Microsoft Word jurn Kitabshunasliq ve bibilioq 1(40) 17. docx
Yüklə 16,45 Kb. Pdf görüntüsü
|
157 Rey Oldenburqun “üçüncü məkanla” bağlı müəyyənləşdirdiyi xüsusiyyətləri diqqət mərkəzinə gətirən P.Lapo bunların müasir kitabxana üçün tələb olunan minimal şərtlər olduğunu qeyd edir. Alim yazır ki, kitabxananı “möhtəşəm yaxşı məkan” kimi xarakterizə etmək üçün Rey Oldenburqun irəli sürdüyü ictimai dəyərlər prizmasından məsələyə baxmaq lazımdır. P.Lapo məsələyə belə bir sualla yanaşır: “Kitabxananın sosial əhəmiyyətini hansı dəyərlər müəyyənləşdirir?” (6, 13). Müəllif M.Y.Dvorkinaya istinadən yazır ki, “hətta kitabxanaçı olmayan milyonlarla insan kitabı yüksək qiymətləndirir” (4). Bu baxımdan P.Lapo informasiya cəmiyyəti dövründə kitabxanaların roluna xüsusilə diqqət yetirir və elektron sənədin informasiya mənbəyi kimi özü də bilik, təhsil, mədəniyyət daşıdığını və kitabxanalar vasitəsilə bu informasiyaya maneəsiz çıxış imkanının əldə edilməsi məsələsini vurğulayır. Təbii ki, həm klassik kitabxanaların, həm də müasir dövrün tələblərinə müvafiq olan kitabxanaların sosial-ictimai baxımdan çox böyük əhəmiyyəti vardır. İlk növbədə ona görə ki, kitabxana bilik və informasiya mənbəyidir. Eyni zamanda kitabxana həm də insanların, tələbə və gənclərin görüşdüyü, sosiallaşdığı məkan kimi də xarakterizə oluna bilər. Müasir kitabxanaların vəziyyəti ilə bağlı məsələyə diqqət yetirən P.Lapo 2012-ci ildə internetdə çap olunmuş “Gələcəyin kitabxanası: RİA Xəbərlər versiyasına əsasən inkişafın 10 trendi” məqaləsinə istinadən yazır ki, kitabxana işini təhlil edən mütəxəssislər və rus yazıçı-ekspertləri və xarici futurualist tədqiqatlar əsasında müəlliflər tərəfindən kitabxananın inkişaf trendi belə verilmişdir: 1. “Bulud”da informasiya; 2. Universal axtarış sistemi; 3. Avtomatik tərcümə və interpretasiya; 4. Multiformatlı media mühit; 5. Fərdi oxu mexanizmi; 6. Kitabxana-muzey; 7. Multimedia mərkəzi; 8. Təəssüratlar bazası; 9. Canlı ünsiyyət klubu; 10. Lokal mədəniyyətin qorunması mərkəzi (6, 13). Qeyd olunan tendensiyaları iki qrupa ayıran alim bunlardan ilk beşinin virtual elektron kitabxanaların inkişaf tendensiyaları, ikinci beşlikdə olanların isə ənənəvi formatda olan kitabxanalar üçün perspektiv innovasiyalar olduğunu qeyd edir (6, 14). Həqiqətən də müasir dövrdə informasiya- kommunikasiya texnologiyalarının sürətli inkişafı şəraitində, eləcə də elektron informasiya resurslarına tələbatın və zərurətin olduğu bir vaxtda Azərbaycan kitabxanalarının (həmçinin kitabxanaçılarının) qarşısında duran ən mühüm vəzifələrdən biri məhz virtual, elektron kitabxanaların formalaşdırılması, 158 onların müntəzəm olaraq zənginləşdirilməsidir. Yuxarıda kitabxanaların inkişaf trendləri ilə bağlı göstərilən ilk beş istiqamət - “Bulud”da informasiya, universal axtarış sistemi, avtomatik tərcümə və interpretasiya, multiformatlı media mühit, fərdi oxu mexanizmi, əslində müasir Azərbaycan kitabxanalarının da əsas hədəflərinə çevrilməlidir. Zəngin elektron resurslara sahib olan kitabxanaların etibarlı saxlanılma – yaddaş imkanları olmalıdır. Həmçinin virtual kitabxanalar istifadəçilərin hər cür rahatlığını təmin etmək üçün universal (və yaxud çoxparametrli) axtarış sistemlərinə, tərcümə imkanlarına, multiformatlı resurslara sahib olmalıdır. Təbii ki, bu parametrləri özündə ehtiva edən kitabxanalar həm istifadəçilərin rahatlığının təmin olunması, həm zəngin elektron resurslara sahib olması, həm də universal istifadə üçün yararlılığı baxımından daha çox oxucuların (istifadəçilərin) diqqətini cəlb edə bilər. Həmçinin virtual kitabxanalarda fərdi kabinetlərin – istifadəçiyə malik informasiyaların, eləcə də oxu üçün tələb olunan müxtəlif imkanların mövcud olması müasir Azərbaycan kitabxanalarının qarşısında duran vacib vəzifələrdəndir. Göründüyü kimi, çağdaş dövrümüzdə virtual texnologiyaların geniş tətbiq olunması, elektron informasiya resurslarına tələbatın artması kitabxana işini və kitabxanaçılıq peşəsini yeni bir mərhələyə transformasiya etmişdir. P.Laponun da vurğuladığı kimi, “kitabxanalar saxlanc yeri”ndən “informasiyanın əldə olunma nöqtəsi”nə çevrilmişdir ki, bu da kitabxanaya müraciət edən şəxsin “oxucu”dan informasiya “istifadəçi”sinə çevrilməsinə gətirib çıxarmışdır. Təbii ki, bu keçid, yəni kitabxanaların yalnız kitab saxlanan arxiv, saxlanc məzmunundan informasiyaya çıxışı təmin edən məkan funksiyasına gəlib çıxması hazırki dövrdə texnologiyanın, cəmiyyətin və insanın inkişafının və dəyişməsinin göstəricisidir. Təbii ki, belə bir şəraitdə bir tərəfdən kitabxanaların üzərinə düşən vəziflər dəyişirsə, digər tərəfdən də kitabxanaların funksional mahiyyəti, fəlsəfi əhəmiyyəti dəyişir. Artıq kitabxanalar insanların intellektual inkişafına xidmət edən, onun informasiya ehtiyaclarını ödəyən, başqa sözlə desək, informasiya təhlükəsizliyini təmin edən yeni məkan kimi xarakterizə olunmalıdır. Çünki cəmiyyətin, eləcə də hər bir fərdin formalaşmasında, inkişaf tendensiyalarının müəyyənləşməsində onun əsas tələbatlarından olan informasiyanın çox mühüm rolu vardır. Özü də bu rol getdikcə çox sürətlənməkdə və genişlənməkdədir. Belə bir şəraitdə, P.Laponun da qeyd etdiyi kimi, kitabxanalar “möhtəşəm yaxşı məkan” kimi xarakterizə oluna bilər. Yetər ki, “Əgər kitabxanalar insanın özünü və ətraf aləmin dərkində, onun inkişafında davamlı bilik ötürücüsü rolunu oynayan sosial institut rolunu oynamağa müəssər ola bilərsə,o zaman kitabxana deyəndə ağıla “Möhtəşəm 3-cü məkan” termini gələcəkdir.” Yüklə 16,45 Kb. Dostları ilə paylaş:
|