Microsoft Word Iqt mikro cavablar imtahan doc
Yüklə 357,24 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- III Kollokvium Mövzu 11: Əm ək bazası v ə onun f əaliyy ət mexanizmi 1. stehsal amill əri bazarı v ə onların f
- 5. Nominal v ə real əm ək haqqı
dəyişmir, lakin onun sahəsinə yeni kapitalın gəlməsi çətin olduğundan qiyməti artırmaqla firma iqtisadi mənfəət əldə edir. nhisar şəraitində firmanın istehsal etdiyi məhsulun miqdarı qiymətə təsir etmir. nhisar qiyməti aşağı, yuxarı və yaxud tarazlıq vəziyyətində də ola bilər. Əsas məqsəd mənfəət əldə etməkdir. Digər tərəfədn, inhisarçı firma istehsalın həcminin azaldaraq süni qıtlıq yaradaraq tələbin artması ilə qiymətləri qaldıra bilir. nhisar şəraitində az məhsul sitehsalı, onun baha satılması, süni qıtlığın yaradılmaı itkilərin baş verməsinə səbə olur ki, bu da iqtisadi və sosisal təbəqələşməni gücləndirir.
Hər bir istehsal amilinin istehsaldakı funksiyasından, iştirakı dərəcəsindən asılı olaraq gəlirlərin funksional bölgüsü baş verir və hər bir istehsal amili öz sahibinə müəyyən gəlir gətirir. Torpağın və təbii ehtiyatların gəliri rentanı, əmək ehtiyatları əmək haqqını, kapital faizi, sahibkarlıq qabiliyyəti isə mənfəəti yaradır. Cəmiyyətdə gəlirlərin funksional bölgüsündə hər bir istehsal amilinin gəlirliliyi onun qiymətindən aslıdır. stehsal amillərinin qiyməti isə bazarda onlara olan tələb və təkliflə müəyyən olunur. Burada iki cəhəti nəzərə almaq lazım gəlir. Əvvəla, istehsal amilinə olan tələb və onun qiyməti istehsalçının tələbindən və gəlirindən asılıdır. kincisi, bu amillər bir-biri ilə əlaqəsi olduğundan hər bir amilə olan tələb nəinki həmin amilin qiymətindən, başqa amillərin qiymətində olan dəyişikliklərdən də asılıdır. Belə ki, müəyyən bir amilin qiymətinin artması ona olan tələbin azalmasına, digər amilə olan tələbin isə artmasına səbəb olur. Bu o vaxtadək davam edir ki, daha az istehsal xərcləri ilə daha çox mənfəət əldə edilə bilsin. Hər bir istehsal amilinin istehsala cəlb olunması amil bazarında onun alan və satanlar arasında baş verir. 2. Əmək bazarı və onun xüsusiyyətləri Ə mək bazarında əməyə olan tələblə əmək təklifinin əsasında əməyin qiymətinin formalaşması baş verir, əməyin alqı-satqısı baş verir. Bu zaman işə götürən işçinin əməyinin xidmətindən istifadə hüququnu alır. Başqa bazarlardan fərqli xüsusiyyəti ondadır ki, işəgötürənlərlə işçi arasında əlaqə uzunmüddətli olur və burada digər təşkilatlar - həmkalar ittifaqı, dövlət məşğulluq orqanları və s. iştirak edir. Bu bazara iqtisadi tsikllər, bazarların inhisarlaşması dərəcəsi, demoqrafik amillər də təsir göstərir. Əmək bazarında əməyə olan tələb onun məhsuldarlığından (ixtisas dərəcəsindən, ölkənin iqtisadi inkişaf səviyyəsindən və s.-dən asılı olur. Əməyin təklifi isə əmək qabiliyyətli əhalinin sayından, onun peşə ixtisas dərəcəsindən,
ə mək şaraitindən, iş vaxtının müddətindən asılı olur. Bazarda əməyə olan tələblə əməyin təklifi ə sasında əmək haqqı formasında onun qiyməti formalaşır. Əmək bazarının fəaliyyəti rəqabət və inhisarın nisbətindən də asılı olur. 3. Əmək haqqının məzmunu və ona dair baxışlar Başqa istehsal amillərindən fərqli olaraq əmək istehsal prosesində daim iştirak edir. Təbiət cisimlərinə təsir edərək, onları hərəkətə gətirərək insanların tələbatını ödəmək üçün məhsul və xidmətlər istehsal edir. Əmək sahibləri bunun müqabilində sərf etdikləri əməyin kəmiyyət və keyfiyyətinə görə müəyyən haqq əldə edirlər ki, bu da əmək haqqı adlanır. Əmək haqqına klassiklər əməyin təbii və ya bazar qiyməti kimi, marksist nəzəriyyə isə iş qüvvəsinin qiyməti kimi baxmışlar. F.Lassal əmək haqqını yaşayış minimumu ilə əlaqələndirmişdir. Müaisr iqtisadi ədəbiyyatda isə əmək haqqına sadəcə olaraq müəyyən vaxt ərzində əməyin sərfi nəticəsində əldə olunan pulun məbləği kimi baxılır.
Əmək haqqının ödənilməsinin iki əsas forması var: vaxta və işə görə. Vaxta görə əmək haqqı o sahələrdə tətbiq olunur ki, orada işçinin əməyinin miqdarını müəyyən etmək olmur və iş sahəsində olduqları vaxta görə əmək haqqı verirlər. Sənayecə inkişaf etmiş ölkələrdə bu 70-80% təşkil edir. şə görə əmək haqqı isə sahibkarla işçi arasında bağlanmış müqaviləyə əsasən müəyyən tarif sistemi əsasında müəyyən olunmuş işə uyğun olaraq verilir. Bu sahədə işləyənlərin aldıqları əmək haqqı işin miqdarından və keyfiyyətindən asılı olur. Ayrı-ayrı ölkələrdə istehsalın xarakterindən və xüsusiyyətindən asılı olaraq bu və ya digər əmək haqqı forması üstünlük təşkil edir və bunların müxtəlif sistemləri mövcud olıır. Müasir cəmiyyətdə çox vaxt yüksək texnoloji sahələrdə sahibkarlar əmək haqqının ənənəvi sistemlərindən imtina edirlər. Ə vəzində hər bir işçinin şəxsi əmək payına, şəxsi təşəbbüskarlıq göstərilməsinə, yerinə yetirilən işlərə görə yüksək məsuliyyət hissinə əsaslanan fərdi əmək haqqının müxtəlif variantları tətbiq edilir. 5. Nominal və real əmək haqqı Həmçinin nominal və real əmək haqqını da fərqləndirmək lazımdır. Nominal əmək haqqı əmək sahibinin pul formasında aldığı əmək haqqıdır. Nominal əmək haqqı hər bir ölkənin ə mək məhsuldarlığının dərəcəsindən asılıdır. Belə ki, yüksək əmək haqqı alan işçi daha məhsuldar işləyir. Buna görə də əmək məhsuldarlığı artdıqca, əmək haqqı da artır. Nomianl ə mək haqqı işçinin yaşayış səviyyəsi haqqında düzgün təsəvvür yaratmır. Çünki ondan müəyyən çıxılmalar və ayırmalar ödənilir (məsələn, vergilər, bazarda alına biləcək malların qiyməti və s.). Yüklə 357,24 Kb. Dostları ilə paylaş:
|