Microsoft Word Fuad-magistr-yenii doc

 

49 

Fond  indeksləri  2011-cu  ilə  2009-cu  illə  müqayisədə  nisbətən  zəif  artım 

templəri  ilə  başladı.  Portuqaliya,  Yunanıstan  və  spaniyanın  borc  böhranının 

qabarması  və  fiskal  stimullaşdırma  tədbirlərinin  azalması  nəticəsində  iqtisadi  artım 

templərinin  səngiməsi  bunun  başlıca  səbəblərindən  idi.  Bununla  yanaşı,  2010-cu  il 

ə

rzində  indekslər  konservativ  artım  nümayiş  etdirərək  aprel  ayında  2009-cu  ilin 

noyabr  ayından  bəri  ən  yüksək  həddlərinə  çatdı.  Aprel  ayı  ərzində  reytinq 

agentliklərinin  bir  sıra  suveren  borc  problemi  olan  ölkələrin  reytinqini  azaltması  və 

Beynəlxalq Valyuta Fondu ilə Avropa Birliyinin Yunanıstana yardım paketi ayırması 

Avropa  borc  böhranın  bir  daha  qabarmasına  və  indekslərin  2010-cu  il  ərzindəki  ən 

yüksək həddindən enməsinə səbəb oldu. Buna baxmayaraq, texniki analiz indekslərin 

artıma doğru getməkdə davam etməsinə işarə edir.  

Ümumilikdə dünyanın aparıcı fond indeksləri 2007-ci ilin oktyabr ayında tarix 

boyu  ən  yüksək  həddlərindən  2009-cu  ilin  mart  ayı  ərzində  son  10  illiyin  ən  aşağı 

həddlərinə  kəskin  enməsinə  baxmayaraq,  onların  korreksiya  prosesi  də  sürətli  baş 

vermişdir.  Belə  ki,  inkişaf  etməkdə  olan  ölkələrin  indeksləri  2009-cu  ilin  mart 

ayındakı  həddlərindən  bugünədək  100  faizdən  yüksək  artım  nümayiş  etdirmişdir. 

Həmçinin, indekslər hələ də 2007-ci ilin ən yüksək həddlərinə çata bilməsələr də ( SE 

100  indeksi  istisna  olmaqla)  onlarda  müşahidə  olunmuş  kəskin  itkinin  böyük  hissəsi 

artıq geri qayıtmışdır.  

Cədvəl 2.2.  ndekslərin 2007-2011-ci illər ərzində dəyişilməsi 

Qeyd:  ndekslərin dinamikası Əlavə 1-də qrafik formasında göstərilib. 

Son 5 il üzrə qiymətli kağızlar bazarında qiymətlərin dəyişilmə tendensiyası Əlavə 

1-də qrafik şəklində verilmişdir.  

Yekunda  isə  qeyd  etmək  istərdim  ki,  birja  indeksinin  yaradılması  üçün  yüksək 

tələb  və  təklifin  olduğu  dərin  və  likvid  bazanın  mövcudluğu  zəruri  şərtdir.  Bu  cür 

ndeks 

2007-ci ilin ən yüksək 

həddindən 2009-cu ilin 

ə

n aşağı həddinə enmə 

2009-cu ilin ən 

aşağı həddindən 

bügünədək artım 

2007-2011-ci illər 

ə

rzindəki itkinin 

geri qaytarılması 

DJ A 

-53% 

67% 

60% 

S&P 

-56% 

72% 

56% 

FTSE 100 

-46% 

58% 

68% 

DAX 

-52% 

64% 

59% 

Nikkei 225 

-61% 

32% 

21% 

RTS 

-347% 

177% 

51% 

KASE 

-76% 

175% 

43% 

SE 100 

-58% 

175% 

127% 

---

 

50 

bazarda  isə  şirkətlər  özləri  haqqında  daha  çox  məlumatın  açıqlanmasına,  investorlar 

isə məlumatları almağa can atırlar. 

   

Qiymətli  kağızlar  bazarının  tənzimlənməsi  bazarın  idarə  olunmasının  əsas  tərkib 

elementidir.  Bazarın  tənzimlənməsi  daxili  və  xarici  olmaqla  iki  istiqamətdə  yerinə 

yetirilir.  Daxili  tənzimlənmə  qiymətli  kağızlar  bazarının  hər  hansı  bir  sahəsinin  öz 

fəaliyyətində  şəxsi  normativ  sənədlərinə,  nizamnamələrinə,  bütövlükdə  sahənin  və 

onun ayrı-ayrı bölmələrinin, işçi heyətinin fəaliyyətini təyin edən digər daxili normativ 

sənədlərinə tabeçiliyini təcəssüm etdirir. Xarici tənzimlənmə bazarın öz fəaliyyətində 

dövlətin,  beynəlxalq  razılaşmaların  normativ  sənədlərinə  tabeçiliyini  əks 

etdirir.[5/s.27] 

Dünya praktikasında bu bazarın tənzim olunmasında iki modeldən istifadə edilir: 

1.  Qiymətli kağızlar bazarının dövlət tərəfindən tənzimlənməsi. 

2.  Bazarın peşəkar iştirakçılar tərəfindən tənzimlənməsi. 

Dünya  təcrübəsində  qiymətli  kağızlar  bazarının  dövlət  tənzimlənməsi  müxtəlif 

modellərdən asılı olaraq müxtəlif orqanlar tərəfindən həyata keçirilir. Məsələn,  ngilis 

modelində bazarın dövlət tənzimlənməsi  Mərkəzi  Bank  (Bank  of  England) vasitəsilə 

yalnız dövlət qiymətli kağızlar bazarının tənzimindən ibarətdir. Alman modelində isə 

fond  bazarının  dövlət  tənzimlənməsində  mühüm  rol  Mərkəzi  Banka  (Bundesbank), 

Qiymətli  Kağızlar  üzrə  Federal  Komissiyaya  və  ayrı-ayrı  torpaqların  xüsusi 

orqanlarına  məxsusdur.  ABŞ-da  dövlət  tənzimlənməsi  Qiymətli  Kağızlar  üzrə 

Komissiya (Securities Exchange Comission) tərəfindən həyata keçirilir. 

Respublikamızda  qiymətli  kağızlar  bazarının  dövlət  təmzimlənməsi  üzrə  əsas 

orqanlar  QKDK,  Mərkəzi  Bank  və  Maliyyə  Nazirliyi  hesab  olunur.  Mərkəzi  Bank 

kommersiya  banklarına  qiymətli  kağızlar  bazarında  fəaliyyət  hüququ  verir  və  bu 

fəaliyyətə nəzarət edir, həmçinin dövlət qiymətli kağızlarının yerləşdirilməsi üzrə baş 

agent  kimi  çıxış  edir.  Lakin  onların  buraxılışına  və  vaxtında  geri  alınmasına  görə 

məsuliyyət Maliyyə Nazirliyinin üzərinə düşür. 

  

 Azərbaycan  Respublikasının  Prezidentinin  26  iyul  1999-cu  il  161  nömrəli 

Fərmanına  əsasən  Azərbaycan  Respublikasında  qiymətli  kağızlarla  fəaliyyət,  o 

cümlədən  qiymətli  kağızlar  bazarının  formalaşması  və  inkişafı  sahəsində  dövlət 

siyasətini və idarəetməsini təmin olunmasını və Azərbaycan Respublikasının Qiymətli 

---