51
Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyevin “Məhəmməd
Füzulinin anadan olmasının 500 illiyi haqqında” 16 mart 1994-cü
il tarixli
fərmanından sonra dahi şairin 500 illik yubiley şənliklərinə məhz Türkiyədə
başlanılması türkdilli ölkələrin bir araya gətirilməsi üçün gözəl şərait yaratdı.
Bu, türk dünyası mədəniyyət və incəsənət xadimləri arasında ədəbi-mədəni
əlaqələrin genişləndirilməsinə də böyük təkan verdi.
Daha sonra yubiley şənlikləri Bakıda 1996-cı ilin noyabr ayında
TÜRKSOY beynəxalq təşkilatının VIII toplantısı ərəfəsində davam etdi. Belə
ki, noyabrın 6-da Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Rəyasət
Heyətində türk dünyası yazıçılarının III qurultayı [14, s.7], daha sonra
TÜRKSOY beynəlxalq təşkilatının VIII toplantısı keçirildi. Hər iki tədbirdə
Ulu Öndər iştirak etmiş, dəyərli fikirlərini, türkdilli dövlətlər arasında
əlaqələrin genişlənməsi üzrə tövsiyələrini bildirmişdir [14, s.16].
Sonrakı illərdə də TÜRKSOY təşkilatının fəaliyyəti
türkdilli ölkələrin
mədəniyyət sahəsində ayrı-ayrı təşkilatların, müstəqil qurumlarının
yaranmasına səbəb olur. Kitabxana sahəsində belə bir təşkilatın yaranması
məqsədilə 4-8 iyun 2007-ci il tarixində Türkiyə Respublikasının Ankara
şəhərində Türk Cümhuriyyətləri Milli Kitabxana direktorlarının iştirakı ilə
konfrans keçirilir. Konfransın əsas məqsədi türkdilli ölkələrin Milli
Kitabxanalarının fəaliyyətini əlaqələndirən və onlar arasında qarşılıqlı iş
birliyinin qurulmasını təmin edən və türkdilli xalqların ortaq mədəniyyətinin,
ədəbiyyatının, əlyazmalarının tədqiqi üzrə layihələrin işlənməsini təmin edən
bir qurumun yaradılmasından ibarət idi. Belə bir qurumun yaradılması qərarı
hələ 2006-cı ilin dekabrında TÜRKSOY-un toplantısı zamanı Azərbaycanın
Mədəniyyət və Turizm naziri və Türkiyə Cümhuriyyətinin Mədəniyyət və
Turizm naziri tərəfindən irəli sürülmüşdür Bununla da artıq
Azərbaycan Milli
Kitabxanası digər türkdilli dövlətlərin kitabxanaları kimi TÜRKSOY
çərçivəsində keçirilən tədbirlərin həm iştirakçısı, həm də təşkilatçısı timsalında
çıxış etməyə başladı.
Türkdilli ölkələrin Milli Kitabxana direktorlarının II konfransı Bakıda
2008-ci il noyabrın 18-də Milli Kitabxananın 85 illik yubiley tədbirləri
çərçivəsində keçirilmişdir. Burada Avrasiya Kitabxanalar Assambleyası
əməkdaşlıq təşkilatının ümumi iclasının keçirilməsi də nəzərdə tutulmuşdur.
Türkdilli ölkələrin Milli Kitabxana direktorlarının II konfransında Türkiyə,
Qazaxıstan, Qırğızıstan, Özbəkistan, Tacikistan, Tatarıstan, Xakasiya və
Başqırdıstan Milli Kitabxana rəhbərləri, rəsmi nümayəndələr iştirak edirdi [4,
s.21].
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin
Türkdilli
ölkələrin Milli Kitabxana direktorları konfransının və Avrasiya Kitabxanalar
Assambleyası əməkdaşlıq təşkilatının ümumi iclasının iştirakçılarına müraciəti
olmuşdur. Müraciətdə ölkə başçısı müstəqil Azərbaycan dövlətinin dünya
mədəni məkanına inteqrasiyasında türkdilli dövlətlərlə əməkdaşlığın mühüm
əhəmiyyət kəsb etdiyini göstərmiş və qeyd etmişdir ki: “Qloballaşan dünyada
informasiya cəmiyyətinin tələblərinə uyğun olaraq müasirləşən milli
52
kitabxanalar ölkələrin davamlı inteqrasiyası və xalqların qarşılıqlı mədəni
əlaqələrinin zənginləşməsi proseslərinə öz layiqli töhfələrini verməkdədir.
Ümidvaram ki, konfransınızda müzakirəyə çıxarılan
məsələlər və qəbul edilən
qərarlar milli kitabxanaların xalqlarımızın mədəni sərvətlərinin yaşadılması və
intellektual potensialının artırılmasında faydalı olacaqdır” [2].
Konfransda türkdilli ölkələrin vahid elektron kitabxana və elektron
kataloqunun yaradılması məsələsi müzakirə olunmuş, hər bir ölkənin milli
kitabxanasında türkdilli ölkələrin xüsusi guşəsinin yaradılması məsələsi qərara
alınmışdır. Qeyd etmək lazımdır ki, bu qərar ortaq türk mədəniyyətinin, ortaq
ədəbi irsimizin bütün türkdilli ölkələrdə tanınması və gələcək
nəsillərə
ötürülməsi, təbliği istiqamətində mühüm bir mərhələnin başlanğıcıdır.
Türkdilli ölkələrin Milli Kitabxana direktorları növbəti dəfə 2009-cu il
sentyabrın 8-də Qırğızıstanın Bişkek şəhərində görüş keçirmişlər. Görüş
Qırğızıstan Milli Kitabxanasının 75 illik yubiley tədbirləri çərçivəsində baş
tutmuşdur. Burada 2015-ci ilə kimi türkdilli ölkələrin milli kitabxanalarının
əməkdaşlığının əsas istiqamətləri müəyyən edilmiş, bu ölkələrin
kitabxanalarının toplu kataloqunun yaradılması və türkdilli ölkələrin elm,
tarix, mədəniyyət və dili haqqında məqalələr mübadiləsinin təşkili məsələləri
müzakirə olunmuş və qərarlar qəbul edilmişdir.
Bu konfrans Türkdilli
ölkələrin milli kitabxanalarının direktorlarını bir araya yığmaqla kitabxanalar
arasında əlaqələri bir daha genişləndirmiş və əməkdaşlığı gücləndirmişdir.
2012-ci ildə Türkdilli ölkələrin kitabxanalarının iştirakı ilə qədim əlyazmaların
qorunması, mühafizəsinə dair seminar da təşkil etdilmişdir. Belə ki, 2012-ci il
noyabr ayının 28-dən 29-dək Türkmənistan Milli Elmlər Akademiyasının
Əlyazmalar (Qolyazmalar) İnstitutunda TÜRKSOY və İSESKO arasında
əməkdaşlıq proqramı çərçivəsində Aşqabad şəhərində “Kitabxanalarda
saxlanılan qədim əlyazmaların qorunması problemləri” mövzusunda seminar
keçirilmişdir. Seminarda Türkdilli ölkələrin kitbxanalarında qorunan qədim
əlyazmalardan, onların müasir informasiya texnologiyaları vasitəsilə elektron-
rəqəmsal formata köçürülməsindən, qədim türk xalqlarının tarixinin
öyrənilməsində bu əlyazmaların rolundan və qarşıda
duran vəzifələrdən söhbət
açılmışdır.
Türkdilli ölkələrin Milli Kitabxana direktorları şurası 2010-cu ildən
başlayaraq TÜRKSOY təşkilatının türk dünyasının görkəmli tarixi şəxslərini,
mütəfəkkir, şair və yazıçılarını, habelə digər böyük şəxsiyyətlərini bütün
dünyaya tanıtdırmaq məqsədilə elan etdiyi və təşkil etdiyi yubileylərə, xatirə
gecələrinə və digər kütləvi tədbirlərə qoşularaq beynəlxalq elmi konfranslar,
dəyirmi masalar, kitab təqdimatları keçirir. Belə tədbirlərin
keçirilməsinin fəal
təşkilatçılarından biri M.F.Axundov adına Azərbaycan Milli Kitabxanası
olmuşdur.
Silsilə olaraq 2010-cu ildə TÜRKSOY təşkilatı tərəfindən görkəmli
başqırd türkoloqu, şərqşünas alim Əhməd Zəki Validi ili çərçivəsində Əhməd
Zəki Validi Toğanın anadan olmasının 120 illiyinə həsr olunmuş beynəlxalq
elmi konfrans Azərbaycan Milli Kitabxanasında, noyabr ayında isə Krım