Microsoft Word esh mitci doc
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
210 3. “İslam” prinsipinin “müasirlik” prinsipinə zidd hesab olunması. Türkçülükdə “islam” prinsipi dini təmayüllü dövlət qurmağı, yəni dini ehkamların dövlət qanunları ilə məcburi- ləşdirilməsini nəzərdə tutmur. Bu dinin öz mahiyyətinə də zidd hesab olunur. Belə ki, insanların dövlət cəzasından qorxduğuna görə dini ehkamlara məcburi riayət etməsi həqiqi möminlik sayıla bilməz. Dini ehkamlara riayət etməyin əsasında dövlət cəzasından qorxmaq yox, yalnız və yalnız iman dayanmalıdır. Ona görə də milli ideologiyamızda islam dininin elmi əsaslarla, xurafatdan və təriqətçilikdən kənar öyrənilməsi və təbliği nəzərdə tutulur. Cəmiyyətin və dövlətin inkişafında ən mühüm məsə- lələrdən biri də mürtəce dini təriqətlərdən qorunmaqdır. Dini ehkamlar həddən artıq “sürüşkən”dir. Yəni, bu ehkamlar ən müxtəlif mənalarda yozula – təfsir oluna bilər. Bu xüsusiyyət bəlkə də dinlərin ən zəif cəhətidir. Dini ehkamlar “sürüşkən” olduğundan və dini ideyaların cəmiyyətdə təsir gücü yüksək olduğundan imperialist qüvvələr tarixən dinlərdən öz imperia- list siyasətlərində istifadə etmişlər və bu gün də etməkdədirlər. Belə ki, imperialist qüvvələr tərəfindən müxtəlif mürtəce dini təriqətlər uydurulmuşdur ki, bu təriqətlərin fəaliyyəti dövlət- lərin inkişafdan qalmasına, təsir altına düşməsinə və hətta parçalanmasına xidmət edir. Ona görə də dinin öyrənilməsində və təbliğində ilk növbədə elmi yanaşma olmalıdır. 211 I I I BÖLMƏ. Türk milli varlığının ünsürləri Öncə qeyd etdiyimiz kimi, hər bir millətin varlığını onun MMD-i (dili, folkloru və tarixi) müəyyən edir. MMD-i qoru- yub-yaşatmaq və yüksəltmək isə milli şüuru yüksək səviyyədə inkişaf etdirir, güclü millətin formalaşmasına səbəb olur, bun- lar isə cəmiyyətin inkişafına və rifahın yüksəlməsinə böyük sti- mul verir. Türk milləti dünyada MMD-i ən zəngin və çoxşaxəli olan millətlərdən biridir. Bu qədim kültürü daha çox mühafizə etmiş və bu gün də yaşadan türk xalqlarından biri də məhz Azərbaycan türkləridir. Bu da Azərbaycanın ən qədim türk məskənlərindən biri olması ilə əlaqədardır. Türk milli varlığının ünsürlərinin ümumi strukturu Sxem– 1-də göstərilmişdir. Burada olan hər bir element ayrıca tədqiqat mövzusudur. Bu sahədə indiyədək müəyyən toplama işləri və tədqiqatlar aparılmışdır. Millət üçün bu müqəddəs işi görmüş mərhum və bu gün aramızda olan dəyərli ziyalılarımız, böyük şəxsiyyətlərimiz qarşısında baş əyirik. Lakin bu hələ çox zən- gin kültürümüz qarşısında kifayət deyil, bu sahədə görüləsi iş- lər çoxdur. Bu gün inkişaf etmiş qüdrətli dövlətləri olan millət- lər (ingilis, fransız, alman, yapon və s.) bu milli problemlərini artıq həll ediblər. Onlar öz milli kültürlərini mədəni səviyyəyə yüksəldərək həmişəyaşar ediblər, ölməzliyə qovuşdurublar. Ana dillərini xeyli inkişaf etdiriblər, xalq yaradıcılığı nümunə- lərini yazıya köçürüblər, dərindən tədqiq ediblər, xalq musiqi- lərini notlaşdırıblar, öz tarixlərini özlərinə qürur verəcək şəkil- də yazıblar. Bu bölmədə türk milli varlığının ünsürlərini (Azərbaycan türk kültürü əsasında) qoruyub-yaşatmaq və yüksəltmək prob- lemləri, o cümlədən onların tədqiqi və təbliğinin mövcud duru- mu, həmçinin MMD-imizin cəmiyyətin həyatında və inkişafın- dakı rolu haqqında danışacağıq. 212 Sxem-1 213 1. Türk dili Türk dilinin yaranması və inkişafı tarixi haqqında. Hər hansı bir dilin yaranma tarixi araşdırıldıqda istər-istə- məz bəşər tarixində nitqin meydana çıxması və inkişafı məsə- lələri qarşıya çıxır. Bəşər tarixində nitqin “ağıllı insan”ın for- malaşdığı üst paleolit dövrünün (m.ö. ≈40-12-ci minilliklər) əv- vəllərində meydana çıxdığı ehtimal edilir. Eyni zamanda bu gün dünyada mövcud olan bütün dil ailələri arasında leksik, fo- netik və qrammatik müqayisələr əsasında onların məhz eyni bir “ulu” (kök) dildən təşəkkül tapdığı sübut edilir. Lakin artıq üst paleolit dövrünə qədər insan dəstələrinin biri-birindən kifayət qədər uzaq məsafələrdə (qitələrdə) yayıldığı da məlumdur. Be- lə olan halda vahid “ulu dil” necə formalaşa bilərdi? Burada ehtimal edilir ki, uzaq ərazilərə yayılmış insan nəsilləri məhv olmuş və yalnız “ulu dil”i formalaşdıran insan nəsilləri öz var- lığını sürdürmüşdür (3.56). İnsanların irqlərə ayrılmasının da üst paleolit dövründə baş verdiyi ehtimal edilir. Tarixi məntiqlə yanaşsaq ulu dil mütləq irqlərdən öncə yaranmış olmalı idi. Çünki, irqlər insan dəstələ- rinin xeyli uzaq ərazilərə yayılmalarından sonra fərqli iqlim- lərin təsirindən yaranmışdır. Bu hadisədən sonra isə xeyli uzaq ərazilərdə yaşayan biri-birlərindən xəbərsiz insan dəstələrində vahid ulu dil yarana bilməzdi. “Ulu dil” nəzəriyyəsi müasir dilçilikdə əsasən qəbul olu- nur. Burada əsas dəlil kimi dünyadakı bütün dil ailələrində ən ümumi ortaq xüsusiyyətlərin aşkara çıxarılmasıdir. Özü də son tədqiqatlarda “Ulu dil”in məhz ilkin türk dili olduğu əsaslan- dırılır. Burada isə əsas dəlillərdən biri əşyaların çıxardığı səsin və ya formasının həmın əşyanın türkcə adlandırılmasında işlə- nən səslərə və yaranan ağız formasına uyğun olmasıdır. Türk dilinin bu xüsusiyyəti hələ XX əsrin əvvəllərində üzə çıxarıl- mışdır (1.9, s. 47). Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|