Microsoft Word gelecek dunya duzeni I kitab doc
Yüklə 4,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Dövlət öz təhlükəsizlik siyasətini iki mühüm baza istiqamətində yerinə yetirir
74
İmperator mərkəzi Vyana olan Müqəddəs Roma İmperiyasının (Habsburq imperiyasının imperatoru) Mərkəzi Avropada katolik kilsəsinin hakimiyyətini bərqərar etmək üçün müharibə aparırdı. Fransanı idarə edən Burbonlar, baxmayaraq ki, katolik kilsəsinə mənsub idilər, Avstriyanın üstün olmaq cəhdlərinə qarşı Şimali Avropanın protestant knyazları ilə birləşdilər. Müharibə dini zəmində baş verdi və sərhədlər məsələsi arxa plana keçdi. Ordu qalib gəldikcə, məcburən bütün ölkənin əhalisi dini etiqadını dəyişirdi. Otuzillik müharibə gedişində Mərkəzi Avropanın təqribən 30 faiz əhalisi qırğına məruz qaldı. Vestfal sülh müqaviləsi qanlı qırğına son qoydu. Bütün tərəflər belə bir prinsiplə razılaşdılar ki, dini təbəəni- dövləti idarə edən müəyyən edir-cujus regio, ejus religio. Heç bir tərəf bu prosesə müdaxilə edə bilməz. Bununla da dövlətlərin daxili işlərinə qarışmamaq prinsipi meydana gəlmiş oldu”. 1
Dövlətlərin ümumdünya marağı daima onları birləşdirə bilibdir. Bu birləşmədən də nəzarət meydana gəlibidr. Ümumdünya marağı həm də böyük dövlətlərin gücünü ortaya qoyubdur. Dövlətlər nəzarətdən kənarda qalmayıblar. Yeni qaydalar (yumşaq və bərk) müəyyən olunsa da, məzmun etibarilə nəticə-hədəf, məqsəd eyni şəkildə qalıbdır. Dövlətləri vahid mərkəzlərdə birləşdirmək üçün daima ideyalar irəli sürülüb, təkliflər verilib. Həmin ideyalar və təkliflər münasibətlər və əlaqələr üçün normativ əhəmiyyət kəsb edib və qaydaları yaradıb. Məsələn, Alman idealist filosofu İmmanuel Kant beynəlxalq münasibətlərin sülh yolu ilə tənzimlənməsi üçün norma və qaydalar kəsb edən ideyalar irəli sürüb. Birinci Dünya müharibəsindən sonra sülhü qoruyub saxlamaq məqsədilə vahid təşkilat olan Millətlər Liqası yaradılıb.
1 Киссинджер Генри. Нужна ли Америке внешняя политика.?/ Пер. С англ. Под.ред. В.Л.Иноземцева.-М.:Ладомир, 2002.-352 с. səh. 263-264. 75 Beynəlxalq münasibətlərin düzənlənməsi və bu məsələdə böyük dövlətlərin təsir və iştirak gücünün nümayişi məqsədilə müxtəlif metodlardan istifadə edilir. Böyük dövlətlər daima arasıkəsilməyən siyasət həyata keçirirlər. Bunlardan ən əsası iqtisadi vasitələrdir, beynəlxalq maliyyə təşkilatlarında olan güclərdir. Bundan irəli gələrək siyasi vasitələrdir. Məsələn, ABŞ-ın Atlantik regionunda gücünü nümayiş etdirən əsas qurum NATO-dur. Böyük dövlətlər öz güclərini göstərmək, nümayiş etdirmək üçün müxtəlif iqtisadi-siyasi metodlarla yanaşı, hərbi metod olaraq hərbi paradlardan və hərbi
müdafiə olunmaq istəyindən, digər tərəfdən də müharibələrə və döyüşlərə hər an hazır olmaq mövqeyindən paradlar (paradlar-
edirlər və təlimlər keçirirlər. Ən böyük paradları güc mərkəzlərindən Rusiya, Çin, İran kimi dövlətlər təşkil edirlər. Paradlar və təlimlər ətraf cəmiyyətlər və dövlətlər üzərində (məsələn, Rusiyanın 2012-ci ildə Qafqazda keçirilən hərbi təlimi) ictimai-siyasi təsir metodlarından biridir. Hərbi təlimlərin keçirilməsində başlıca məqsəd hərbçilərin döyüş hazırlığını yoxlamaqdan və döyüş
taktikasını təkmilləşdirməkdən ibarətdir. Eyni
zamanda silahların paleqonlarda istifadəsini yoxlamaq da başlıca məqsəddir. Bununla yanaşı, gücün nümayiş etdirilməsi də başlıca məqsəddir. Həm də bu metodlarla dövlətlər öz müdafiə qabiliyyətlərini və lazımı anlarda hücuma hazır olmaqlarını nümayiş etdirmiş olurlar. Yeni silahların istifadəsini də paradlarda nümayiş etdirmək başlıca məqsəd hesab edilməlidir. Dövlətlər öz mövcudluqlarını təmin etmək məqsədilə
həyata keçirirlər. Nizamlamanın, sistemə cəlb etmənin başlıca məqsədi də elə mövcudluğu təmin etməkdən, bununla bərabər inkişaf etməkdən ibarətdir. Həm müdafiə, həm də inkişaf siyasəti bir-birini tamamlayır. Beynəlxalq münasibətlərə
76 qoşulmaqda da başlıca məqsəd məhz müdafiə və inkişaf amilləri ilə bağlı olur. Dövlətin daxildə müdafiə və inkişaf siyasətini məhz dövlət rəhbəri və dövlətin hakimiyyəti, qanunvercilik, məhkəmə və icra hakimiyyəti müəyyən edir. Bu funksiyalar konstitusiyalarda və
digər qanunvericilik aktlarında, o cümlədən konsepsiyalarda, doktrinalarda öz əksini tapır. Dövlət təhlükəsizlik siyasətini müəyyən edir və onun icrasını ayrı-ayrı səlahiyyətli qurumlar (mərkəzi-nazirliklər,
reallaşdırır. Məsələn, dövlət daxilində müdafiə siyasətini,– başqa ölkələrin təcavüzündən və işğalından qorunmaq siyasətinin icrasını, -müdafiə nazirlikləri və müdafiə qurumları təmin edir.
Dövlət sərhədlərinin müdafiəsi-mühafizəsi
məqsədilə ilə də siyasəti müəyyən edilir və icra olunur. Dövlətlər daxillərində ictimai asayişi və siyasi sabitliyi qorumaq məqsədilə də silahlı qüvvələr, hərbi birləşmələr, xüsusi xidmət və hüquq mühafizə qurumları yaradırlar. Dövlətin müdafiəsinin təşkili, müdafiə siyasətinin tərkibi olaraq dövlət sərhədlərinin qurumlarının fəaliyyətinin təşkili, daxili
sabitliyin qorunması, terrorçulardan, diversiya quruplarından (təxribatçılardan) qorunma siyasəti və sabitliyi, ictimai asayişi pozan digər mənfi və pozucu ünsürlərdən qorumaq ümumilikdə dövlətin təhülkəsizlik siyasətinə aid edilir. Dövlət öz təhlükəsizlik siyasətini iki mühüm baza istiqamətində yerinə yetirir: birincisi, daxildən qorunma (daxili
təzyiqlərdən, daxili
pozucu hadisələrdən və proseslərdən), ikincisi isə xaricdən qorunma. Bu iki xətti birləşdirmək məqsədilə koordinasiya siyasəti həyata keçirilir və daxili siyasət xarici siyasətlə uyğunlaşdırılır. Bununla da dövlətin ümumi fəaliyyətində bütövlük yaradılır. Beynəlxalq münasibətlərdə dövlətin müdafiə (dövlət beynəlxalq hüquq sənədlərinə qoşulmaqla, iki tərəfli qaydada və çoxtərərli formatda strateji əməkdaşlıq və tərəfdaşlıq müqaviləsi Yüklə 4,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|