Microsoft Word Elmi Mecmue 27

Rashadat Seyidzade
 
 
356 
1960`lı  yılları katılım bankacılığının doğuş  yıllarından ziyade doğum öncesi 
dönemi olarak tanımlamak daha doğru olacaktır. Çünkü bu yıllar katılım bankacılığı 
için Körfez ve Ortadoğu coğrafi alanından dışarı  çıkmadığı, sunduğu ürün ve 
hizmetlerin temel bireysel bankacılık hizmetlerini bile yeterli derecede 
karşılayamadığı bir ön hazırlık dönemi olmuştur.
3
 
1970`li yıllara gelindiğinde ise faizsiz finans hizmeti sunan kuruluş sayısı hala 
sınırlı olmasına rağmen bu dönemde ürün ve hizmetlerde az da olsa bir artış sağlanmış 
ve yeni olarak ticari bankacılık hizmetleri de bankaların portföylerine eklenmiştir. Bu 
dönemi faizsiz finansın gerçek anlamıyla bir doğuş dönemi olarak niteleyebiliriz.
4
 
1973 yılında bazı Müslüman ülkelerin finansla ilgili bakankarı Cidde`de biraraya 
geliyor. Konferansın amacı ellerindeki fazla sermayeyi değerlendirmekti. Bu 
konferansın sonucunda fazla sermayeyi değerlendirmekle ilgili bir niyet deklarasyonu 
yayımlanmış ve 1975 yılında aynı ülkelerin katılımı ile İslam Kalkınma Bankası 
kurulmuştur. Bu bankasının kurulmasındaki amaç Müslüman ülkelerdeki ekonomik 
kalkınmaya ve sosyal gelişmeye katkıda bulunmaktı.  
Katılım bankacılığı tarihinde en önemli gelişmelerden biri ise Dubai İslam 
Bankasının kurulması olmuştur. 1975 yılından kurulan bu banka tam donanımlı ilk 
katılım bankasıdır.  
 
2.  20. Ve 21. YÜZYILDA ORTAYA ÇIKAN FAİZSİZ FİNANS KURUM 
VE KURULUŞLARI 
1.  Mit Gamr Bankası, Mısır, 1963, kurucusu: Ahmed En- Neccar 
2.  Dubai İslam Bankası, Birleşmiş Arap Emirlikleri, 1975
5
 
3.  İslam Kalkınma Bankası, Suudi Arabistan, 1975
6
 
4.  Kuwait Finance House, Kuveyt, 1977
7
 
5.  Accounting and Auditing Organization for Islamic Financial Institutions 
(AAOIFI) – İslami Finansal Kuruluşlar Muhasebe ve Denetim Organizasyonu, 
Bahreyn, 1990
8
 
6.  Islamic Financial Services Board (IFSB) – İslami Finansal Hizmetler Kurulu, 
Malezya, 2002
9
 
7.  European Islamic Investment Bank (EIIB) – Avrupa İslami Yatırım Bankası, 
Birleşik Krallık, 2006 
 
                                                 
3
 Özsoy, Şerafettin, Katılım Bankacılığına Giriş, s. 65 
4
 Özsoy, Şerafettin, a.g.e, s. 65 
5
 http://dib.ae/about-dib/overview (son erişim tarihi: 12.29.2016) 
6
http://www.isdb.org/irj/portal/anonymous?NavigationTarget=navurl://24de0d5f10da906da85e96ac356
b7af0 (son erişim tarihi: 12.29.2016) 
7
 http://www.kfh.com/en/about/index.aspx (son erişim tarihi: 12.29.2016) 
8
 http://aaoifi.com/about-aaoifi/?lang=en (son erişim tarihi: 12.29.2016) 
9
 http://www.ifsb.org/background.php (son erişim tarihi: 12.29.2016) 

---

Katılım bankacılığı tarihi ve katılım bankalarında fon kullandırma yöntemleri
  
357 
70`li yılların sonuna doğru artık büyük sermaye grupları da konuya ilgi 
göstermeye başlamış ve günümüzdeki katılım bankalarının önde gelenelerinin önemli 
bir kısmı bu yıllarda kurulmuştur. Önreğin bu gün İslami bankacılığın en büyük pazar 
payına sahip kuruluşlarından biri olan Kuwait Finance House`un kuruluş tarihi 
1977`dir.
10
 
1980`li ve 1990`lı yıllar katılım bankacılığının gelişme dönemleri olmuştur. Bu 
yıllarda coğrafi alan olarak Körfez ve Ortadoğu`dan dışarı açılan katılm 
bankacılığının sınırları Asya Pasifik`e doğru genişlemiştir. Sunulan ürün ve 
hizmetlerde ise çok ciddi ölçüde çeşitlenme yaşanmıştır. İslami sigortacılık (tekafül) 
kavramı ortaya çıkmış, proje ve emtia finansmanı, sendikasyon, finansal kiralama, 
İslami menkul kıymetlendirme hep bu dönemin eseri olmuştur. Bu dönemde ticari 
katılım bankalarına  ek olarak tekafül şirketleri ve İslami yatırım şirketleri de faizsiz 
finansal sistem içerisindeki yerlerini almıştır.
11
 
2000`li yıllar ise katılım bankacılığı için olgunlaşma dönemi olarak geçmiştir. 
Katılım bankacılığı, sınırlarını ilk defa bu dönemde Avrupa ve Amerikaya kadar 
genişletmiştir.
12
 Genişleme ve büyüme ile birlikte yeni ihtiyaçlar da ortaya çıkmıştır. 
Bu ihtiyaçları karşılama adına faizsiz finans sektöründe yeni kurum ve kuruluşlar da 
ortaya çıkmıştır ki buna örnek olarak 2002 yılında Malezyada kurulan “İslami 
Finansal Hizmetler Kurulunu” ve 2006 yılında kurulan “Avrupa İslami Yatırım 
Bankası”nı verebiliriz. 
 
3.  DÜNYADA KATILIM BANKACILIĞININ DURUMU 
Kuwait Finance House Araştırma  Şirketinin sonuçlarına göre tüm dünyada 
faizsiz finans sektörünün büyüklüğü 1.2 trilyon amerikan dolarından daha fazladır. 
Günümüzde faizsiz finans sektörünün en büyük çalışma alanı katılım bankacılığı 
sektörüdür ve en çok yatırım bu alana yatırılıyor. Faizsiz bankacılığın dünya 
genelinde büyüklüğü 960 milyar amerikan dolarının üzerindedir. Bu da tüm dünyada 
faizsiz finans endüstrisinin %80`ini oluşturuyor.  
Faizsiz bankacılık sisteminin İslami prensiplere dayanarak çalışan bir sistem 
olmasından dolayı halkının büyük çoğunluğu Müslüman olan ülkelerde faizsiz 
bankacılığın toplam bankacılık sektörü içindeki payının diğer ülkelere göre daha 
yüksek oranlara gerçekleşmesi normal karşılanmaktadır. 
13
 
Günümüzde  İran, Bahreyn, Brunei, Birleşmiş Arap Emirlikleri, Kuveyt gibi 
ülkelerde faizsiz bankacılık payı geleneksel bankacılık payı oranına göre daha 
yüksektir.  İran anayasası gereğince ülkede bütün finansal işlemler  İslami usüllere 
uygun olarak yürütülmektedir. Bu sebepledir ki İranda faizsiz bankacılık pay oranı 
%100`dür.  
                                                 
10
 Özsoy, Şerafettin, a.g.e, s. 68 
11
 Özsoy, Şerafettin, a.g.e, s. 68 
12
 Özsoy, Şerafettin, a.g.e, s. 68 
13
 Özsoy, Şerafettin, a.g.e, s. 73 

---