Microsoft Word inzibati huquq doc
Yüklə 3,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3. Hüquqi faktlar el ə faktlardır ki, onlar inzibati-hüquqi n ətic əl ər yaradırlar.
- NZIBATI HÜQUQ MÜNASIB ƏTL ƏRIN NÖVL ƏRI
63
a) subyektin(lərin) qanunauyğun davranışı nəticəsində yaranan inzibati hüquqi münasibətlər (məsələn, şəxsiyyət vəsiqəsinin alınması ilə əlaqədar vətəndaşın D O-ya müraciəti); b) subyektin(lərin) qanunazidd davranışı(ları) nəticəsində yaranan inzibati hüquqi münasibətlər (məsələn, vətəndaşın inzibati xəta törətməsi). nzibati hüquq münasibətlərin yaranmasında, dəyişməsində və xitam olunmasında hüquqi faktlar əsas rol oynayırlar.
nzibati hüquq münasibətləri inzibati hüquq normaları ilə nəzərdə tutulmuş şəraitin mövcud olduğu hallarda yaranır, dəyişir və xitam olunur. Bunlar hüquqi faktlardır. Hüquqi faktlar kimi, bir qayda olaraq, hərəkət, bəzi hallarda isə hadisə çıxış edir. Hadisələr bu, elə təzahürlərdir ki, onlar şəxslərin (fərdlərin) iradəsindən, davranışından asılı olmayaraq yaranırlar. Hər bir inzibati hüquqi münasibətlər onun iştirakçısının hüquq və vəzifələrinin müəyyən edilmiş qarşılıqlı əlaqələridir. nzibati hüquqi normalar qabaqcadan tərəflərin səlahiyyətlərinin həcmini, onların qarşılıqlı hüquq və vəzifələrini, həm də vəzifələrin yerinə yetirilməməsinə və ya hüquqlarının pozulmasına görə hüquqi məsuliyyətlərini müəyyən edirlər. Subyektlərin birinin subyektiv hüququna görə səlahiyyətləri həmişə başqasının (digərinin) hüquqi vəzifəsinə uyğun olmalıdır və əksinə. Hərəkətlər hüquqi fakt kimi subyektin iradəsinin ″aktiv″ ifadə edilməsinin nəticəsidir. NZIBATI HÜQUQ MÜNASIBƏTLƏRIN NÖVLƏRI nzibati hüquq münasibətləri öz məzmunlarına, onların iştirakçılarının hüquq və vəzifələrinin nisbətinə, onları yaradan hüquqi faktların xarakterinə və onların mühafizə üsullarına görə fərqlənirlər. 1. nzibati hüquq münasibətləri hüquqi məzmununa görə iki yerə bölünürlər: • maddi inzibati hüquq münasibətləri; • prosessual inzibati hüquq münasibətlər.
Maddi inzibati hüquq münasibətləri dedikdə, dövlət idarəetmə sahəsində yaranan o ictimai münasibətlər başa düşülür ki, onlar inzibati hüququn maddi normaları ilə tənzimlənir.
Prosessual inzibati hüquq münasibətləri dedikdə isə dövlət idarəetmə sahəsində yaranan o ictimai münasibətlər başa düşülür ki, onlar konkret fərdi işin həlli ilə bağlı olur və inzibati hüququn prosessual normaları ilə tənzimlənir. nzibati prosessual münasibətlərə misal olaraq vətəndaşların ərizə, təklif və ş ikayətlərinin dövlət idarəetmə orqanları və onların vəzifəli şəxsləri tərəfindən baxılması və həll edilməsi zamanı yaranan hüquq münasibətlərini göstərmək olar. Maddi və prosessual inzibati hüquqi münasibətlərin qarşılıqlı əlaqəsi onunla xarakterizə olunur ki, maddi münasibətlər prosessual münasibətlər vasitəsi ilə yerinə yetirilirlər. Bundan əlavə inzibati prosessual münasibətlər hüququn bir sıra başqa sahələrinin hüquq münasibətlərinə xidmət edir, onların yerinə yetirilməsini təmin edirlər. Məsələn, inzibati prosessual münasibətlərin vasitəsi ilə maliyyə, əmək və hüququn başqa sahələrinin maddi münasibətləri realizə olunurlar.
• qanunauyğun hərəkətlər əsasında yaranmış (meydana gəlmiş) inzibati hüquqi münasibətlər; 64
• qanunazidd hərəkətlər əsasında yaranmış (meydana gəlmiş) inzibati hüquqi münasibətlər. Qanunauyğun hərəkətlər inzibati-hüquqi normaların tələbinə uyğun olur. nzibati hüquq münasibətlərin iştirakçıları olan subyektlərin qanunauyğun hərəkətlərini hüquqi fakt kimi göstərmək olar. Məsələn, vətəndaş tərəfindən şikayətin verilməsi ilə onunla ərizənin ünvanlandığı icra hakimiyyəti orqanı (vəzifəli şəxs) arasında konkret inzibati hüquqi münasibət yaranır. Hüquqi faktların inzibati hüquqa, əsasən, xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, hüquqi hərəkətlərin əsas növləri icra hakimiyyəti subyektlərinin hüquqi aktları hesab edilirlər. Qəbul edilmiş bu hüquqi aktlar fərdi xarakter daşıyır, yəni onlar konkret ″ünvançıya″ və ya inzibati işə aid olurlar. Onların birbaşa hüquqi nəticələri inzibati hüquq münasibətlərin yaranması, dəyişməsi və ya xitam olunmasıdır. Məsələn, vəzifəyə təyin etmə haqqında əmr, həmin şə xsin dövlət-qulluq münasibətlərinin yaranmasına səbəb olur. Qanunazidd hərəkətlər isə inzibati hüquq normaların tələblərinə cavab vermir, yəni onların tələblərini pozur. Bunlar intizam və inzibati xətalardır, onlar dövlət idarəetmə sahəsi üçün daha xarakterikdirlər.
nzibati hüquq münasibətlərinə görə bir subyekt o birinə tabe olur (şaquli xətt üzrə subyektlərin hüquq münasibətləri, ″hakimiyyət-tabeçilik″); nzibati hüquq münasibətlərinə görə subyektlər bir-birinin tabeçiliyində olmurlar (üfiqi hüquq münasibətləri, əlaqələndirmə münasibətləri (koordinasiya və razılaşdırma)). Birinci qrupa aid olan subyektlər inzibati hüquq münasibətlərinə görə tabeçilik çərçivəsində biri-birinə tabe olurlar. Məsələn, aşağı səlahiyyətli orqanlar yuxarı səlahiyyətli orqana tabe olurlar; dövlət idarəetmə orqanlarının struktur bölmələrinin öz aralarındakı tabeçilik münasibətləri və s. Ş aquli xətt üzrə inzibati hüquq münasibətlər, inzibati hüquqi münasibətin bir subyektinin normativ aktının icrası qanunvericiliyə uyğun olaraq, başqa subyekt üçün məcburi xarakter daşıyan hallarda da yaranır. Belə ki, çox vaxt dövlət idarəetmə orqanı normativ akt qəbul etmək səlahiyyətinə malik olur, qəbul edilmiş akt yalnız onun bilavasitə tabeçiliyində olan orqan və təşkilat üçün məcburi xarakter daşıyır, o, həm də onun tabeçiliyində olmayan orqanlar, təşkilatlar, idarələr, müəssisələr, xidmətçilər və vətəndaşlar üçün də məcburi xarakter daşıya bilər. Ş aquli xətt üzrə yaranan inzibati-hüquqi münasibətlər üçün bir tərəfin iradəsinin ifadə edilməsi əsasında yaranması xarakterikdir, lakin onların yaranmasında onları yaradan orqan və ya vəzifəli şəxsin səlahiyyətləri nəzərə alınır. Şaquli inzibati hüquq münasibətləri hüquq münasibətinin başqa subyektinin iradəsindən kənar və ya asılı olmayaraq da yarana bilər. kinci qrupa aid olan subyektlər isə inzibati hüquq münasibətlərinə görə bir-birinə tabe olmurlar. Məsələn: dövlət idarəetmə sistemində elə münasibətlər vardır ki, bu münasibətlərin iştirakçıları olan idarə, müəssisə, təşkilatlar öz quruluşlarına görə bir-birinə tabe deyillər, lakin dövlət idarəetmə sistemində onlar eyni bir vəzifəni yerinə yetirən zaman onların hər biri ayrı-ayrılıqda öz hüquq və vəzifələrini həyata keçirirlər. 4. Müdafiə üsullarına görə inzibati hüquq münasibətlər inzibati və məhkəmə qaydasında müdafiə olunan inzibat hüquq münasibətlərə bölünürlər. Yüklə 3,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|