71
•
Azərbaycan ədəbiyyatında tənqidi realizm
və romantizm dövrü
•
Əsərdəki məcazlar orijinallığı ilə seçildiyi kimi, bədiiliyin, obrazlılığın artma-
sındakı rollarına görə də diqqəti cəlb edir.
Ayrı-ayrı beytlərdə ifadə olunmuş fikirlərin daxili-məntiqi əlaqələri, bütün bunları
tutarlı ifadə edən
söz və misralar, uğurlu qafiyə sistemi, mükəmməl forma və s. əsərin
kamilliyini təsdiq edən cəhətlərin mühüm bir qismidir.
Mənbələrdə M.Şəhriyar sənətkarlığı barədə deyilənlər şeirin bədii
xüsusiyyətləri barədə geniş və əhatəli fikir söyləməyə imkan yaradır.
Həcmcə kiçik olan “Türkün dili”ndə ciddi mətləblərə toxunul-
muş, taleyüklü problemlər qaldırılmışdır. Əsərdə həm də bunların
həlli yolları göstərilmişdir. Deməli, şeir ideya baxımından da zən-
gindir.
İdeyanın hərtərəfli araşdırılması, əsaslandırılmış nəticənin çıxarılması mənbə-
lərin əhatəli öyrənilməsi, mətndəki fikirlərin daha dərindən mənimsənilməsi sayə-
sində mümkündür.
ARAŞDIRMANI
DAVAM
ETDİRİN
1. Sinifdə öyrəndiklərinizi göstərilən mənbələrdən topladığınız məlu-
mat əsasında zənginləşdirin və tamamlayın.
Məlumatın əldə edildiyi
mənbə
Məlumatın məzmunu və aid olduğu
mətnkənarı sual
2. Araşdırma apararkən aşağıdakı sualların cavablarını da əhatə et-
məyə çalışın:
a)
Şeirdə əksini tapmış məsələlər şairin hansı əsərlərindəki fikirlərlə
səsləşir?
b)
“Türkün dili” şeirinin ideya-məzmunu haqqında mənbələrdəki fi-
kirlərdən hansını daha dolğun hesab edirsiniz?
Mənbələr
Daha
dolğun hesab etdiyim fikir
3. Yazılı qeydlər əsasında şifahi təqdimata hazırlaşın.
4. Mövzulardan birini seçib işləyin:
a)
“M.Şəhriyar və ana dilimiz” mövzusunda məruzə yazın.
b)
“M.Şəhriyarın poema yaradıcılığı” mövzusunda yığcam məqalə yazın.
1. XI sinif şagirdləri üçün elektron vəsait. http://edebiyyat.ucoz.com.
2. M.Şəhriyar. Seçilmiş əsərləri. “Avrasiya-press”. Bakı, 2005, səh.9.
•
TƏTBİQ
•
MÜZAKİRƏ
•
YARADICI İŞ
1. Mövzulardan birini seçib işləyin.
a)
İnşa: M.Şəhriyarın yaradıcılığında
Vətən mövzusu.
b)
Esse: M.Şəhriyarın lirik şeirlərində diqqətimi daha çox cəlb edənlər.
2. İşin icrasına ayrılan vaxt tamamlandıqdan sonra parta yoldaşınızla
yazılarınızı dəyişib oxuyun. Uğurlu saydıqlarınızı və arzunuzu – nə-
ləri artırmağı və dəyişməyi lazım bildiyinizi qeyd edin.
3. Təqdimatlar etməklə yazılardan nümunələri müzakirə edin.
Yığcam məqalə yazın: “Heydərbabaya salam” əsərində kənd həyatının
təsviri.
• EVDƏ İŞ
•
MƏNBƏLƏR
• III dərs
• EVDƏ İŞ
Şeirin
ideyası
nədir?
•
Cənubi Azərbaycan ədəbiyyatı
•
LAYİHƏ
72
•
ARAŞDIRMAYA
HAZIRLAŞIN
Sovet dövrü Azərbaycan ədəbiyyatı haqqında bildiklərinizi yada salıb
yığcam müzakirə aparın. Tarix, coğrafiya dərslərində bu dövrlə bağlı
qazandığınız biliklərdən istifadə edin.
Mətni oxuyun. Aşağıdakı tapşırıqları fərdi olaraq yerinə yetirin.
1.
Mətnkənarı sualların cavablarını ümumiləşdirib yazın.
Mətnkənarı suallar
Onların ümumiləşdirilmiş cavabı
2.
Oxu zamanı sizi düşündürən sualları qeyd edin. Cavabları müza-
kirədə dəqiqləşdirib yazın.
Məni düşündürən suallar
Onların cavabı
3. Kiçik qruplarda birləşərək qənaətlərinizi bölüşün.
4. Təqdimatlar etməklə gəldiyiniz nəticələr barədə fikir mübadiləsi və
müzakirə aparın. Müzakirədə aşağıdakı fikirlərə münasibət bildirin.
– Sənətkar azadlığının... ilkin şərti ondadır ki, həmin sənətkarın istedadı
onun yaradıcılığının estetik təmayülünü, yönünü müəyyən edir... Sovet
dövrü ədəbiyyatının ... bədii-estetik faciəsi onda idi ki, fərdi səciyyəli bu
seçimi istedadlar yox, sistem etmişdi: sosrealizmi məcburi ədəbi metod
kimi hakimliyə gətirmişdi.
(Elçin)
– Ədəbiyyatın müxtəlif nəsillərdən olan yaradıcılarını qarşı-qarşıya qoy-
maqla, H.Cavidin, Ə.Cavadın əsərlərinə qarşı mübarizəni genişlən-
dirməklə tənqid ədəbi prosesin birtərəfli – yalnız sovet proletar ideolo-
giyası istiqamətində inkişafını mümkün hesab edir, ədəbiyyatın digər
cərəyanlarının qarşısına keçilməz sədlər çəkirdi.
(Şamil Salmanov)
Azərbaycanda sovet hakimiyyəti qurulduqdan
sonra ədəbi-bədii düşüncə-
dəki milli və maarifçi idealların, demokratik baxışların yerini tədricən sosialist
ideyaları əvəzləməyə başladı. Bədii ədəbiyyatda
bolşevik ruhunun bərqərar olması üçün aparılan
siyasət yeni quruluşu tərənnüm edən əsərlərin
yazılmasını başlıca vəzifələrdən hesab edirdi.
XX əsrin 20-ci illərindən etibarən bir sıra gənc
SOVET DÖVRÜ
AZƏRBAYCAN ƏDƏBİYYATI
(1920–1991-ci illər)
Azərbaycanda
sovet hakimiyyəti
qurulduqdan sonra ədəbi həyat-
da, ilk növbədə, hansı dəyişikliklər
baş verdi?
LAYİHƏ
