Microsoft Word Iqt mikro cavablar imtahan doc
Yüklə 357,24 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- . M = f ( Ə,K,T).
- 3. Kapitalın dövranı v ə dövriyy əsi
Nominal əmək haqqına alınan əmtəələr və xidmətlərin miqdarı real əmək haqqıdır. O, nominal ə mək haqqının alıcılıq qabiliyyətidir və onun həcmi nominal əmək haqqının miqdarından asılıdır. Müxtəlif ölkələrdə iqtisadi inkişaf səviyyələrindən, milli xüsusiyyətlərindən və s.- dən asılı olaraq real əmək haqlarında kəskin fərqlər mövcuddur. Əmək haqqındakı bu fərqlilik ölkələrin təbii ehtiyatlarla zənginliyindən, texnologiyanın inkişaf səviyyəsindən və əmək məhsuldarlığının səviyyəsindən asılıdır
Kapital amili iqtisadi nəzəriyyədə birmənalı qəbul olmayan anlayışdır. Kapital haqqında ən geniş yayılmış nəzəriyyə, ona istehsal vasitəsi kimi baxılmasıdır (A.Smit, D.Rikardo). Digər
iqtisadçılar da (Ç.Bauman, A.Blinder) kapitala bu cür yanaşırlar. K.Marksda kapitala müxtəlif yanaşır: 1) kapital puldur;2) kapital öz-özünə artan dəyərdir; 3) müəyyən tarixi formaya məxsus istehsal münasibətləridir; 4) kapital hərəkətdə olan bir şeydir. P.Samuelson və V.Nordxaus isə kapitala uzunmüddətli istifadə olunan nemətlər kimi (dəzgahlar, yollar kompüterlər, yük maşınları və s.) baxmışlar. D.Beıq, S.Fişer, R.Dornbuş fiziki kapital dedikdə başqa nemətlər və xidmətlər istehsalı üçün xidmət edən istehsal nemətlərini (konveyer xətti, avadanlıq, dəmir yolları, məktəb binaları, yaşayış evləri) başa düşürlər. C.Robinson mövcud anda bütün nemətləri kapital adlandırmışdır. qtisadçıların böyük əksəriyyəti isə insan kapitalı (insanların bilik, bacarığı və vərdişi) anlayışını qəbul edirlər. 2. Kapitalın tarixi formaları Kapital məhsul və xidmətlərin istehsalında istifadə edilən maddi və pul vəsaitlərinin məcmuusudur. Kapitalın ilkin tarixi forması tacir və sələm kapitalı olmuşdur. Sonralar isə sənaye kapitalının inkişafından doğan ticarət və borc kapitalı yaranmışdır. Kapitalın tarixi formalarından biri də bank kapitalı ilə sənaye kapitalının birləşməsi nəticəsində maliiyə kapitalının yaranmasıdır. Kapital - istehsalda istifadə edilən maddi nemətlərin məcmusudur. Bura maşınlar, istehsal avadanlıqları, nəqliyyat və rabitə vasitələri, kommunikasiya vasitələri və s. aid edilir. Onların texniki cəhətdən daim təkmilləşdirilməsi istehsalın ümumi nəticəsinə və faydalılığına ə həmiyyətli təsir göstərir. Müxtəlif iqtisadçılar kapitalın izahında müxtəlif mövqedə olmuşlar. Bir qisim kapitala istehsal vasitələri (A.Smit, D.Rikardo, F.Kene), digərləri insan biliyinin və enerjisinin məhsulu (C.Bekker, F.Maxlun), başqa biriləri isə kapitala pul məbləği, (C.S.Fişer, D.Bekq, M.Şvarts, V.C.Robinson) marksist nəzəriyyəyə isə öz-özünə artan dəyər kimi baxmışlar. Sahibkarlıq qabiliyyəti insan kapitalının xüsusi növü olub istehsalın təşkilində və idarə edilməsində xüsusi qabiliyyət, səmərəli axtarışlar, digər istehsal amillərini düzgün və səmərəli ə laqələndirə bilmək bacarığı, istehsala yeni texnologiyanı, yeni məhsul növlərini tətbiq etmək üçün ağıllı riskə getmək qabiliyyəti başa düşülür. Göstərilən bu amillər istehsal prosesində qarşılıqlı fəaliyyətdə olmaqla həm də bir- birinə qarşılıqlı təsir göstərirlər. Məhsul və xidmətlərin hazırlanması təkcə bu amillərin olmasını deyil, onların müəyyən nisbətdə birləşməsini tələb edir. Bunlardan birinin olmaması istehsal prosesinin pozulmasına səbəb olur. stehsal amillərinin qarşılıqlı əvəz olunması və müəyyən nisbətdə birləşməsinin müxtəlif imkanları və variantları mövcud olur. stehsal amillərinin optimal istifadə olunması onların səmərəli əvəz olunmasına imkan yaradır. Nəticədə istehsal amillərinin səmərəli birləşdirilməsi və əvəzlənməsi nəticəsində daha çox məhsul yaradılır, eyni zamanda məhsuldarlıq artır. Beləliklə istehsal amillərinin uzlaşmasından asılı olaraq istehsalın həcmi müəyyən olunur. stehsal amilləri ilə məhsulun həcmi arasında asılılıq istehsal funksiyası adlanır və belə formulə edilir. M = f (Ə,K,T). Burada M - məhsul, K - kapital, Ə - əmək, T - texnologiyanı göstərir. stehsal funksiyası amillərin sərfi ilə məhsul istehsalının həcmi arasında texnoloji asılılığı ifadə edir.
Hər bir kapital öz hərəkətinə pul formasından başlayır və ardıcıl olaraq
istehsal vasitələr P-Ə ..... ...Ə...P 1 iş qüvvəsi mərhələsindən keçir və hər bir mərhələdə müəyyən funksional forma alır: pul kapitalı, məhsuldar kapital, əmtəə kapitalı. I mərhələdə pul kapitalı məhsuldar kapitala, II mərhələdə məhsuldar kapital əmtəə kapitalına, III mərhələdə isə əmtəə kapitalı yenidən pul kapitalına çevrilir. Kapitalın bir formadan başqa formaya ardıcıl keçməsi və davam etməsi kapitalın dövranı adlanır. Məhsuldar kapitalın dövranı məhsul və xidmətlərin istehsalçıları tərəfindən, pul kapitalının dövranı borc shaibləri (banklar) tərəfindən, əmtəə kapitalının dövranı isə ticarətçilər tərəfindən həyata keçirir. Vaxtaşırı təkrar olunan kapitalın dövranı onun dövriyyəsini təşkil edir. Kapitalın Yüklə 357,24 Kb. Dostları ilə paylaş:
|