14
  
Günümüzdeki katılım bankalarının fon kullandırma yöntemleri şunlardır: 
murabaha, mudarebe, müşareke, icare, selem, istisna, sukuk. 
Fon kullandırma yöntemlerinin isimlerine baktığımız zaman bu isimlerin İslam 
hukuku alanından alındığını ve kelimelerin arapça kökenli olduğunu görüyoruz. 
Konumuzun iyi anlaşılması adına bu yöntemlerin her birini ayrı ayrılıkta 
inceleyeceğiz. 
 
A.  MURABAHA 
Murabaha, “malı kar ile satma” anlamına gelmektedir. Bankanın, müşterisinin 
ihtiyacı doğrultusunda bir mal veya hizmeti satıcısından peşin alıp üzerine kar ilave 
ederek o müşteriye vadeli şekilde satması  işlemi, katılım bankacılığında murabaha 
adıyla uygulanmaktadır. Bu nedenle murabaha işlemi sıkça “peşin alıp vadeli satma” 
işlemi olarak da ifade edilmektedir. 
15
 
Kısaca olarak, murabaha peşin parayla mal alıp vadeli vadeli satma yoluyla 
finansman kullandırma yoludur. Burada, mesela: finans kuruluşu bir firmanın siparişi 
üzerine 500 bin liraya satın aldığı bir malı, bir yıl taksitle ödenmek üzere firma ile 
satış sözleşmesi yapmışsa, faiz ve enflasyon oranlarını dikkate alarak belli bir kar 
ekler.
16
 Katılım Bankaları günümüzde fon kullandırma yöntemi olarak en çok 
murabahayı kullanmaktadır. Katılım Bankalarının murabaha kullandırma oranı 
%90`ın üzerindedir. 
                                                 
14
 Özsoy, Şerafettin, a.g.e, s. 161 
15
 Özsoy, Şerafettin, a.g.e, s. 163 
16
 Döndüren, Hamdi, İslami Ölçülerle Ticaret Rehberi, s. 95 

---

Katılım bankacılığı tarihi ve katılım bankalarında fon kullandırma yöntemleri
  
359 
Murabaha (satıcı tarafından maliyet fiyatı ve kar oranı açıklanan satış)  İslam 
Ticaret Hukukunda “güven esasına dayalı alışveriş sözleşmeleri” arasında yer alır. Bu 
alışverişte satıcı malın kendisine maliyetini müşteriye açıklamakta ve bu maliyet 
üzerine bir miktar kar koyarak satmaktadır. Alıcı satıcının bu beyanına güvendiği için 
bu tür satış, güven esasına dayalı satış sözleşmeleri arasında yer alır. Satıcının malın 
maliyetini açıklarken kesinlikle doğru miktarı söylemesi gerekmektedir. Müşterinin 
aldatıldığı ortaya çıkar ise akitten dönme hakkı vardır.
17
 
 
Murabaha yönteminin uygulanışı:  
Müşteri murabaha yönteminden yararlanmak istediği takdirde katılım bankası ilk 
iş olarak finansman konusu malın faizsiz bankacılık prensiplerine uygun olup 
olmaması konusunda ön araştırma yapar. Ayrıca, banka malın kamuya zararlı olup 
olmadığını, malın var olup olmadığını kontrol eder, İslami prensiplere zıt olan malı 
asla murabaha ile satmaz.  
Murabaha işleminin uygulaması ana hatlarıyla  şu aşamalardan geçerek 
gerçekleşmektedir: 
1.  Öncelikle murabaha yöntemiyle bir satın alma işlemi gerçekleştirmek isteyen 
müşteri ile satıcı arasında bir ön anlaşma sağlanır.  
2.  Daha sonra müşteri katılım bankasına gelip satın alma talebini ifade eder ve 
müşteri ile katılım bankası arasında hedef kar oranı ve ödeme planı belirlenir. 
3.  Bu aşamadan sonra katılım bankasından satıcıya sipariş formu gönderilir ve 
ya istenildiği takdirde katılım bankası müşteriye mal satın alımı için vekalet de 
verebilir.  
4.  Satıcı malı ve faturayı müşteriye gönderir ve katılım bankası da satıcıya peşin 
ödemeyi yapar. 
5.  Daha önceden belirlenen şartlarla malın müşteriye satışı yapılarak akit 
tamamlanır. 
6.  Müşteri malın bedelini belirlenen vadede katılım bankasına geri öder.
18
 
 
B.  MUDAREBE 
Bir tarafın sermayesini, diğer tarafın ise emeğini ortaya koyarak meydana 
getirdiği ortaklığa emek-sermaye ortaklığı (mudarebe) denir.
19
 Bu yöntem günümüz 
katılım bankacılığı sisteminde kullanılsa da bu işlemin geçmisi İslam öncesine kadar 
uzanıyor. Geçmiş dönemlerde yaşayan toplumlar içerisinde elinde büyük sermayesi 
bulunmasına rağmen ticari bilgi ve deneyimden yoksun kişilerin, ticari liyakata sahip 
olan fakat elinde yeterli sermayesi bulunmayan kişilerle bir araya gelerek 
oluşturdukları bir nevi ticari örgütlenme sistemi mudarebe adını almaktadır.
20
 
                                                 
17
 http://islamekonomisi.org/murabahavadeli-satis/ 
18
 Özsoy, Şerafettin, a.g.e, s. 164 
19
 http://islamekonomisi.org/emek-sermaye-ortakligi-mudarebe/ 
20
 Özsoy, Şerafettin, a.g.e, s. 174 

---