_____________Milli Kitabxana_____________
68
edirik? Gürcüstan Azərbaycan üçün də bir nümunə ola bilər. Nəyə
görə? Bu ölkədə iki münaqişə ərazisi var. Gürcüstan bütün bunlara
baxmayaraq, Azərbaycanda gətirilən arqumentləri dəf edərək, - necə
ki, bizdə deyirlər ki, müharibə şəraitinə görə hər hansı məlumatların
verilməsi düzgün deyil, düşmən tərəf oxuyur və s.- güc
strukturlarının, xüsusən Silahlı Qüvvələrinin cəmiyyət üçün şəffaflığı
məsələsini yüksək səviyyədə təmin edib. Biz bir neçə il öncə
Gürcüstanda olmuşduq, Müdafiə Nazirliyində görüşlər keçirmişdik.
Gürcüstan Müdafiə Nazirliyinin ictimaiyyətlə əlaqələr üzrə xüsusi
şöbəsi var. Onların prinsipi nədir? Ordu ilə bağlı ictimaiyyətə daha
çox məlumat vermək. Bunun məqsədi isə insanlarda vətənpərvərliyi
yüksəltməkdir. Yəni nə qədər çox məlumat verirsənsə o qədər
vətənpərvərliyi yüksəltməyə nail ola bilərsən, nə qədər çox qapalı
saxlayırsansa, əksinə vətənpərvərlik azalacaq. Gürcüstan təcrübəsi
belədir. Onlar QHT-lərlə, KİV orqanları ilə daimi görüşlər keçirirlər.
Postsovet məkanında ilk dəfə olaraq Gürcüstanın Müdafiə Nazirliyi
QHT-lərdən biri ilə bir müqavilə imzalamışdı. Bu müqavilə əsasında
həmion QHT Silahlı Qüvvələrin müxtəlif hərbi hissələrində
monitorinqlər keçirmək hüququ əldə etmişdilər. Bu ilk dəfə idi və
gərəkli nümunə hesab edilə bilər.
Biz NATO ölkələrinin təcrübəsinə baxaq, burada Türkiyəni istisna
hal kimi göztərə bilərik. Türkiyədə ordu ilə bağlı həm qanuni
səviyyədə, həm də ictimai rəydə müəyyən qadağalar var. Digər
ölkələrdə, məsələn İngiltərədə ictimai məlumatlandırmada daha çox
ordunun imicinin qaldırılmasına üstünlük verilir. ABŞ-da isə hər
hansı informasiyanı əldə etmiş jurnalist həmin informasiya hərbi sirr
olsa belə heç bir vaxt məsuliyyətə cəlb olunmur və məhkəmə
qaydasında o məlumatın kim tərəfindən ona ötürülməsi sübut olunur
və məlumatı ötürən şəxs məsuliyyətə cəlb olunur, jurnalist
toxunulmaz qalır. Bu ABŞ təcrübəsində xüsusi maraq kəsb edən
məqamdır.
Sevil Nuriyeva: Bir məqamı dediniz. Buna mütləq aydınlıq
gətirməyinizi istəyirəm. Istisna hal kimi Türkiyədə ordu ilə bağlı
qapalılığı misal çəkdiniz. Yəni müqayisədə onu anlaya bilmədim.
Bu gün Türkiyədə yetərincə ordu ilə bağlı məlumatlar
_____________Milli Kitabxana_____________
69
mətbuatda var. Buna rəğmən NATO standartlarına görə,
Türkiyə təcrübəsi qapalımı saxlanılır?
Yaşar Cəfərli: İcazə verin mən cavab verim. Cəsur bəy o
məlumatı verdi, haradan qaynaqlanır o məsələyə aydınlıq gətirmək
istəyirəm. Mən Türkiyədə bir neçə dəfə olmuşam və ordu ilə bağlı
informasiyaların əldə olunması formaları ilə tanış olmuşam. Orda da
özəllik var, yəni PKK, terrorla bağlı problemlər həm ictimai şuurda,
həm də Silahlı Qüvvələrin rəhbərliyi tərəfindən müəyyən
məhdudiyyətlərin qoyulmasına gətirib çıxardır. Amma Türkiyə
ordusu maksimum dərəcədə, mümkün olan səviyyədə cəmiyyət üçün
açıqdır.
Sevil Nuriyeva: Zatən ona görə də, bütün sorğularda ən
güvənilir qurum olaraq Türkiyə Silahlı Qüvvələri reytinqdə çox
irəlidə gedən qurumdur. Bu, sizin dediyiniz Gürcüstan
məsələsinə çox bənzəyir. Yəni nə qədər açıq olarsansa, o qədər
vətənpərvərlik artar, nə qədər qapalı olarsansa, o qədər səndən
soyuyar və vətənpərvərlik səviyyəsini də aşağı salar.
Yaşar Cəfərli: Türkiyə ordusunun özəllikləri var. Özəlliklər bir
daha təkrar edirəm ki yalnız və yalnız antiterror əməliyyatları ilə
bağlıdır. Fövqəladə şərait onları məcbur edir ki, hansısa formada
məhdudiyyətlər qoyulsun.
Sevil Nuriyeva: Biz informasiyanı əldə edə bilmirik. Bütün
hallarda bu gün ən sadə, bəsit bir hadisə baş verəndə onunla
bağlı çeşidli məlumatlar gəlir. Ya yalanlanır, ya əksinə və s.
Bununla da qarşılıqlı etibarsızlıq yaranır. Əsgər valideynlərində
orduya güvənsizlik yaranır. Nəticə etibarilə ordunun üzərinə
istəmədiyimiz o kölgə salına bilir. Hərbi sahədə təmsil olunan
sözçülər sizcə bu gün həmin mədəniyyət aspekti içərisində NATO
standartlarına uyğun olaraq bizimlə, jurnalistlərlə, işləyirlər? Siz
onu necə dəyərləndirirsiniz?
_____________Milli Kitabxana_____________
70
Cəsur Sümərinli: Azərbaycanın NATO ilə Fərdi Tərəfdaşlığa
dair Əməliyyat Plannına – ingiliscə qısaca İPAP-a toxunmaq
istəyərdim. Orada bir çox istiqamətlər üzrə islahatlar öz əksini tapıb.
Həmçinin güc strukturlarının ictimai məlumatlandırma stretegiyası
ilə bağlı da aspektlər orada yer alıb. Burada nələr nəzərdə tutlur? Güc
strukturlarının informasiya siyasəti təkmilləşdirilməlidir, güc
strukturları arası bir mexanizm yaradılmalı, xüsusi konsepsiya qəbul
edilməlidir. Belə məqamlar var. Məqsəd nədir? Məqsəd ondan
ibarətdir ki, hökümətin, hakimiyyətin həyata keçirdiyi hərbi
islahatlara ictimai dəstək qazanmaq.
Sevil Nuriyeva: Təşəkkür edirəm. Reklama ayrılaq. Mənə elə
gəlir ki, bu cəmiyyətimiz üçün çox önəmli bir mövzudur. Hərbi
sahədə nələri əldə edə bilərik, hara qədər əldə edə bilərik,
qanunlarımız bizə nə deyir. Biz bir cəmiyyət olaraq çox arzu
edirik ki, hərbi sahədə baş verən hər şeyi əldə edək, öyrənək.
Amma əlbəttə onu da anlayırıq ki, müharibə şəraitində elə şeylər
var ki, onu danışmaq olmaz, əksinə susmaqla orduya dəstək
durmaq məcburiyyətindəyik. O bir vətəndaşlıq görəvidir.
Cəsur Sümərinli: NATO təcrübəsinə görə, əgər islahatlar barədə
məlumatlar verilmirsə, insanlar islahatlar barədə məlumatsızdırsa, bu
qeyri-səhih, başqa fikirlərin ortaya çıxmasına səbəb olacaq və
nəticədə insanlar islahatlara dəstək verməyəcəklər və islahatlara
ayrılan vaxt, maliyyə və s. hamısı boşa gedəcək. Əsas məsələ bundan
ibarətdir.
Biz Gürcüstanın, Ermənistanın təcrübəsindən bunu görmüşük.
Gürcüstanda bu istiqamətdə xeyli məlumat verilir. Azərbaycana
gəldikdə isə, Gürcüstan və Ermənistandan fərqli olaraq
Azərbaycanda İPAP sənədi ilə bağlı rəsmi açıqlama verilmir. Bu özü
də maraqlı bir məqamdır. NATO tərəfi ilə bu barədə müzakirələr
olub, onlar demişdilər ki, İPAP sənədinin ictimaiyyət üçün
açıqlanması Azərbaycan rəsmilərinin öhdəsinə düşən bir məsələdir.
Azərbaycan tərəfi isə bəyan edir ki, müharibə şəraitində olduğumuza
görə, bu sənəd açıqlanmır. Halbuki bu sənəd NATO-ya üzv olan
bütün ölkələrə, onların hərbi attaşelərinə bəllidir. Belə olan təqdirdə