İqtisadi nəzəriyyə
ECONOMICS
364
Sahələrarası rəqabət – Müxtəlif sahələrin, yaxud oxşar təyinatlı əmtəələr hazırlayan və
xidmətlər göstərən şirkətlər arasında gedən rəqabət mübarizəsi.
Sahibkar – Qanunlar və sosial ədalət prinsipləri əsasında fəaliyyət göstərərək, mənfəət
əldə etmək məqsədilə hər hansı bir işlə məşğul olan şəxs.
Sahibkarlıq inhisarı – Bazarda bir və ya bir neçə şirkətin eyni sahədə hökmranlığı.
SDV – Sərbəsi dönərli valyuta.
Sertifikat – Məhsulun keyfiyyətini təsdiq edən sənəd.
Səhm – Səhmdar cəmiyyətinin Nizamnamə fonduna pul verdiyini və sahibinə səhmdar
cəmiyyətinin mənfəətinin müəyyən hissəsini dividend şəklində almaq və cəmiyyətin idarə
olunmasında iştirak hüquqi verən qiymətli kağız.
Səhmdar cəmiyyəti
– Təsərrüfat fəaliyyətini həyata keçirmək məqsədilə, Nizamnamə
fondunu səhmlər buraxmaq yolu ilə formalaşdıran fiziki və hüquqi şəxslərin könüllü sazişi
əsasında yaradılmış cəmiyyət.
Səhmlərin nəzarət paketi – Səhmdar cəmiyyətinin bütün səhmlərinin yarıdan çoxunun
(50% + 1) bir sahibin nəzarəti altında olması.
Səhm kapitalı – Səhmdar cəmiyyətinin bütün kapitalı.
Sənayeləşdirmə – Ölkədə maşınlı iri sənayenin yaradılması və iqtisadiyyatın sənaye
əsasları üzərinə keçirilib inkişaf etdirilməsi.
Sindikat
– İnhisar forması olub, eyni təyinatlı əmtəələr istehsal edən şirkətlərin elə
birliyidir ki, hazır məhsulların satışı ilə yaradılmış sindikat məşğul olunur.
Senyoroj – Dövlətin pul emissiyasından əldə etdiyi gəlir.
Son hədd xərcləri – Məhsulun əlavə istehsal olunan hər vahidinə sərf olunan xərclərin
kəmiyyəti.
Sosial təminat
– Qocalara və əmək qabiliyyətini itirənlərə, habelə ana-uşaqlara maddi
təminat, xidmət göstərilməsi üzrə sosial-iqtisadi tədbirlər sistemi.
Staqnasiya – İqtisadiyyatda, istehsalatda, ticarətdə durğunluq vəziyyəti.
Staqflyasiya – Ölkədə eyni vaxtda həm işsizliyin, həm də inflyasiyanın olması.
Standart – Dövlətin səlahiyyətli orqanları tərəfindən təsdiq edilmiş etalon, nümunə, model.
Struktur – Quruluş, yaxud vahid sistemi təşkil edən və bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqədə olan
bölmələrin, hissələrin toplusu.
Strateji əmtəələr
– Ölkənin milli təhlükəsizliyi naminə ixracı nəzarətə alınan,
məhdudlaşdırılan, qadağan edilən məhsullar.
Struktur işsizlik – İşsizliyin bir forması olub, yeni texnika və mütərəqqi texnologiyaların
tətbiqi nəticəsində iş yerlərinin ixtisarı nəzərdə tutulur.
Sığorta
– Təbii fəlakətlər, qəza hadisələri zamanı şirkətlərə, vətəndaşlara maddi kömək
göstərmək üçün yaradılan məqsədli pul vəsaitləri fondu.
Subsidiya – Dövlət tərəfindən yerli hakimiyyət orqanlarına, hüquqi və fiziki şəxslərə,
habelə başqa ölkələrə göstərilən əvəzsiz yardım.
Sürünən inflyasiya – Nisbətən aşağı sürətlə gedən inflyasiya.
Ş
Şaquli birlik
– Hazır məhsul istehsalının xammal və materiallardan başlamış son məhsul
buraxılışına qədər bütün ardıcıl mərhələlərini həyata keçirən təsərrüfat vahidlərinin bir
şirkət, yaxud korporasiya daxilində birləşməsi.
İqtisadi nəzəriyyə
ECONOMICS
365
Şans – Hansısa bir ideyanın reallaşdırılması, yaxud işin (iqtisadi prosesin) həyata
keçirilməsi və uğur qazanması ehtimalı, mümkünlüyü.
Şantaj – Konkret fayda əldə etmək məqsədilə xoşagəlməz və əxlaq normalarına zidd
məlumatların, davranışların aşkarlanıb yayılacağı hədə-qorxusundan ibarət cinayət
hadisəsi.
Şef
– Rəis, başçı, rəhbər.
Şerman qanunu – İnhisarçılığa qarşı ABŞ konqresinin 1890-cı ildə qəbul etdiyi ilk qanun.
Şəxsi gəlir – İşçinin əmək haqqından, dividendlər, faizlər, renta, mükafatlar, transferlər
daxil olmaqla əsas və əlavə mənbələrdən yaranan pul gəliri.
Şəxsi hesab – Mühasibat və banklar tərəfindən ayrı-ayrı şəxslərlə hesablaşmalar aparmaq
üçün açılan hesab.
Şəxsi istehlak xərcləri – Ev təsərrüfatlarının özləri üçün zəruri olan istehlak malları və
xidmətlərə çəkdikləri xərclər nəzərdə tutulur.
Şəxsi kapital – Sahibkarın təşkil etdiyi şirkətə qoyduğu özünə məxsus kapitalın həcmi,
məbləği.
Şəxsi gəlir vergisi – Ayrı-ayrı şəxslərin gəlirlərinə qoyulan vergi.
Şəxsi yardımçı (yaradılmış) təsərrüfat – Xüsusi mülkiyyətin bir növü olub, şəxsi yaxud
ailə əməyinə əsaslanan həyətyanı, habelə ayrıca torpaq sahəsində yaradılmış bağ-bostan
nəzərdə tutulur.
Şəxsi yığım – Əhalinin gəlirininistehlaka sərf olunmayıb, yığım məqsədilə saxlanılan
hissəsi.
Şəriklilik – Fiziki və hüquqi şəxslərin birgə iqtisadi fəaliyyət göstərmək üçün könüllü
əməkdaşlığı.
Şərti alıcı
– Hər bir əmtəəni qaytarmaq şərti və hüququ ilə almaq.
Şərti əmanət – Bir şəxsin başqa bir şəxsin adına qoyduğu pul əmanəti.
Şərti rüsumsuz idxal – Ölkəyə idxal olunan məhsulların (məsələn, sərgi nümunələrindən
yaxud eksponatlardan) nəzərdə tutulan müddətdə gömrük rüsumu və vergilərə cəlb
olunmaması.
Şirkət – Müxtəlif iqtisadi fəaliyyətin həyata keçirilməsi məqsədilə, hüquqi və fiziki
şəxslərin müəyyən bir statusda könüllü birləşməsi; müəssisənin təşkilati-hüquqi forması.
Şirkətin parçalanması
– Hər hansı bir şirkətin öz əmlakını və fəaliyyətini başqa bir yaxud
bir neçə şirkətə, korporasiyaya təhvil verməsi əməliyyatı.
Ştat cədvəli – Şirkətin, müəssisənin, təşkilatın işçilərinin sayını, vəzifələrini, maaşlarını,
ödəmə xüsusiyyətlərini göstərməklə təsdiq və qəbul olunmuş siyahı.
Şübhəli hesablar
– Vaxtında ödənilmə ehtimalı çox az olan hesablar.
T
Tacir – Gəlir məqsədilə əmtəə-mal alıb və satan şəxs.
Talon – Sahibinin müəyyən nemət və xidmətlərdən istifadə etmək hüququnu təsdiqləyən
sənəd.
Tam məşğulluq – Ölkənin əmək qabiliyyətli bütün əhalisinin iş yerləri ilə təmin olması.
Tarif – Müxtəlif təyinatlı xidmətlərə görə olan ödəniş norması.
Tarazlaşmış bazar – Əmtəə-xidmətlərin ümumi həcmi və digər xüsusiyyətlərə görə
tələblə-təklifin tarazlığı.
Dostları ilə paylaş: |
